ما و ديگران

زندگي، هيچ گاه بدون ديگران رقم نخورده است. هميشه صحبت از ارتباط انسان ها با يکديگر بوده و خواهد بود؛ چون دست آفريدگار، ما را گروهي آفريده است. زماني را براي انسان ها سراغ نداريم که آن را «دوران تنهايي» ناميده باشند. ارتباطات انسان ها هميشه بوده و تنها نوع و شکل آن درگذر زمان، دستخوش تغييراتي شده است تا آن که امروز، نوبت به روزگار ارتباطات وسيع و گسترده رسيده است؛ عصري که نام «دهکده ي ارتباطات» را براي خود برگزيده است.

دهکده ي جهاني و اهالي بيگانه از هم

امروزه سخن از فزوني ارتباطات انسان هاست (تا جايي که جهان به دهکده اي شبيه شده است)؛ اما سخني از کيفيت آن نيست. برخي معتقدند يک مشکل اساسي در ارتباطات کنوني وجود دارد؛ مشکلي بزرگ به نام «محبت مشروط».
کمي دقت کنيد. انسان هاي زيادي را مي بينيد که به سرعت در کوچه، خيابان، مدرسه، دانشگاه، محيط کارو… از کنار يکديگر عبور مي کنند، بي روح و سرد؛ بدون هيچ انگيزه اي براي ارتباط. اما در گوشه اي ديگر، آقاي «الف» براي رسيدن به منفعتي، نيازمند جلب توجه آقاي «ب» است، گويا واژگوني عاطفي رخ داده. اين همان فرد بي احساس چند لحظه قبل نيست؛ آستين بالا زده تا به هر شکل ممکن، احترام و رضايت مخاطب خود را به دست آورد. آري او مهرورزي مي کند، اما براي هدفي که دارد نه بي قيد و شرط. آنان که چشمان تيزبين خود را متوجه رفتارهاي اجتماعي افراد در دنياي صنعتي و مدرن کنوني ما ساخته اند، دريافته اند که سه مشکل کوچک ديگر نيز وجود دارد که چون سدي در مقابل عشق ورزي ايستاده اند: رفتارهاي خودپسندانه و برخوردهاي نامتناسب، رفتارهاي عاري از عشق و محبت، و افزايش رفتارهاي عاري از احترام.

در برابر رفتارهاي آزار دهنده

در زندگي، با افرادي روبه رو مي شويم که هر کدام، تأثيرت گوناگوني بر ما مي گذارند؛ تأثيراتي خوشايند و ناخوشايند. ما وقت زيادي را در تأسف خوردن درباره ي رفتارهاي نامناسب ديگران با ما، هزينه مي کنيم؛ زماني که لحظاتي پر از غم را براي مان مي سازند.
روان شناسان، براي گريز و رهايي از چنين پيشامدي، راه هاي زير را در برقراري روابط، پيشنهاد مي کنند:
1. براي يافتن آرامش و صميميت در روابط، نيازمند پذيرش خود و ديگرانيم.
2. يافتن زمينه ي مشترک در برقراري روابط، بسيار ضروري است.
3. اعتماد، اساس برقراري رابطه است.
4. گذشت، باعث بهبود روابط است.
5. قطع رابطه به هنگام ضرورت، مفيدتر از برقراري ارتباط خواهد بود.

شيوه هاي برقراري روابط مؤثر

اگر مي خواهيد در ديگران نفوذ کنيد و بر آنان تأثيرگذار باشيد، چه مي کنيد؟
هر کدام پاسخي براي اين سؤال داريم؛ پاسخ هايي که برگرفته از تجربه هاي گذشته ي خود يا ديگران است. علاقه به تأثير و نفوذ در دنياي ديگران، انکارناپذير است و دسترسي به آن نيز ممکن و راحت، به پيشنهادهاي زير توجه کنيد:
1. از منفي گويي و نامهرباني با ديگران، بويژه به هنگام عصبانيت بپرهيزيد.
2. با ديگران شکيبا باشيد.
3. ميان اشخاص و رفتار آنها تفاوت بگذاريد. برخي از رفتارها در شرايط ويژه اي رخ مي دهد که نمي تواند معرف حقيقي شخصيت ديگران باشد.
4. پايبند قانون مهر و عشق باشيد.
5. فرض را بر خوبي ديگران بگذاريد.
6. ابتدا ديگران را درک کنيد، تا پذيرفته شويد.
7. خوش قول باشيد و به وعده هاي خود عمل کنيد.
8. ابراز علاقه هاي صادقانه و بي پيرايه ي ديگران را بستاييد.
حال اگر موفق شديد با دوستي، ارتباط صميمي و سازنده ايجاد کنيد، گام بعدي، حفظ اين روابط است. براي آن، چه انديشه هايي داريد؟
با نشان دادن و ابراز احساسات بي قيد و شرط، احترام به شخصيت ديگران و تقدير از آنان، تصديق کردن، پذيرفتن ديگران و متعهد شدن به رابطه اي که شروع کرده ايم، مي توانيم در حفظ و بهبود و نيز جهت دهي آن در مسير موفقيت هاي بعدي پيروز باشيم. به ياد داشته باشيم که تنها با احترام، عشق و گذشت دو جانبه با ديگران است که مي توانيم با آرامش خاطر، کار يا زندگي کنيم و گرنه در دنياي درون خود، زندگي خواهيم کرد.
اسلام، ما را به مهرباني مي خواند…
دين اسلام، با آموزه هاي آسماني اش، شبنم هاي مهر را در گلبرگ هاي دل ها مي نشاند و به محبت و نرم خويي به عنوان يک شاخه از رحمت خداوند مي نگرد و از تأثير آن در جلب احترام و رضايت ديگران ياد مي کند. «[اي پيامبر!] پس به برکت رحمت الهي، با آنان نرم خو و پر مهر شدي و اگر تندخو و سخت دل بودي، حتماً از پيرامون تو پراکنده مي شدند.»(1)
پيامبر گرامي اسلام(ص)، که خود به مدال پر ارزش «اخلاق والا» آراسته گرديده بود، در برخورد با ديگران، از شيوه هايي بهره مي جستند که پروانگاني چون امام علي(ع)، ابوذر، سلمان و ديگر شيفتگان و دلدادگان آن حضرت، سال ها بعد، از آن به لذت ياد مي کردند و بودن با پيامبر را بهترين خاطره و لحظه هاي عمر خود مي دانستند.

شيوه هاي پيشنهادي دين

دين اسلام، ديني است که پيروان خود را به برقراري بهترين و نيکوترين ارتباط با ديگران فرا خوانده است، تا آن جا که ديدن برادران هم آيين، بخشي از بندگي شمرده شده و آداب و قوانيني براي بهبود آن و نيز تقويت ارتباطات، ذکر شده است.
از مجموعه راه کارهايي که براي جلب احترام و رضايت ديگران در دين اسلام پيشنهاد شده به شيوه هاي زير اشاره مي کنيم:
1. ارتباط کلامي مناسب: پيامبر گرامي اسلام(ص) فرمودند:
«کسي که برادر مسلمان خود را با کلمات مهرآميز خويش احترام کند و غم او را بزدايد، تا زماني که اين روش نيکو در او باقي است، در سايه ي رحمت خداوندي است».(2) و نيز از اميرمؤمنان(ع) نقل است که فرمودند: «با مخاطب خود، پسنديده و مؤدب سخن گوييد تا او نيز به شما با احترام جواب گويد».(3)
2. استفاده از زبان بدن: ارتباط غيرکلامي و استفاده از زبان بدن، از شيوه هاي پيشنهادي روان شناسان امروزي است، تا آن جا که از شيوه اي به نام به کارگيري «لبخند اجتماعي» نام برده اند. در اين شيوه، افراد مي توانند با استفاده از تنها يک لبخند، به ميزان زيادي از تنش هاي احتمالي آينده در برخورد با مخاطب را بکاهند.
در مجموعه آموزش هاي ارتباطي اسلام نيز، بر اين شيوه، تأکيد شده است. برخورد با چهره اي گشاده و فروتن، دست دادن به هنگام ديدار و… از روش هاي پيشنهادي اسلام است. در سخني از معصوم مي شنويم: «خوش رويي، احساني است بي هزينه».(4)
3. استفاده ي درست از زبان: خوگيري با برخي از روش ها، تأثير مثبت و سازنده اي در رفتار افراد خواهند داشت. امام علي(ع)، براي داشتن و يافتن دوستان بسيار، پيشنهاد مي کنند که: «زبانت را به نرمي و اهداي سلام به ديگران عادت ده تا دوستانت بسيار و دشمنانت اندک گردند».(5)

سخن آخر:

زندگي،
با ديگران زيباست،
و خودخواهي،
زندان روح آدمي است.
زندگي را با ديگران به نظاره بنشينيم و ديوار خودبيني را درهم فرو ريزيم … .

پی نوشت:

1. سوره ي آل عمران، آيه ي 159.
2. ميزان الحکمه، ج1، ص497، ح1710.
3. همان، ح 1715.
4. همان، ح 1713.
5. غررالحکم، ح 6231.

منابع:
1. گنجينه ي آداب اسلامي، محمدرضا آشتياني و محسن آشتياني، قم: زهير، 1381، جلد دوم.
2. اخلاق اسلامي در برخوردهاي اجتماعي، سيد مهدي شمس الدين، قم: شفق، 1371.
3. چهل حديث معاشرت، محمود شريفي.
4. هنر برقراري روابط مؤثر، پاتريشيا پتن، ترجمه: جواد شافعي مقدم و نيره ايجادي، تهران: پل، 1379.
5. معجزة ارتباط و ان. ال. پي، جري ريچارد سون، ترجمه: مهدي قراچه داغي، تهران: البرز، 1374.
6. انسان هاي مؤثر، کاوي استيون، ترجمه: مهدي قراچه داغي، تهران: پيکان، 1378.
منبع:نشريه حديث زندگي
/خ