وجود روح قبل از بدن

اگر ظاهر برخی از ادله نقلی آن است که جان انسان قبل از تعلق به عالم طبیعت در جهان دیگر وجود داشته, نظیر حدیث: «إن لله خلق الأرواح قبل الأبدان …» (بحار 26/119.) نمی توان بدون بررسی سایر متون نقلی از یک سو و بدون تحلیل مبانی عقلی مسئله از سوی دیگر, فتوا به تقدم ارواح بر ابدان و در نتیجه فتیا بر تقدم فطرت زمانی بر طبیعت داد؛ زیرا ممکن است, مقصود از آن ادله نقلی, تقدم وجود عقلی روح بر بدن باشد, نه تقدم وجود نفسی آن و بین این دو نحوه وجود فرق عمیقی است که حکمت متعالیه عهده دار بیان آن است.
البته روح انسان از آن جهت که مجرد است حتما مقدم بر بدن طبیعی و مادی او است؛ لذا می توان به تقدم ذاتی فطرت بر طبیعت فتوا داد؛ زیرا مجرد تقدم وجودی (نه زمانی) بر مادی دارد. از این جا می توان گفت: اگر تعبیری اعم از تازی و فارسی, نثر و نظم, در کلمات اهل معرفت و ادب پروران آمده است, نمی توان آن را به تقدم وجود نفسی روح بر بدن تفسیر کرد. نظیر:
پیش از این تن, عمرها بگذاشتند پیش تر از کشت, بر, برداشتند
(مثنوی، دفتر دوم، 169)
بی دماغ و دل پر از فکرت بدند بی سپاه و جنگ بر نصرت زدند
(مثنوی, دفتر دوم، 175.)
قدمت و قداست و مزیت نشئة تجرد نسبت به نشئة طبیعت, مطلبی است مفروغ عنه؛ زیرا منطقه طبیعی زاویه کوچک و روزنه باریک است, در برابر فرا طبیعی.
ســوی شـهر از بـاغ, شـاخـی آورنـد بـاغ و بـستـان را کجـا آنـجـا بـرنـد
خاصه باغی کاین فلک یک برگ او است بلکه آن مغز است و این عالم چو پوست
(همان، 1 ـ 3323)
آیة الله جوادی آملی،تفسیر موضوعی قرآن ج 12 (فطرت در قرآن)