عوامل متعددی در اتحاد و انسجام امت اسلامی در زمان غیبت نقش دارند ؛ و مهمترین آن عوامل ، پایبندی به «مشترکات اسلامی» است که شامل اصول سه گانه ؛1 . اصل توحید و ایمان به خدا 2 . قرآن کریم 3. پیامبر گرامی اسلام (ص) ، می باشد . توضیح اینکه :
در قرآن از اصل توحید به عنوان عامل مهم وحدت همه ادیان[1] و عامل وحدت «امت واحده» یاد شده است: «انّ هذه امتکم امّه واحده و انا ربکم فاعبدون»[2] در برخی از تفاسیر معتبر مقصود از «حبل اللّه» در آیه «واعتصموا بحبل اللّه جمیعاً و لاتفرقوا» به قرآن تفسیر شده است که این آیه صریحاً چنگ زدن به قرآن را عامل وحدت دانسته است.[3] امام علی علیه السلام نیز از توحید ، قرآن و وجود مقدس پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله به عنوان سه محور عمده وحدت یاد نموده : «و اِللَّهُهُم وَاحِدٌ وَ نَبِیُّهُم وَاحِدٌ وَ کِتَابُهُم وَاحِدٌ »[4] قرآن برای تداوم همیشگی، رفع اختلاف و دور نگه داشتن جامعه از اختلاف،[5] پیروی از صراط مستقیم،[6] تمسک به حبل اللّه،[7] پذیرفتن داوری دین[8] و توجه به شعایر الهی[9] را پیشنهاد می دهد.
مقام معظم رهبری نیز با اشاره به محورهای فوق به عنوان مهمترین عامل وحدت بخش مسلمانان می فرماید : « همه بدانند: برادرى ملت ایران با ملتهاى مسلمان دیگر، یک برادرى واقعى است؛ اختلاف مذهبى در جاى خود هست – شیعه، شیعه است؛ سنى، سنى است – در میان اهل تسنن و در میان شیعه، اختلافهاى فکرى و مذهبى باز هم وجود دارد؛ اما همه ى اینها زیر پرچم لا اله الّا اللَّه و محمد رسول اللَّه باید برادر باشند و در مقابله با دشمنان اسلام و دشمنان امت اسلامى بتوانند ایستادگى کنند.»[10]همچنین آیت الله العظمی مکارم شیرازی در این زمینه تاکید می نمایند :
«اتحاد این است که بر روی مشترکاتمان که خداوند واحد، پیامبر واحد کتاب واحد و…است تاکید کنیم. دوم اینکه به مقدسات یکدیگر اهانت نکنیم. اگر ما یا آنها به هم توهین کنیم اینها اسباب دردسر می شود. بنابراین اتحاد آن است که هر مذهب مقدسات خودش را دارد و بر مشترکات هم با سایر مذاهب همراهی و پافشاری می کنند و به یکدیگر هم اهانت نمی کنند.».[11]جهت مطالعه بیشتر ر. ک :
1 . مرتضی مطهری ، شش مقاله ، تهران : صدرا ، مقاله اول ، الغدیر و وحدت اسلامی ، صص 1 – 7 .
2 . علامه جعفری ، شرح نهج البلاغه ، ج 22 ، صص 19 – 29 .
[1] – ر.ک: سوره آل عمران، آیه 63.
[2] – ر.ک: سوره انبیاء، آیه 92.
[3] ر. ک : تفسیر روح المعانی، تفسیر ابن کثیر، تفسیر المیزان و تفسیرالکبیر.
[4] – فرهنگ آفتاب، ج 1، ص 9 و نهج البلاغه، صبحی صالح، ص 6.
[5] – سوره ى انفال، آیه ى 46.
[6] – سوره ى انعام، آیه ى 153.
[7] – سوره ى آل عمران، آیه 103.
[8] – سوره ى نساء، آیه ى 65.
[9] – سوره ى مائده، آیه ى 97.
[10] – بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در مراسم هیجدهمین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینى (ره) , 14/ 03/ 86 .
[11] – گفت وگو با آیت الله العظمی مکارم شیرازی ، روزنامه کیهان ، 15 /2/1386 .
در قرآن از اصل توحید به عنوان عامل مهم وحدت همه ادیان[1] و عامل وحدت «امت واحده» یاد شده است: «انّ هذه امتکم امّه واحده و انا ربکم فاعبدون»[2] در برخی از تفاسیر معتبر مقصود از «حبل اللّه» در آیه «واعتصموا بحبل اللّه جمیعاً و لاتفرقوا» به قرآن تفسیر شده است که این آیه صریحاً چنگ زدن به قرآن را عامل وحدت دانسته است.[3] امام علی علیه السلام نیز از توحید ، قرآن و وجود مقدس پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله به عنوان سه محور عمده وحدت یاد نموده : «و اِللَّهُهُم وَاحِدٌ وَ نَبِیُّهُم وَاحِدٌ وَ کِتَابُهُم وَاحِدٌ »[4] قرآن برای تداوم همیشگی، رفع اختلاف و دور نگه داشتن جامعه از اختلاف،[5] پیروی از صراط مستقیم،[6] تمسک به حبل اللّه،[7] پذیرفتن داوری دین[8] و توجه به شعایر الهی[9] را پیشنهاد می دهد.
مقام معظم رهبری نیز با اشاره به محورهای فوق به عنوان مهمترین عامل وحدت بخش مسلمانان می فرماید : « همه بدانند: برادرى ملت ایران با ملتهاى مسلمان دیگر، یک برادرى واقعى است؛ اختلاف مذهبى در جاى خود هست – شیعه، شیعه است؛ سنى، سنى است – در میان اهل تسنن و در میان شیعه، اختلافهاى فکرى و مذهبى باز هم وجود دارد؛ اما همه ى اینها زیر پرچم لا اله الّا اللَّه و محمد رسول اللَّه باید برادر باشند و در مقابله با دشمنان اسلام و دشمنان امت اسلامى بتوانند ایستادگى کنند.»[10]همچنین آیت الله العظمی مکارم شیرازی در این زمینه تاکید می نمایند :
«اتحاد این است که بر روی مشترکاتمان که خداوند واحد، پیامبر واحد کتاب واحد و…است تاکید کنیم. دوم اینکه به مقدسات یکدیگر اهانت نکنیم. اگر ما یا آنها به هم توهین کنیم اینها اسباب دردسر می شود. بنابراین اتحاد آن است که هر مذهب مقدسات خودش را دارد و بر مشترکات هم با سایر مذاهب همراهی و پافشاری می کنند و به یکدیگر هم اهانت نمی کنند.».[11]جهت مطالعه بیشتر ر. ک :
1 . مرتضی مطهری ، شش مقاله ، تهران : صدرا ، مقاله اول ، الغدیر و وحدت اسلامی ، صص 1 – 7 .
2 . علامه جعفری ، شرح نهج البلاغه ، ج 22 ، صص 19 – 29 .
[1] – ر.ک: سوره آل عمران، آیه 63.
[2] – ر.ک: سوره انبیاء، آیه 92.
[3] ر. ک : تفسیر روح المعانی، تفسیر ابن کثیر، تفسیر المیزان و تفسیرالکبیر.
[4] – فرهنگ آفتاب، ج 1، ص 9 و نهج البلاغه، صبحی صالح، ص 6.
[5] – سوره ى انفال، آیه ى 46.
[6] – سوره ى انعام، آیه ى 153.
[7] – سوره ى آل عمران، آیه 103.
[8] – سوره ى نساء، آیه ى 65.
[9] – سوره ى مائده، آیه ى 97.
[10] – بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در مراسم هیجدهمین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینى (ره) , 14/ 03/ 86 .
[11] – گفت وگو با آیت الله العظمی مکارم شیرازی ، روزنامه کیهان ، 15 /2/1386 .