شیر سویا چیست؟

شیر سویا مایعی است که از عصاره سویا به دست می‌آید. ساختار و خواص‌ شیر سویا با شیر گاو، قابل مقایسه نیست. شیر سویا را نمی‌توان به چشم شیر نگاه کرد، بلکه تنها مایع سفیدرنگی است که از یک دانه گیاهی به نام سویا به دست می‌آید. برخی اوقات برای غنی شدن شیر سویا به آن موادی اضافه می‌کنند تا خواص آن مشابه با شیر گاو شود.

مهم‌ترین عنصری که برای غنی‌ سازی به شیر سویا اضافه می‌کنند کلسیم است تا آن را به خواص شیر گاو نزدیک کند. همچنین ویتامین و املاح دیگری همچون آهن، روی و ویتامین‌های گروه B را به شیر سویا اضافه می‌کنند تا بتواند جای شیر را در رژیم غذایی بگیرد. با غنی‌ سازی شیر سویا، می‌توان آن را معادل باشیر گاو و لبنیات محسوب کرد. 1
 

آیا قرار دادن شیر سویا در برنامه روزانه نوزادان ایمن است؟

آکادمی اطفال آمریکا اعلام کرده است که قرار دادن شیر سویا در برنامه روزانه نوزادان، کاملاً ایمن است. همچنین، این موسسه ادعا می‌کند که شیر سویا می‌تواند مواد مغذی معادل با شیر خشک را به بدن نوزادان ارائه دهد. با این حال، انواع شیر سویا که برای تغذیه نوزادان مورد استفاده قرار می‌گیرد، با شیر مصرفی بزرگ‌سالان متفاوت است.

شیر سویا از پوسته سویا تهیه می‌شود. این ماده غذایی یک امولسیون خمیری شامل سویا، آب و گاهی اوقات روغن است. نوزادان دارای سیستم گوارش حساسی هستند؛ بنابراین قرار دادن این نوع شیر در رژیم غذایی آن‌ها ایده مناسبی نیست. همچنین، این نوع شیر سویا نیازهای تغذیه‌ای نوزادان را به طور کامل برآورده نمی‌کند.

به همین دلیل، پروتئین سویا و سایر مواد مغذی ضروری از این دانه‌ها استخراج می‌شود تا در تهیه پودر شیر خشک مخصوص نوزادان مورد استفاده قرار گیرد؛ به همین دلیل، شیر سویا حاوی مواد مغذی مورد نیاز برای رشد مناسب نوزادان است. در برنامه غذایی نوزادان، شیر سویا به معنای شیر خشک سویا است.

بر اساس این توضیحات، هرگز شیر سویا معمولی را به برنامه غذایی کودک کمتر از دو سال اضافه نکنید. شیر خشک سویا تنها محصول حاوی سویا است که می‌توان در رژیم غذایی نوزادان، تا دو سالگی قرار داد.

با این حال، شیر خشک سویا را نباید برای تغذیه نوزادان نارس / زودرس مصرف کرد، زیرا بدن آن‌ها فرایند بیوشیمیایی لازم را برای هضم ترکیبات پیچیده موجود در این نوع شیر خشک ندارد.

همچنین، نوزادان نارسی که با شیر خشک سویا تغذیه می‌شوند، در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان قرار می‌گیرند؛ وضعیتی که استخوان‌های کودک به دلیل عدم تولید سلول‌های جدید شکننده می‌شود. در نهایت، لازم است بدانید که شما نمی‌توانید شیر خشک سویا را به رژیم غذایی نوزاد خود، در اوایل زندگی او معرفی کنید.2
 

تفاوت شیر سویا با شیر گاو

– شیرسویا محلولی پروتئینی و حاوی چربی، کربوهیدرات و ویتامین‌هایی چون B1،B6، E و همچنین لسیتین و فیبر است. این شیرحدودا یک‌چهارم کلسیم شیر گاو را دارد و معمولا تولیدکنندگان به آن کلسیم می‌افزایند.

شیر سویا اگر چه در مقایسه با شیر گاو کلسیم پایین‌تری دارد، ولی حاوی فاکتورهایی است که به جذب کلسیم در بدن کمک می‌کند؛ بنابراین بهتر است به ویژه خانم‌ها از قبل دوران یائسگی برای پیشگیری از پوکی استخوان، هم از مواد کلسیم‌دار مثل شیر و هم از مواد جاذب کلسیم چون شیر سویا استفاده کنند.

– شیرسویا به جهت داشتن پروتئین بالا، پروتئینی شبیه گوشت دارد و حاوی تعدادی از اسید آمینه‌های ضروریست، اما در مقایسه، شیر گاو پروتئین با کیفیت‌تری دارد و نباید شیر سویا را جایگزین آن کرد.

– چربی این نوشیدنی در مقایسه با شیر معمولی به جهت اسیدهای چرب غیراشباع از افزایش کلسترول جلوگیری و از ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی ـ عروقی می‌کاهد.

– این شیر برخلاف شیرگاو لاکتوز ندارد و برای افرادی که دچار عارضه عدم‌ تحمل قند لاکتوز هستند مناسب است. البته بد نیست بدانید که وجود برخی قندها در سویا موجب می‌شود این شیر کمی ‌نفاخ باشد.

– خواص اصلی شیرسویا مربوط به گروهی از ایزوفلاونوییدها و فیتواستروژن‌هایی است که خاصیت آنتی‌اکسیدانی و شبه‌هورمونی دارند.

این دو ترکیب می‌توانند در پیشگیری از بیماری‌های مزمن چون سرطان پستان و پروستات و همچنین کاهش عوارض یائسگی چون گرگرفتگی، تعریق شبانه، بی‌خوابی و سردرد موثر باشند. اما اگر از سویا و فرآورده‌های آن به مقدار خیلی زیاد استفاده کنید، خود می‌توانند عامل بروز سرطان شوند.

در واقع مقدار مازاد فیتواستروژن‌ها در بدن می‌توانند رشد سرطان‌های مرتبط با هورمون را تحریک کنند به همین دلیل متخصصان تغذیه مصرف زیاد سویا به ویژه مکمل آن را بدون مشورت با پزشک مربوطه توصیه نمی‌کنند.3
 

در چه شرایطی، نوزاد نیاز به شیر سویا خواهد داشت؟

برخی والدین ممکن است در مورد روند تغذیه‌ای نوزاد خود، شیر خشک را به شیر گاو ترجیح دهند. با این حال، در برخی موارد، مادران باید فرزند خود را با شیر سویا تغذیه کنند که مهم‌ترین این موارد به شرح زیر می‌باشند:
 

1-اگر نوزاد از گالاکتوزمی رنج می‌برد

به خاطر بسپارید که گالاکتوسمی، یک اختلال ژنتیکی نادر است که در آن، بدن نوزاد توانایی تبدیل گالاکتوز به گلوکز را ندارد (قند ساده‌ای است). گالاکتوز در همه انواع شیرها از جمله شیر انسانی یافت می‌شود؛ این ماده مانع شیردهی نوزادانی می‌شود که از بیماری گالاکتوسمی رنج می‌برند. شیر خشک نیز حاوی گالاکتوز است؛ مگر اینکه مشخص شود که بدون این نوع قند می‌باشد.

در چنین شرایطی، شیر سویا می‌تواند جایگزین شیر مناسبی برای تغذیه نوزادان مبتلا به گالاکتوسمی باشد؛ اما فقط برای کودکانی که بیش از 12 ماه سن دارند.

نوزادانی که کمتر از 12 ماه سن دارند، باید از یک نوع شیر خشک خاص بدون گالاکتوز که توسط دکتر متخصص اطفال تجویز شده است، استفاده کنند.
 

2-اگر نوزاد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز باشد

برخی از نوزادان ممکن است به عدم تحمل ایمونولوژیکی لاکتوز مبتلا شوند. در چنین شرایطی، بدن کودک لاکتوز را به عنوان یک پاتوژن تشخیص داده و به آن حمله می‌کند.

این وضعیت به عنوان آلرژی لاکتوز نیز شناخته می‌شود. نوزادانی که به لاکتوز آلرژی دارند، می‌توانند انواع شیر سویا را که به طور طبیعی، عاری از لاکتوز است، در برنامه روزانه خود داشته باشند.

در برخی موارد خاص، بدن نوزاد آنزیم لاکتوز را که برای تجزیه لاکتوز ضروری است، تولید نمی‌کند. در واقع، چنین کودکانی ژن‌های لازم برای تولید لاکتوز را در بدن خود ندارند.

این اختلال ژنتیکی به معنای عدم تحمل لاکتوز گذرا است. این نوزادان نیز می‌توانند از شیر سویا برای تأمین نیازهای بدن خود استفاده کنند؛ اگر بیش از 12 ماه سن داشته باشند.
 

3-والدینی که تمایل دارند فرزند خود را با رژیم گیاهی، تغذیه کنند

برای تغذیه نوزادان متولد شده از والدین گیاهخوار می‌توان از شیر سویا به جای شیر خشک معمولی استفاده کرد. پودر شیر خشک سویا از هر گونه مشتقات و مواد حیوانی عاری است. نوزادانی که تا 12 ماهگی با شیر مادر تغذیه شده‌اند، می‌توانند از شیر خشک سویا برای رفع نیازهای بدن خود بهره ببرند.

در نهایت، جالب است بدانید که شیر سویا، یک ماده غذایی مناسب برای نوزادانی است که حتی در هیچ یک از دسته‌های بالا قرار نگرفته‌اند. با این حال، موارد خاصی وجود دارد که والدین باید شیر سویا را از برنامه روزانه فرزند خود حذف کنند.2
 

علائم حساسیت به شیر سویا در نوزادان و کودکان چیست؟

ممکن است کودکان با خوردن شیر سویا علائم حساسیت به آن را نشان دهند که در این حالت والدین باید مصرف شیرسویا برای نوزادان و کودکان خود را قطع کنند. 

خطرناک‌ترین علامت، شوک حساسیتی آنافیلاکسی است که با افت فشارخون، ضربان سریع قلب، تب و از دست‌ دادن هوشیاری بروز می‌کند. این اختلال، درمان دارویی و قطعی ندارد و فقط باید از شیر سویا برای نوزاد و کودک، پرهیز کرد.

استفراغ

گریه مکرر

اسهال آبکی

گاهی تنگی‌ نفس .1
 

چه زمانی باید شیر سویا را از برنامه روزانه نوزادان حذف کرد؟

اگر نوزاد دارای یکی از شرایط بهداشتی زیر باشد، باید از شیر سویا را از برنامه روزانه او حذف کرد:
 

1-اگر کودک مبتلا به آلرژی یا مستعد ابتلا به آن باشد

به یاد داشته باشید که هر کودک می‌تواند به سویا، مانند هر ماده غذایی دیگری حساسیت داشته باشد. لازم است بدانید که در حدود 10 تا 14 درصد از نوزادان مبتلا به آلرژی شیر گاو، از حساسیت به شیر سویا نیز رنج می‌برند.

بر این اساس، اگر فرزند شما به شیر گاو یا سایر مواد غذایی آلرژی داشته باشد، قبل از قرار دادن شیر سویا در رژیم غذایی او باید توجه بیشتری داشته باشید، زیرا آلرژی بدن نوزاد به شیر ناشی از واکنش سیستم ایمنی بدن (ایمونوگلوبولین E) او است که به احتمال زیاد، باعث حساسیت بدن او به سویا نیز می‌شود.

نوزادانی که از شرایطی مانند آسم، اگزما و رینیت آلرژیک رنج می‌برند، حساسیت بیشتری نسبت به شیر سویا دارند. همچنین، اگر شیر گاو باعث بروز اگزما در بدن فرزند شما می‌شود، استفاده از شیر سویا هیچ تأثیری در کاهش علائم بیماری او نخواهد داشت.

با این حال، آلرژی بدن نوزادان به شیر سویا کمتر از حساسیت به شیر گاو رخ می‌دهد. بعضی از مطالعاتی که توسط آکادمی اطفال آمریکا در این مورد انجام شده است، نتیجه گرفته‌اند که کمتر از یک درصد نوزادانی که با شیر سویا تغذیه می‌شوند، واکنش‌های آلرژیک را تجربه می‌کنند؛ اما آلرژی سویا وجود دارد! بنابراین، شما باید از مراقب بروز علائم زیر در بدن فرزند خود باشید:
 

بثورات پوستی

جوش‌های کوچک بر روی پوست بدن و صورت نوزادان که به صورت خوشه‌ای یا خطوط مستقیم ظاهر می‌شوند.
 

تورم دهان

تورم شدید زبان، لب‌ها و عضلات گردن نوزاد که باعث می‌شود او در روند خوردن مواد غذایی و تنفس دچار مشکل شود.
 

تورم اطراف چشم

پلک‌ها و ناحیه‌ای از پوست نوزاد که در زیر ابرو قرار دارند، دچار تورم می‌شود. همچنین، این مناطق ممکن است به رنگ قرمز یا صورتی تیره در آیند.
 

درد شکم

درد شکمی نوزادان مبتلا به آلرژی می‌تواند همراه با استفراغ و اسهال باشد.
 

ضعف در تنفس

کودک به علت سفتی ماهیچه‌های سینه و الوئلی التهابی در ریه‌ها احساس تنگی نفس می‌کند.
 

ضعف و سرگیجه

نوزاد مبتلا به آلرژی همیشه در معرض سرگیجه، ضعف و خستگی قرار دارد.

اگر شما هر کدام از این علائم را در بدن فرزند خود مشاهده کرده یا حتی مشکوک هستید که او به حساسیت غذایی دچار شده است، حتماً در مورد وضعیت بدن کودک با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید.
 

2-کم‌کاری تیروئید مادرزادی

بروز این وضعیت در بدن نوزادان علائمی مشابه با هیپوتیروئیدی در بزرگ‌سالان را به دنبال دارد. کم‌کاری تیروئید مادرزادی، وضعیت بسیار نادری است، اما باعث می‌شود که روند رشد کودک با تأخیر مواجه شود.

در واقع، هنگامی که غده تیروئید نوزادی هورمون کافی تولید نکند یا غدد او در هنگام تولد از دست رفته باشد، کم‌کاری تیروئید مادرزادی رخ می‌دهد. نوزادانی با این شرایط، باید هورمون‌های جایگزینی را مصرف کنند.

پروتئین سویا بر میزان جذب هورمون‌ها در بدن این کودکان تأثیر می‌گذارد. در واقع، اگر این نوزادان از شیر سویا تغذیه کنند، مقدار زیادی هورمون تیروئید جایگزین، که برای سلامتی کودک مضر است، وارد بدن او می‌شود.

بر این اساس، می‌توان ادعا کرد که نوزاد مبتلا به کم‌کاری تیروئید مادرزادی باید از هر شیر خشک مبتنی بر سویا دور باشد.
 

3-Enterocolitis ناشی از شیر سویا

Enterocolitis به التهاب پوشش داخلی روده کوچک و روده بزرگ نوزادان که به دلایل مختلفی از جمله آلرژی به پروتئین شیر رخ می‌دهد، گفته می‌شود. نوزادان مبتلا به انتروکولیت ناشی از حساسیت شیر گاو دارای پوشش مفصلی مخاطی در روده خود هستند.

حدود 60٪ از نوزادان مبتلا به انتروکولیت ناشی از شیر گاو، نسبت به پروتئین سویا نیز حساسیت دارند؛ بنابراین، این نوزادان نباید از شیر سویا تغذیه کنند. لازم است بدانید که نوزادانی با این وضعیت تنها می‌توانند با شیر خشک هیدرولیز شده تغذیه شوند؛ در این نوع شیر پروتئین‌ها به زنجیره‌های اسید آمینه کوچک‌تر که باعث واکنش‌های آلرژیک در بدن نوزادان نمی‌شود، شکسته می‌شوند.

بر این اساس، می‌توان ادعا کرد که مصرف شیر خشک هیدرولیز شده برای نوزادان مبتلا به آلرژی شیر خشک معمولی و شیر سویا مناسب است.2

پینوشتها
1.www.setare.com
2.www.mamanam.com
3.www.isna.ir