وقتی رحمت الهی (باران) قطع شود و چشمه ها و قنات ها بخشکد و کمبود آب پدید آید، برای نزول رحمت و آمدن باران، نماز می خوانند؛ نام این نماز، نماز استسقاء، یا نماز باران است.

نماز باران یک قدرت الهی

درخواست باران از طریق نماز باران از خداوند، یک درس توحیدی و توجه دادن به قدرت و رحمت الهی است؛ زیرا در خشکسالی و قحطی و بی آبی، از دست هیچکس، کاری بر نمی‌آید، تنها خداست که می‌تواند با فرستادن ابرهای باران زا، رحمت خویش را بر سر مردم بگسترد؛ خداوند می‌فرماید: «قل ارایتم ان اصبح ماؤکم غورا فمن یاتیکم بماءمعین» بگو اگر آب شما بخشکد، چه کسی برای شما آب گوارا می‌آورد؟

توبه سبب نماز باران

بی آبی یک منطقه و نیامدن باران، نشان قهر خدا و گاهی به سبب گناهانی است که مردم جامعه انجام می‌دهند. پس توجه به خدا و گریه و التماس و توبه و تضرع، سبب می‌شود خداوند عنایت کند و کم آبی را برطرف سازد؛ چرا که نماز باران سبب جلب رحمت خداوند است.

علت نیامدن باران

 دلایلی برای عدم بارش باران در احادیث ذکر شده است، این دلایل عبارتند از:

غضب خدا

رسول خدا (ص) فرموده است: وقتی خداوند بر امتی غضب کند و عذاب بر آنان نفرستد، نرخ‌ها گران می‌شود و عمرها کوتاه می‌گردد، تجار سود نمی‌برند و درخت‌ها میوه نمی‌دهند و نهرها پر آب نمی‌شود و باران از مردم قطع می‌شود و اشرار برآنان تسلط می‌یابند.

ظلم حُکّام

در حدیث دیگری، امام صادق (ع) فرموده است: هر گاه زمامداران و حاکمان، در دادرسی ستم کنند، باران از آسمان قطع می‌شود «و اذا جار الحکام فی القضاء امسک القطر من السماء …»

گناهان

طبق روایات، شیوع گناه، کفران نعمت، منع حقوق، کم فروشی، ظلم و حیله، ترک امر به معروف و نهی از منکر، ندادن زکات و… نیز، گاهی سبب قطع باران می‌شود.

جریان دعای مورچگان برای باران

در حدیث آمده: حضرت سلیمان (ع) با اصحاب خود برای نماز باران بیرون می‌رفت؛ در راه، به مورچه‌ای برخورد که یکی از پاهایش را به آسمان بلند کرده و می‌گوید: خدایا! ما مخلوقات ضعیف تو هستیم و از روزی تو بی نیاز نیستیم، پس به سبب گناهان بنی آدم، ما را به هلاکت مرسان.

حضرت سلیمان (ع) به اصحاب خود فرمود: برگردید! همانا بخاطر دعای غیر خودتان سیراب خواهید شد!

در نتیجه در هر حال نباید از رحمت خداوند ناامید شد؛ چراکه خداوند حتی به خواسته مورچه‌ای، رحمت خویش را بر بندگانش خواهد کرد. خداوند مهربان حتی گاهی دعای کافری چون فرعون را می‌پذیرد و باران و فراوانی آب را عطا می کند.

داستان دعای فرعون برای آب

در حدیث است از قول امام صادق (ع) که یاران فرعون از کاهش آب نیل پیش او سخن گفتند و اظهار کردند که این باعث هلاکت ما خواهد شد، فرعون از آنان خواست که آن روز برگردند. شب که شد، به میان رود نیل رفت و دست به سوی آسمان بلند کرد و گفت: خداوندا! می‌دانی که می‌دانم  جز تو، کسی توان اعطای آب به ما ندارد؛ پس به ما آب بده. هنگام صبح، رود نیل فوران زد و سرشار از آب شد.

کیفیت نماز باران

نماز باران مثل نماز عید، دو رکعت است و رکعت اول، پنج قنوت و رکعت دوم چهار قنوت دارد و مستحب است که با جماعت خوانده شود. بهتر آن است که نماز باران را در وقت نماز عید (یعنی از طلوع خورشید تا ظهر) انجام دهند هرچند که بعید نیست وقت مخصوصی نداشته باشد. نماز باران اذان و اقامه ندارد، بلکه مؤذن به جای اذان و اقامه سه مرتبه می گوید:”الصلوة”

دعای قنوت نماز باران

در قنوت‌ها، هر دعایی می‌توان خواند، ولی بهتر است دعایی خوانده شود که در آن، از خداوند، طلب باران شده باشد و قبل از هر دعا، صلوات بر پیامبر و آلش فرستاده شود.

بلند خواندن سوره حمد

مستحب است که حمد و سوره‌اش بلند خوانده شود.

مستحبات قبل از نماز باران

از آن جا که این نماز، برای جلب رحمت پروردگار است، در مستحبات آن اموری ذکر شده که همه، حالت رقت و زاری و نیاز بندگان را می‌رساند و جلب رحمت می‌کند، از جمله:

 مردم سه روز، روزه بگیرند و روز سوم به صحرا روند و نماز بخوانند.

زیر آسمان جمع شوند.

پا برهنه باشند.

مردم منبر را با خود به صحرا ببرند.

مؤذن‌ها نیز همراه مردم باشند.

پیران و کودکان و چهارپایان را هم با خود ببرند.

بچه‌ها را از مادران جدا کنند تا صدای گریه و ضجه زیاد شود.

مانع بیرون رفتن کفار همراه خود شوند.

امام جماعت و مردم، در کمال خشوع و وقار و درخواست، به بیابان بیرون روند.

جای پاکی را برای نماز، انتخاب کنند.

مستحبات بعد از نماز باران

وقتی نماز به پایان رسید؛ پیش نماز به منبر رود و عبای خود را واژگونه یا پشت و رو بر دوش افکند، با صدای بلند صد بار تکبیر بگوید، رو به مردم سمت راست کرده، صد بار بلند سبحان الله بگوید، سپس به مردم طرف چپ روی کرده و صد بار با صدای بلند الله اکبر بگوید. مانعی ندارد که مردم هم با صدای بلند، این شعارها را به دنبال پیش نماز تکرار کنند، چرا که رحمت و مغفرت را بهتر جلب می کند. آنگاه امام جماعت و مردم، دست به دعا بردارند و بسیار التماس و دعا کنند و با ناله خواسته خود را طلب کنند، همچنین امام جماعت خطبه بخواند و از خداوند، طلب باران کند. بهتر است از خطبه هایی که از معصومین (ع) نقل شده استفاده شود؛ مانند آنچه از حضرت امیر (ع) (الحمد لله سابغ النعم…) و امام سجاد (ع) (اللهم اسقنا الغیث…) نقل شده است.

سایر احکام نماز باران

همان طور که جائز است این نماز در هنگام خشکسالی از جهت نیامدن باران خوانده شود جائز است در هنگام خشک شدن چشمه‌ها و چاه‌ها نیز خوانده شود.

اگر اجابت این خواسته از ناحیه خدای تعالی به تاخیر افتاد، مردم می‌توانند این مراسم را آن قدر تکرار کنند تا رحمت الهی آنان را دریابد -ان شاء الله تعالی- و اگر درنیافت باز هم نباید زبان به اعتراض بگشایند و یا از رحمت الهی مایوس شوند، بلکه باید بدانند که قطعا مصالحی مهمتر در بین بوده که خدای تعالی به آن واقف است و مردم از آن خبری ندارند.

این نیز جائز است که نماز را همه روزه تکرار کنند ولی روزه سه روزه را تکرار نکنند. اگر همه روزه و متصل بهم انجام ندادند سه روز دیگر را برای بار دوم روزه می‌گیرند ولی نه به نیت انجام دستوری بلکه به نیت رجاء، درتکرار نماز نیز نیت رجاء می‌کنند.

سابقه نماز باران

آنگونه که از روایات تاریخی بر می‌آید، نماز باران در زمان انبیاء گذشته نیز وجود داشته است.

نماز باران سنت پیامبر و اهل بیت (ع)

ادعیه و احادیثی که درباره شیوع خواندن نماز باران توسط رسول خدا (ص) نقل شده است به همراه خطبه‌های نقل شده از امیرالمؤمنین (ع) در این مورد، همچنین دعای امام سجاد (ع) گویای این است که خواندن این نماز امری شایع و فراگیر بوده است.

نماز باران علماء

نماز باران آیت الله خوانساری: یکی از معروف ترین نمازهای باران در تاریخ معاصر ما، نماز آیت الله العظمی سید محمد تقی خوانساری (ره) است. در سال ۱۳۶۳ قمری؛ سالی که متفقین، ایران را اشغال کرده بودند، در قم باران نبارید، باغ ها و مزارع خشکید و خطر قحطی و خشکسالی مردم قم را تهدید می‌کرد. آن مرجع تقلید، دو روز متوالی برای نماز باران به بیابان‌های اطراف قم رفت؛ این حرکت، گرچه مورد استهزاء غیر معتقدان به امور معنوی و غیبی بود، ولی در روز دوم، چنان باران آمد که سیل‌ها روان شد و جویبارها به راه افتاد. قبر آن مرحوم، در حرم حضرت معصومه(ع)  است.
 
نماز باران توصیه‌ای است از طرف معصومین برای جلب رحمت و باران الهی؛ این نماز آدابی مخصوص دارد که قبل و بعد از نماز می‌توان آن‌ها را انجام داد. انجام این آداب در جلب بیشتر رحمت الهی موثر است.

منبع: سایت ستاره