مي گويند ياد گرفتن قرآن و خواندن آن توسط فرزند براي پدري که از دنيا رفته ثواب محسوب مي شود حال كسي كه فرزندي ندارد چه كار كند كه بعد از مردن ثوابي به وي برسد؟

بيان اين نكته لازم و ضروري است كه رسيدن ثواب بعد از مرگ منحصر در اين مورد بخصوص نيست كه از طرف فرزند ميت آن هم فقط به صورت قرائت قرآن باشد. بلكه انسان مي تواند در زمان حيات خود كارها و اعمالي را انجام دهد كه به عنوان «آثار حسنه ما تأخر» مطرح گرديده (يعني کارهاي خيري که بعد از مرگ هم ثوابي از آن طريق به ميت مي رسد) و حتي بعد از مرگ نيز اثرات معنوي آن عايد انسان مي گردد.
اين اعمال منحصر در اعمال خاصي نبوده بلكه به طور فراوان وجود دارد. و خصوصيت   اعمالي كه موجب ثواب بعد از مرگ انسان مي شود سه چيز است:
1. انفاق از مال حلال.
2. نيت خالص انسان در هنگام انجام آن؛ كه بايد صرفاً براي قرب الي الله باشد.
3. آن اعمال موقتي نباشد بلكه دائمي يا حداقل داراي مدت زمان زيادي باشد.
به عنوان مثال مي توان موارد زير را ذكر كرد:
1. كمك به ساختن مساجد، بيمارستان ها و درمانگاه هاي خيريه، دارالقرآنها، مدارس (چه براي دروس كلاسيك چه دروس حوزوي و ديني). خصوصاً براي مناطق محروم با نيت قربه الي الله، حتي با مبلغ بسيار ناچيز يعني كمك به اندازه توان مالي.
2. كمك به تعمير و ساخت مشاهد متبركه (حرم امام ها و امام زاده ها) خصوصاً حرم امام زاده هائي كه در مناطق دور افتاده هستند و نياز به تعمير و يا ساخت مجدّد دارند.
3. وقف مال و املاك خود در امور خيريه اي كه عام المنفعه هستند مثل وقف املاك براي ساخت مدارس در مناطق محروم و ساخت مساجد و ساختن پل وساختن راه و…
4. كمك به حوزه هاي علميه و طلاب علوم ديني جهت رشد علمي و معنوي آنها، اين كمك و مساعدت باعث مي شود كه فرد كمك كننده در تمام اعمال حسنه علماء و طلاب علوم ديني نظير   تبليغ، تدريس و تحقيق آنها سهيم باشد. اين كمك موجب مي شود كه نسلاً بعد نسل تا زماني كه مسأله تبليغ و تدريس و تحقيق علماء مطرح است همچنان ثواب اعمال حسنه طلاب علوم ديني شامل حال فرد كمك كننده خواهد شد.
5. كسي كه خودش از اندك دانشي برخوردار است مثلاً فقط مي تواند قرآن بخواند، سعي كند حداقل فرد يا افرادي را آموزش قرآن دهد. و روخواني قرآن را به آنها بياموزد و مسلّماً در ثواب قرآن خواندن آنها شريك خواهد شد. يعني مثلاً تعليم و آموزش، مسأله اي كه ثواب آن براي انسان محدود به زمان خاصي نيست بلكه حتي ثواب شاگردان شاگرد او نيز همينطور… تا برسد به نسلهاي بعدي به روح انسان خواهد رسيد. اينها مواردي است كه به عنوان آثار حسنه ماتأخر در كتب معارف اسلامي از آن ها ياد مي شود. و لذا در بعضي كتاب ها تحت عنوان صدقات جاريه[1] مطرح گرديده است.
خلاصة سخن اين كه اگر كسي فرزندي نداشته باشد خودش مي تواند با باقي گذاشتن كارهاي عام المنفعه كه سنت حسنه است باقيات الصالحاتي براي خود فراهم كند و هم چنين همه خيرها بعد از مردن از انسان قطع مي شود مگر اعمال حسنه و كارهاي نيك فرزند صالح.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. معاد از نظر روح و جسم، محمد تقي فلسفي.
2. تجسم اعمال، حسين محسني.
3. نيت و نقش آن در رشد معنوي انسان، سيد…
 
پي نوشت:
[1] . دستغيب شيرازي، عبدالحسين، معارفي از قرآن و تفسير سوره شريفه حديد، تهران، چاپ مهتاب، چاپ اول، 1361، ص 325.