برگزاري مراسم محرم از اندونزي تا آرژانتين
 

اولين ماه از تقويم قمري از اهميت ويژه اي در ميان مسلمانان برخوردار است و بعد از ماه رمضان يکي از مهم ترين ماه ها محسوب مي شود. در کشورهاي عربي حاشيه خليج فارس و برخي ديگر کشورها که تقويم قمري دارند، محرم آغاز سال جديد است اما از آنجا که يکي از ماه هاي حرام است حرمت زيادي نزد مسلمين دارد. در ميان شيعيان نيز از ديرباز محرم ماه ماتم و سوگواري براي شهادت سالار شهيدان بوده. بر اساس برخي از روايات در کتاب هاي اهل تسنن، روز دهم محرم روز پيروزي موسي (ع) بر فرعون است و بسياري از مسلمانان سني، اين روز را روزه مي گيرند اما در ميان شيعيان اين روز ارج و قرب ديگري دارد و از صبح تا ظهر به عزاداري مي پردازند. در سطور ذيل تلاش شده به طور گذرا به آيين ها و مراسم شيعيان در برخي کشورها اشاره شود.

شيعيان در اندونزي
 

اندونزي پرجمعيت ترين کشور مسلمان جنوب شرقي آسياست که در ميان کشورهاي اسلامي به تنهايي 201 ميليون مسلمان دارد. جمعيت شيعيان اين کشور نزديک به يک ميليون است و بيشتر در شهر آچه در شمال جزيره سوماترا تمرکز دارد و از اين منطقه بوده که تشيع به ديگر مناطق اندونزي نفوذ يافته. نفوذ تشيع در دل اکثريت مسلمانان اندونزي آنچنان گسترده بوده که حتي پس از گذشت قرون متمادي، مردم برخي از مناطق کشور هنوز پايبند مراسم عاشوراي حسيني (ع) بوده و به اين روز تاريخي«huseinhona» (روز حسين) مي گويند. شيعيان جاکارتا در ايام عاشورا و تاسوعا در مراکز خاصي جمع مي شوند و به عزاداري مي پردازند. در دهه اول ماه محرم مردم جاوه و سوماترا غذاي مخصوصي از جمله هليم آماده مي کنند تا بين مردم فقير و اعضاي خانواده و دوستان به اسم امام حسن(ع) و امام حسين(ع) توزيع نمايند.
دهه محرم در نظر مردم آچه محترم و به اصطلاح خودشان تابوست؛ بدين معنا که عدم توجه به آن را صحيح نمي دانند و معتقدند اگر کسي آن را نقض کند دچار حادثه ناگواري خواهد شد، در اين دهه، ازدواجي صورت نمي گيرد، وظايف مهم به تعويق مي افتند و حتي کشاورزان به کاشت مزارع خود نمي پردازند. مراسم ديگري به نام تابوت توسط مردم اندونزي در شهر پيدي، در استان آچه برگزار مي شود. مردم محلي به همراه مردم جنوب هند (مهاجران)، تابوتي را که سمبل تابوت امام حسين (ع) است در کل روز بر روي دوش گرفته و هنگام غروب به دريا مي سپارند.

شيعيان در چين
 

مسلمانان چين بيشتر در ايالت سين کيانگ؛ منطقه اي کوهستاني و بياباني واقع در شمال غربي چين حضور دارند. عيد قربان و عيد فطر از مهم ترين اعياد مسلمانان چين محسوب مي شود. در سال 2009 شورش هايي در اين منطقه مسلمان نشين در اعتراض به سياست هاي حزب کمونيست چين صورت گرفت و مقامات چيني به طور گسترده به سرکوب آنها دست زدند. اين اقدام مقامات چيني خشم مسلمانان در مناطق ديگر جهان را دامن زد و بسياري از مراجع ايراني نيز نسبت به اين حرکت دولت چين اعتراض کردند. براساس آمارها نزديک به 21 ميليون مسلمان در چين سکونت دارند و 3 ميليون آنها شيعه اند اما متاسفانه گزارش دقيقي از نحوه زندگي و برگزاري مناسک ديني در اين کشور در دست نيست.

شيعيان در يمن
 

آغاز محرم 1433 قمري همراه شد با کنار رفتن علي عبدالله صالح، رئيس جمهور يمن پس از 33 سال حکومت. صالح که از سال 1978 در يمن شمالي به قدرت رسيد، پس از اتحاد مجدد اين دو کشور در سال 1990، در قدرت باقي ماند تا اينکه سرانجام با اعتراضات مردمي که از ابتداي سال جاري در تونس آغاز شده بود، پايه هاي حکومت او نيز که سال ها مورد حمايت آمريکا بود، سست شد و فرو ريخت.
شيعيان يمن با وجود اينکه نزديک به 45 درصد از جمعيت اين کشور را تشکيل مي دهند اما از داشتن مدارس ديني براي شيعيان و برگزاري مراسم يا رسانه اي براي بيان حرف هايشان محروم مانده اند. شيعيان يمن، دهه اول محرم را به عزاداري و سوگواري مي پردازند و در مجالس خود با نوشيدني و غذاهاي محلي به پذيرايي از شرکت کنندگان مي پردازند.

شيعيان در هند
 

کشور هندوستان پس از اندونزي و پاکستان بيشترين جمعيت مسلمان را در جهان دارد. شيعيان هندوستان بعد از ايران، بزرگ ترين جمعيت شيعه در جهان محسوب مي شوند و يکي از اقليت هاي مذهبي مهم در جامعه يک ميليارد و دويست ميليوني هند هستند. آمار متفاوتي از جمعيت شيعيان در هند ارائه شده که از 23 تا 40 ميليون در نوسان است. شيعيان هندوستان توجه خاصي به ايام محرم دارند و هر ساله با آغاز اين ماه به برپايي مناسک ديني مي پردازند و روز دهم محرم (عاشورا) يکي از تعطيلات رسمي در تقويم اين کشور است. بر پايه برخي روايات شيعيان هند معتقدند يک هندي در روز هشتم محرم براي ياري به خدمت امام حسين (ع) مي رسد اما از آنجا که اين فرد بازرگان بوده و اموال و دارايي افراد زيادي در اختيارش بوده، امام حسين (ع) او را از شرکت در جنگ برحذر مي دارد. شيعيان هند با آغاز محرم، در مساجد و خانه هاي خود مجالسي را برپا مي کنند و از شرکت کنندگان با شيريني و شربت پذيرايي مي نمايند. يکي از ويژگي هاي جالب عزاداري مردم هندوستان در ايام محرم، شرکت غيرمسلمانان در مراسم روز عاشورا است.

شيعيان در بحرين
 

نزديک به 60 درصد جمعيت يک ميليون و دويست هزار نفري بحرين را شيعيان تشکيل مي دهند. در حالي که کمترين مشارکت را در ساختار سياسي اين کشور دارند. شيعيان اين کشور با شروع انقلاب هاي عربي به تقليد از انقلابيون مصر در ميدان لوءلوء بحرين حاضر شدند و به اعتراض و مخالفت با حکومت آل خليفه پرداختند. با ادامه اعتراضات و مخالفت هاي شيعيان، عربستان نيروهاي نظامي اش را به بحرين اعزام کرد تا قيام شيعيان را سرکوب کند. از سوي ديگر حکومت آل خليفه در اسفندماه سال گذشته، ميدان لوءلوء اين کشور را تخريب کرد و به آزار و شکنجه مخالفان و برپايي دادگاه هاي صوري براي معترضان و پزشکان پرداخت.

شيعيان عراق
 

عراق از گذشته به دليل حضور حرمين امام حسين (ع) و حضرت ابوالفضل (ع) در کربلا، مورد توجه چشمگير شيعيان جهان بوده. در حال حاضر نيز بيش از 60 درصد جمعيت اين کشور را شيعيان تشکيل مي دهند و برگزاري مراسم محرم در اين کشور يکي از آيين هاي سنتي اين کشور است. در دوران حکومت بعثي صدام، شيعيان همواره مورد آزار و شکنجه قرار مي گرفتند ولي با سقوط صدام حسين در سال 2003، مسلمانان اين کشور از اين فضا خارج شدند. در روزهاي عاشورا و تاسوعا، شيعيان بسياري از شهرهاي عراق با پاي پياده روانه کربلا مي شوند تا در سوگواري سالار شهيدان حضور داشته باشند.

مراسم عاشورا در الجزاير
 

کمتر از 5 درصد از جمعيت 34 ميليوني الجزاير را شيعيان تشکيل مي دهند اما شيعيان و اهل تسنن از ديرباز در اين کشور در روز عاشورا به صورت مشترک به برپايي مراسم عزاداري پرداخته اند. از اين رو روز عاشورا، يکي از تعطيلات رسمي در اين کشور محسوب مي شود. در روز عاشورا عزاداران در يکي از مساجد معروف شهر و خيابان هاي اطراف آن جمع مي شوند و به عزاداري مي پردازند. برخي سينه زني و زنجيرزني و عده اي هم قمه زني مي کنند. علي رغم روايت هاي متفاوت از اين روز، مسلمانان الجزاير در اين روز تنها به عزاداري و سوگواري مي پردازند.

شيعيان در ترکيه
 

شيعيان جمعيت اندکي از مردمان ترکيه را تشکيل مي دهند (25 درصد) و بيشتر آنها در استانبول و بخش هاي شرقي مانند ايغدير و قارض سکونت دارند. شيعيان شهر استانبول هر ساله مراسم عزاداري خود را در مسجد زينبيه برگزار مي کنند و در پايان مراسم به پذيرايي از شرکت کنندگان مي پردازند. اما برگزاري مراسم عزاداري در سال گذشته (2010) رنگ و بويي متفاوت داشت و براي اولين بار در تاريخ ترکيه، نخست وزيران کشور، رجب طيب اردوغان به همراه علي اکبر ولايتي مشاور ارشد رهبري در مراسم روز عاشورا در مسجد زينبيه استانبول حضور يافت و سخنراني کرد. در اين مراسم که در هوايي بسيار سرد برگزار شد، عزاداران بسياري شرکت کرده بودند و همه لباس مشکي برتن داشتند. از سوي ديگر از سال 2002 به اين طرف با پيروزي حزب عدالت و توسعه تغييراتي در برنامه هاي راديو و تلويزيون ترکيه رخ داده و برنامه هايي با مفاهيم ديني در آن به نمايش درمي آيد. اين برنامه ها با سريال موسوم به «کليداسرار» آغاز شد و در سال 2007 و 2008 ويژه برنامه هايي با عنوان «همه جا کربلاست» و «ما متحد هستيم» از رسانه هاي اين کشور پخش شد. در سال 2010 نيز مستندي به عنوان «حسب الحال» ساخته شد و خشونت هايي را که نسبت به اهل بيت (عليهم السلام) پس از حادثه عاشورا روا داشته شده به تصوير کشيد.

شيعيان در لبنان
 

شيعيان لبنان نزديک به 40 درصد از جمعيت 4 ميليوني اين کشور را تشکيل مي دهند. در خصوص رواج مذهب شيعه در اين کشور گفته مي شود که براي اولين بار ابوذرغفاري در دوران تبعيدش در لبنان به تبليغ تشيع پرداخته. شيعيان لبنان طي قرون گذشته بيشتر به صورت مخفيانه به برپايي عزاداري مي پرداختند اما با رفتن امام موسي صدر از قم به جنوب لبنان، شيعيان اين منطقه احيا مي شوند. پخش غذاي نذري، ذکر نام امام حسين (ع) موقع نوشيدن آب، توجه به جايگاه و ارزش سقايت، مراعات کسي که آب مي نوشد. خودداري از خريد و مصرف شيريني و تلاش براي کمتر غذا خوردن از جمله مواردي است که در ايام محرم در بين شيعيان لبنان مورد توجه قرار مي گيرد. همچنين پوشيدن لباس مشکي، نصب پارچه هاي مشکي و رنگي، برپا کردن پرچم هاي رنگي با شعار هاي عزاداري، استفاده از شال عزا، استفاده از پيشاني بند و… از ديگر مواردي هستند که عزاداران در ايام محرم آن را رعايت مي کنند. از ديگر رسوم و آيين ها مقتل خواني و قمه زني است که در اين ايام رواج دارد.

شيعيان در آرژانتين
 

حضور اسلام در کشورهاي آمريکاي لاتين به تاريخ کشف اين قاره در اوايل قرن 16 ميلادي توسط کريستف کلمب بازمي گردد. براساس برخي آمار اعلام شده نزديک به 6 ميليون مسلمان در کشورهاي آمريکاي لاتين زندگي مي کنند و اکثريت آنها در برزيل، آرژانتين، ونزوئلا، کلمبيا و پاراگوئه ساکنند. مسلمانان يکي از بزرگ ترين اقليت هاي مذهبي در آرژانتين هستند و جمعيت شان نزديک به يک ميليون نفر تخمين زده مي شود. بيشترين شيعيان اين کشور در بوينوس آيرس، ايالت توکومان واقع در شمال غربي اين کشور و شهر سانتافه حضور دارند. شيعيان آرژانتيني سه مسجد بزرگ در اين کشور دارند و در روزهاي تاسوعا و عاشورا و اربعين به برگزاري عزاداري و مناسک مذهبي مي پردازند.
منبع: نشريه همشهري آيه شماره 8