در آيه 19 تا 24 سوره ي معارج مي خوانيم:
ان الانسان خلق هلوعاً- اذا مسه الشر جزوعاً- و اذا مسه الخير منوعاً- الا المصلين- الذين هم علي صلوتهم دائمون.
«همانا انسان، حريص و کم طاقت آفريده شده- هنگامي که بدي به او رسد، بي تابي مي کند- و هنگامي که خوبي به او رسد، مانع ديگران مي شود، مگر نمازگزاران- آنان که نمازها را مرتباً انجام مي دهند.»
شرح کوتاه:
انسان داراي غزائز منفي و مثبت آفريده شده است، که اگر غرائز منفي او بر اثر تعليمات الهي کنترل نگردد، به گمراهي کشيده خواهد شد. و طبعاً انسان به انحراف از صراط مستقيم متمايل است، يکي از غزائز منفي او اين است که داراي خصلت زشت و حرص و آز، و خصلت زشت بي تابي در برابر حوادث تلخ است، بنابراين، براي تعديل اين دو خصلت، و جلوگيري از طغيان آن نياز به تربيت الهي است.
در آيه ي فوق و آيات بعد، به ذکر نه خصلت به عنوان عامل بازدارنده ي طغيان حرص و آز و بي تابي، مي پردازد، جالب اينکه نماز را به عنوان نخستين و آخرين خصلت بازدارنده ذکر مي کند.
در آيه 23 و24 مي فرمايد:
«مگر نمازگزاران، آنان که نمازها را به طور مستمر و مکرر انجام مي دهند.»
و در آيه ي ديگر مي فرمايد:
والذين هم علي صلاتهم يحافظون.
«و آنها که در نماز مواظبت دارند» (و مراقبند که نماز را با شرائطش انجام دهند.»
به اين ترتيب مي بينيم در اين آيات، در آغاز و انجام، نماز به عنوان عامل بازدارنده از طغيان حرص و آز و بي طاغتي، ذکر شده، و به عنوان يکي از فلسفه ها و آثار نماز بيان گرديده است.
و با توجه به اينکه تباهي ها و گناهان بسياري از ناحيه ي حرص و اراده ي رها شده دامنگير بشر مي شود
، و با توجه به نقش کنترل و بازداري نماز از طغيان حرص و ضعف اراده، نتيجه مي گيريم که نماز عامل مهمي براي پاک سازي و به سازي خواهد بود.
البته در صورتي که مراقب انجام صحيح آن باشيم، و همواره به طور مستمر با نماز پيوند برقرار کنيم، و اصولاً نماز آنگاه اثر بخش است که تداوم داشته باشد، چنانکه رسول اکرم (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمود:
ان احب الاعمال الي الله مادام، و ان قل.
«همانا محبوب ترين اعمال در نزد خدا، چيزي است که مداومت داشته باشد،گرچه اندک باشد».(1)

پي نوشت :

المعجم المفهرس لالفاظ الحديث، ج2، ص160.

منبع: کتاب نماز از ديدگاه قرآن و عترت /س