قرآن کریم می فرماید: “ان الله علی کل شیء قدیر”. [1] یعنی خداوند بر هر چیزی توانا و قادر است، اما بعضی از اموری که ما تصور می کنیم در مجموعه شیء نمی گنجند و در واقع لاشیء هستند یعنی چیزی نیستند ولی خداوند بر چیزها قادر است.
مثلا آیا می توان آسمان را بدون آنکه کوچک کنیم در پوست تخم مرغی بدون آنکه آن را بزرگ کنیم گنجاند؟ واضح است که این شدنی نیست.
یعنی در واقع قابلیت وجود را ندارد، و اصولا هر امری که به تناقض و جمع بین سلب و ایجاب- بود و نبود- وجود و عدم، با وحدت در موضوع و محمول و زمان و مکان و …منتهی شود این امری محال و ناشدنی است که قابلیت وجود ندارد و به هر فاعلی نسبت دهیم بدون آنکه نقصی برای فاعل باشد ناقابل است.
مثالی که بیشتر محسوس و در دسترس باشد می آوریم: اگر کسی یک پارچه 10* 10 سانتی متر برای خیاطی ماهر و زبر دست بیاورد و بگوید از این پارچه کت و شلواری برای یک آدم 2 متری بدوز، شما چه می گوئید؟ قهرا خواهید گفت این شدنی نیست این پارچه قابلیت یک کت و شلوار برای انسان 2 متری ندارد ولی هرگز آن خیاط ماهر را به عجز و ناتوانی نسبت نمی دهید و نمی گوئید این خیاط ناتوان و عاجز است و الا می توان از این پارچه چنین لباسی را فراهم کرد. و همچنین مثال ساختن کوزه از آب روان برای یک کوزه گر ، یا بافتن پارچه از آجر و… . در تمام این مثالها فاعل عاجز نیست آنچه که قابلیت ندارد مورد (پارچه کم، آجر، آب روان…) می باشد.
در مورد سنگی که سؤال کرده اید عینا این حقیقت مطرح است که چنین سنگی قابلیت وجود ندارد و نخواهد داشت چون بالاخره به تناقض منتهی می شود و خداوند در این زمینه ناتوان نیست بلکه طرف قابلیت ندارد.
در روایتی منقول است که کسی از امام علی (ع) سؤال کرد که آیا حضرت حق می تواند که آسمان را بدون آنکه کوچک کند در پوست تخم مرغی بدون آنکه آن را بزرگ کند جای دهد؟ امام فرمود: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لَا یُنْسَبُ إِلَی الْعَجْزِ وَ الَّذِی سَأَلْتَنِی لَا یَکُونُ، عجز به خداوند نسبت داده نمی شود و آنچه شما سؤال کردید شدنی نیست [2] .
[1] سوره بقره، آیه 20
[2] بحارالأنوار ج4 ص 143 باب 4- القدرة و الإرادة