نکاتی در مورد آیه‌ «أمّن‌ یجیب»

آیه‌ی ۶۲ نمل را آیه‌ی «أمّن‌ یجیب» می‌گویند. این آیه با همین عبارت آغاز می شود و به دلیل توجه ویژه‌ی مسلمانان هنگام گرفتاری‌ها و مشکلات، به آن معروف شده است. خداوند متعال در این آیه توجه می‌دهد که هرگاه بندگان مضطرّش او را بخوانند غم‌و‌اندوه و هر نوع مشکلی را از آنان برطرف می‌سازد:

«أَمَّنْ یُجیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ وَ یَجْعَلُکُمْ خُلَفاءَ الْأَرْضِ أَ إِلهٌ مَعَ اللَّهِ قَلیلاً ما تَذَکَّرُونَ»

«یا کسى که دعاى مضطرّ را اجابت مى‌کند و گرفتارى را برطرف مى‌سازد، و شما را خلفاى زمین قرار مى‌دهد آیا معبودى با خداست؟! کمتر متذکّر مى‌شوید!».

از وجود روایتی در‌باره‌ی تأثیر قرائت چند یا چندین بار این آیه در رفع بلاها و رسیدن به نیازمندی‌ها، آگاهی نداریم؛ اما می‌دانیم که از همان قرن‌های نخستین اسلامی، مسلمانان با توجه به این آیه و قرائت آن، در ناراحتی‌ها، بیماری‌ها و درماندگی‌ها ،به خداوند روی آورده، برای رفع نیازهایشان او را می‌خوانده و گاه، یکدیگر را به دعا کردن در درگاه الهی دعوت می‌کرده‌اند.[۱] از این رو، آن چه در عرف رایج است که قرائت این آیه را به منزله‌ی ختم قرار می‌دهند (مانند ختم برخی دعاها) از باب فال نیک‌گرفتن است که احتمالاً با توجه به جمله‌ی معروف:

«به هر آیه‌ای از قرآن که می‌خواهی برای رسیدن به خواسته‌ات تمسک کن» بوده است. بنابراین، قرائت آیه از باب درخواست و دعا نیست؛ بلکه تعریض به خداوند است که بنده، حال مضطر خود را به او عرضه می‌کند و وعده‌ی پروردگار به گشایش مشکل و استجابت دعا را به یاد می‌آورد.[۲]

در دو روایت از امام باقر(ع) و امام صادق(ع) مضطر در این آیه، بر امام زمان(عج) هنگام ظهور تطبیق داده شده است:

«نزد مقام ابراهیم دو رکعت نماز می گزارد و به درگاه الهی دعا می‌کند؛ آنگاه خداوند دعایش را مستجاب، مشکلات حضرت را برطرف، و او را در زمین خلیفه میکند؛ سپس جبرئیل و ۳۱۳ نفر با وی بیعت می کنند».[۳]

پی نوشت:

[۱] . ابن کثیر، ج۳، ص۳۸۳

[۲] . تقریب القرآن الی الاذهان، ج۲۰، ص ۱۲

[۳] . تفسیر قمی، ج۲، ص۱۰۵؛ الصافی، ج۴، ص۷۱؛ نورالثقلین، ج۴، ص۹۲

روزنامه کیهان، سه شنبه، ۲۷ اردیبهشت ۱۳۸۴، سال شصت وسوم