حجت الاسلام سيد غلام حسين موسوي از رهبران جهاي افغانستان
درآمد
علامه شهيد سيد اسماعيل بلخي از مفاخر بزرگ اسلام در افغانستان، براي هميشه بر تارک اين سرزمين قهرمان پرور خواهد درخشيد. او هيچ گاه بر مبناي گرايشات قومي و نژادي حرکت نکرد، و همواره براي تحقق عدالت اجتماعي، توسعه متعادل براي همه افغان ها مجاهدت ورزيد. آثار و انديشه هاي بجاي مانده از علامه بلخي نشان مي دهد که فقرزدايي، تحکيم پايه هاي وحدت ملي و تجهيز افغان ها به سلاح علم و دانش و رهايي از قيد و بند استبداد حاکم و در نهايت تأمين استقلال واقعي افغانستان از جمله اهداف و اولويت هاي فکري و کاري او بوده است. اين مقاله بخشي از اهداف مبارزات شهيد بلخي را آشکار مي کند:
درباره جوانب گوناگون زندگي شخصيت مبارز و انديشمند والا مقام علامه سيد اسماعيل بلخي زياد صحبت شده و مقالات فراواني نيز نگاشته شده که او چه اهدافي را دنبال مي کرده است؟ بلخي در مورد حکومت هاي موجود در افغانستان معتقد بود که اين حکومت ها نه با رأي مردم و نه بر اساس معيارهاي اسلامي، بلکه با قدرت سرنيزه به قدرت رسيدند. حکومت هاي خانداني بوده که يا با عموم ملت درگير بوده يا سرداران درجه يک شاهان خانه جنگي داشتند.
برخي از اين حکومت ها به طور آشکار با اسلام مخالفت نمي کردند، و علماي دين را در کنار خود قرار داده بودند تا در موقع لزوم با فتواي آن ها حکم قتل عام ها را به مورد اجرا بگذارند. در تاريخ معاصر، بارزترين و طولاني ترين حکومت در افغانستان دوره ظاهر شاه بود که از سال 1313 تا 1352 قدرت را در چنگ داشت و شهيد بلخي در همين دوره ظهور کرد و پرچم مبارزه را برافراشت.
وظيفه حکومت به وجود آوردن نظم عمومي، برقراري امنيت و برنامه ريزي به منظور توسعه در زمين يا کشوري بر اساس خواست همه انسان ها مي باشد. چه انسان موجودي است که فطرت مدني دارد، و مکلف است به صورت اجتماعي و قراردادي زندگي کند. اين همبستگي اجتماعي فقط در چارچوب يک دولت محدود نيست که به داشتن رابطه با همه دول جهان نياز دارد. ارسطو در مورد دولت مي گويد: «دولت از مقتضيات طبع بشر است. چون انسان داراي فطرت مدني است و ناچار است که به صورت اجتماعي زندگي کند. لذا کسي که وجود دولت را نفي مي کند يا انسان وحشي است يا موجود برتر از انسان که نيازي به دولت ندارد».
بزرگترين دليل انکارناپذير سيره عملي پيامبر اکرم (ص) در دوران نبوت چه در مکه و چه در مدينه تشکيل پايگاه نظامي و مقر اداري بود که آن را «مسجد» ناميد. در مکه مکرکه به منظور استحکام پايه هاي اسلام تلاش خود را روي جذب کادرهاي قوي متمرکز نمود. در مدينه منوره نيز از بدو ورود به اين شهر دستورات اجرايي حکومتي صادر کرد، و براي امپراتوري هاي بزرگ وقت فرمان ها و پيامهاي متعدد فرستاد و آنان را به پذيرش اسلام فراخواند. چنانچه به فرمان ها و عزل و نصب ها و پيمان هاي سازماندهي سپاه و قراردادهاي بين المللي در طول دوران مدينه نگاه کنيم جاي شکي باقي نمي گذارد که ايشان تمامي خصلت هاي يک حکومت و دولت را که امروز از آن برداشت داريم پياده کرده بودند. امضاء قراردادها اعزام نمايندگان از اموراتي مي باشد که مو به مو انجام مي گرفت و جاي هيچگونه شک را باقي نمي گذاشت.
بر اساس اين ديدگاه علامه بلخي قيام مي کند، تا مفهوم حکومت اسلامي را عملاً نشان دهد. چرا که کساني که در آن مرحله حکومت مي کردند، اسلام را سپري براي پنهان کردن خيانت شان به حکومت قرار داده بودند. او با بيان وضعيت نابسامان افغانستان به قيام خود مشروعيت بخشيد. وضعيت آن روز افغانستان ايجاب مي کرد تا کسي پيدا شود که بتواند ضمن برشمردن خيانت ها و مفسده جويي ها که روز به روز دامن گير کشور عقب مانده افغانستان مي شد، هشدار جدي دهد. شهيد بلخي وضعيت کلي را چنان دقيق زير نظر داشتند که هر کس نمي توانست اينگونه بيان کند:

حاجتي نيست به پرسش که چه نام است اينجا
جهل را مسند و بر فقر مقام است اينجا

شهيد بلخي از ناداني و فقر عمومي رنج مي برد، و علت انواع عقب ماندگي ها را در ناآگاهي و ناداني مي دانست. کوشيد مردم را متقاعد کند تا فرزندان شان را به مدارس رسمي بفرستند تا جامعه از اين عقب ماندگي نجات پيدا کند. در شرايطي که ملت هاي جهان از منابع طبيعي و معندي شان بهره مند بودند و با تکيه بر علم به صنعت و تکنولوژي دست مي يافتند، شاه افغانستان به منظور تداوم سلطنت خود سعي داشت مردم را در ناداني و عقب ماندگي نگه دارد. ولي بلخي با درک همين مقصد شوم ديدگاه خود بيان مي کند:

ديگران را به فلک سبقت و دانش بدوام
رفتن ما به عقب هم بدوام است اينجا

او در مورد خوشگذراني عوامل سلطنت و گسترش رشوه خواري به نام هديه در ادارات دولتي، به خصوص ميان مسئولان دولتي اينگونه اظهار نظر کرده است:

مجلس گرم به سالون مجلل در قصر
نيست بر غفلت شان حاجت برهان امشب

آن يکي خوش که فلان تاجر لوکس از خارج
هديه آرد به من از همه سامان امشب

آن يکي خنده به لب داشت که از طرف هرات
کرک خوب آمده و پسته خندان امشب

شاد يک سفله که از خاطر جلب نظرم
دو لک افغاني فرستاده حکمران امشب

هر يکي در صدد اخذ فمن يعمل بود
از وزيران و رئيسان و مديران امشب

علامه بلخي با انتقاد از چشم پوشي مقام هاي دولتي نسبت به آزادي هاي بي حد و مرز زنان و اينکه چگونه زنان حجاب را از دست مي دهند و به گردش روز و خوشگذراني مي گذرانند، با طنز غليظ اما جدي و قاطع اينگونه هشدار مي دهد:

هست آوازه گمانم که غلط هم نبود
سرمه را يخ زده در چشم غزالان امشب

خنک امش به شوخي نپذيرد خواهر
چادر خويش بکش خوب به پايان امشب

سال ها زندگي ما و تو در پرده گذشت
شده ميوند سرک علت نقصان امشب

خواهرک پرده نگه دار که در چادر دهي
کره را يخ زده در اشکم ماديان امشب

ناکارآمدي و بي تدبيري مسئولان دولتي در به کار انداختن سرمايه هاي عظيم کشور که در هر گوشه و کنار به وفور يافت مي شوند، يکي ديگر از دردهاي شهيد بلخي است که در سروده ها و گفتارش آشکار است. تا جايي که مي گويد:

شرم است که شد رنگ لب و شانه ما قرض
شير و ککو (کاکائو) و مسکه صبحانه ما قرض

کوه ها سنگ ذغال است به زمين نفت ولي

چوب محروق نيابند به کوپان امشب

مگر از صحنه بوستان طبيعت دوريم
پخته شد ميوه هر کشور و خام است اينجا

مصداق ديگر اين اعتراض معروف است که مي گويد:

سال ها دل طلب جام جم از ما مي کرد
آنچه خود داشت ز بيگانه تمنا مي کرد

زماني که زمامدار به بيراهه مي رود، و از خط اصيل اسلام و ملت دور مي شود در حقيقت قبله حقيقت و تحقيق را گم مي کند. لذا شهيد بلخي با سوز و گداز مي سرايد:

گم گشت چو از رهبر ما قبله تحقيق
از منکر هر قبله کند قبله نما قرض

همه اين فريادها به خاطر اين است که کشور به جاي اينکه روي پاي خود بايستد، و به خود کفايي برسد، به دست بيگانگان نابود مي شود. لذا بلخي قهرمان زد و بند مسئولان نظام را به نظم در مي آورد و مي سرايد:

بعد آمد سخن چند ز دکان به ميان
گفت آن پيرک هوشيارک لرزان امشب

بهتر آنست به امريکه فروشيم وطن
تا ضمانت کند آينده مايان امشب

ديگري گفت که امريکه بدور است ز ما
در کف روس گذاريم گروگان امشب

دگرش گفت که پس وعده به ملت چه دهيم؟
گفته شد نقل بزک با جو لغمان امشب

در آن دوره وجود جناح بندي در داخل دربار ظاهر شاه آشکار بود، و اين جناح بندي باعث شده بود که افرادي مانند داود خان صدر اعظم در تشکيل باند چپي هاي طرفدار شوروي نقش فعال داشته باشد، که همين گرايش باعث بدبختي ملت گرديد، و سرانجام به تجاوز ارتش سرخ به افغانستان منجر شد. شهيد بلخي تيغ تيز حمله خود را متوجه علت العلل درماندگي ملت افغانستان که همانا درباريان مي باشند مي کند و اينگونه فرياد بر مي آورد:

داده دزدان بهر خود شاهي لقب
در کف يغماست هست و بود شرق

فکر مجموع درين قافله جز حيرت چيست
زانکه اندر کف يک دزد زمام است اينجا
 

/ج