نماز جمعه عبادتى است که در ظهر روز جمعه با شرایطى خاص انجام می شود. در فضیلت این نماز همین بس که سوره‏اى در قرآن به این نام آمده و در آن جا صریحاً مؤمنان را به حضور در نماز جمعه دعوت فرموده است.

اهمیت نماز جمعه در روایات

در فضیلت نماز جمعه همین بس که سوره ای در قرآن به این نام آمده و در آنجا صریحاً مؤمنان را به حضور در نماز جمعه دعوت فرموده است؛ در آن آیه آمده است:
 
«هنگامی که صدای مؤذن بلند شد و دعوت به نماز شدی، معامله و تجارت را رها ساز و برای انجام این واجب الهی حاضر شو، که از همه چیز برای شما بهتر است اگر بدانید».

امام صادق (ع) درباره اهمیت نماز جمعه می‌فرماید: «ما مِنْ قَدَمٍ سَعَتْ‌ الَی الْجُمُعَةِ الا حَرمَ اللهُ جَسَدَها عَلَی النار»؛ «هیچ کس نیست که به سوی نماز جمعه گام بردارد مگر آن که خداوند سبحان آتش جهنم را بر او حرام گرداند».

پیشینه نماز جمعه

تا پیش از آن که انصار، روز جمعه را جمعه بنامند، این روز «یوم العروبه» نامیده می‌شد. پیامبر اسلام (ص) در راه هجرت به یثرب که پس از ورودش «شهر پیامبر» یا «مدینة النبی» نامیده شد، در محله‌ای به نام قبا توقف کرد تا علی بن ابیطالب (ع) و فاطمه زهرا (س) و تعدادی از مسلمانان به او بپیوندند. پیامبر (ص) که روز دوشنبه وارد محله قبا شده بود، تا روز پنجشنبه با مردم آن قبیله نماز گزارد و همراه آنان، نخستین مسجد اسلام را بنا کرد. سپس روز جمعه، به سوی مدینه حرکت کرد و در وادی «رانوناء» همراه مردم مدینه «نخستین نماز جمعه» را، اقامه کرد. او سپس به قبا بازگشت و همچنان منتظر علی (ع) و فاطمه (س) و دیگر پیروانش ماند. از آن پس و تا پایان عمر پیامبر اسلام، نماز جمعه، برنامه هفتگی مسلمانان شد.

نماز جمعه در زمان غیبت

در زمان غیبت امام زمان (عج)، نماز جمعه، واجب تخییرى و افضل از ظهر است. کسى که نماز جمعه را به جا آورده واجب نیست نماز ظهر را هم بخواند، ولى احتیاط مستحب آن است که آن را نیز به جا آورد.

آموزش نماز جمعه

نماز جمعه دارای دو خطبه و دو رکعت نماز است.

خطبه اول

در خطبه اول واجب است که پیش‌نماز حمد الاهى بگوید؛ گرچه به هر لفظى که حمد الاهى محسوب شود جایز است، ولى احتیاط مستحب آن است که به لفظ جلاله «الله» باشد و احتیاط واجب آن است که پس از آن به ثناى الاهى بپردازد.

سپس به پیغمبر اسلام درود فرستد.

پس از آن واجب است که مردم را به تقوا سفارش کند و یک سوره کوچک از قرآن را بخواند.

خطبه دوم

در خطبه دوم نیز حمد و ثناى الاهى به صورتى که ذکر شد و درود بر پیغمبر اسلام واجب است.

احتیاط واجب آن است که در این خطبه نیز به تقوا سفارش کند و سوره کوچکى از قرآن تلاوت نماید.

احتیاط مستحب و مؤکد آن است که در خطبه دوم پس از درود بر پیغمبر (ص) به ائمه معصومین (ع) نیز درود بفرستد و براى مؤمنان استغفار کند.

بهتر است از خطبه‏ هاى منسوب به امیر المؤمنین (ع) یا آنچه از ائمه معصومین (ع) وارد شده انتخاب کند.

کیفیت نماز جمعه

بعد از تمام شدن خطبه، نماز جمعه خوانده می شود. نماز جمعه مانند صبح دو رکعت است ولى با نماز صبح چند فرق دارد که ذیلًا بیان می شود:

احتیاط آن است که قرائت حمد و سوره در نماز جمعه به جهر یعنى بلند خوانده شود.

در نماز جمعه چه سوره هایی خوانده می شود؟

مستحب است در رکعت اول بعد از حمد، سوره جمعه و در رکعت دوم بعد از حمد سوره منافقین خوانده شود.

قنوت های نماز جمعه چگونه است؟

در نماز جمعه دو قنوت مستحب است یکى در رکعت اول پیش از رکوع و دوم در رکعت دوم بعد از رکوع. در هر قنوت دعاهایى را که در قنوت نمازها خوانده مى‏شود مى‏توان خواند. بهتر و افضل در دو قنوت نماز جمعه بلکه در قنوت نمازهاى دیگر خواندن کلمات فرج است. از حضرت صادق (ع) روایت شده است که فرمود: در قنوت رکعت اول نماز جمعه بعد از قرائت می گویى: لا اله الا الله الحلیم الکریم… .

شرایط نماز جمعه

نماز جمعه باید جماعت باشد و فرادى‏ صحیح نیست.‏

حداقل نمازگزاران نماز جمعه که امام هم یکى از آنهاست باید پنج نفر باشند و به کمتر از آن منعقد نمی شود.

مسافت بین دو نماز جمعه نباید کمتر از یک فرسخ باشد.

مستحبات نماز جمعه‏ برای امام جمعه

در حال خطبه خواندن امام رو به مردم بایستد.

بلیغ و توانا در سخن گفتن و موقع شناس باشد.

مواظب بر نمازهاى خود در وقتشان باشد.

بر انجام اوامر الهى حتى مستحبات حریص باشد.

نواهى الهى حتى مکروهات را ترک نماید.

از شبهات اجتناب نماید.

از سخنان بیهوده خوددارى کند تا مواعظ او در نفوس افراد تأثیر بیشترى داشته باشد.

در حال نماز در زمستان و تابستان عمامه بگذارد.

در حال نماز رداء بر دوش داشته باشد چه عبا باشد چه بُرد یمانى یا غیر اینها.

هنگام ایراد خطبه تکیه بر عصا یا شمشیر یا غیر آن بنماید.

هنگام روبرو شدن با مأمومین سلام بنماید.

قبل از خواندن خطبه‏ ها مادامى که مؤذن مشغول اذان است امام بنشیند.

مکروهات نماز جمعه‏

آنچه بر امام و مأمومین هنگام ایراد خطبه کراهت دارد عبارتند از:

آن که خطیب در حال خطبه به غیر از خطبه سخن دیگر بگوید و أحوط ترک آن است.

آن که مأمومین هنگام ایراد خطبه‏ ها حرف بزنند، بنا بر احتیاط آنها نیز حرف نزنند و أحوط بر مأمومین آن است که خطبه‏ها را به دقت گوش کنند و توجه به مواعظ خطیب بنمایند.

منبع: سایت ستاره