در آموزههای دینی وظایفی برای دانشمندان در قبال دانشی که خداوند به آنها عنایت فرموده، بیان شده است، برخی از آنها چنین است:
۱. عمل کردن به دانش: امام علی(ع) به نقل از پیامبر اسلام(ص) فرمود: «… دانشمندان دو گونهاند: دانشمندى که به دانش خویش عمل کند نجات یافته است و دانشمندى که دانش خویش را رها کند تباه شود. همانا دوزخیان از بوى بد دانشمندى که به دانش خویش عمل نکرده، سخت آزرده شوند، و آنکه بیش از همه دوزخیان دچار پشیمانى و حسرت شود، فردى است که بندهاى را دعوت به خدا کند و آن بنده پاسخش دهد و خدا را اطاعت کند و به بهشت در آید، ولی آن کسی که او را دعوت کرده خدا را نافرمانى کند و به خاطر رها کردن دانش خویش و پیروى از هوا و هوس و نافرمانى خدا به دوزخ رود».[1]
همچنین امام علی(ع) میفرماید: «زکات علم، آموختن آن به کسی که نیازمند آن است و به سختی انداختن نفس در عمل به آن میباشد».[2]
۲. نشر و ترویج دانش: از ائمه اطهار(ع) روایت شده است: «هر گاه بدعتها ظاهر شد، بر فرد عالم واجب است که دانسته خود را آشکار کند. و اگر این کار را نکرد، نور ایمان از او سلب خواهد شد».[3]
۱. عمل کردن به دانش: امام علی(ع) به نقل از پیامبر اسلام(ص) فرمود: «… دانشمندان دو گونهاند: دانشمندى که به دانش خویش عمل کند نجات یافته است و دانشمندى که دانش خویش را رها کند تباه شود. همانا دوزخیان از بوى بد دانشمندى که به دانش خویش عمل نکرده، سخت آزرده شوند، و آنکه بیش از همه دوزخیان دچار پشیمانى و حسرت شود، فردى است که بندهاى را دعوت به خدا کند و آن بنده پاسخش دهد و خدا را اطاعت کند و به بهشت در آید، ولی آن کسی که او را دعوت کرده خدا را نافرمانى کند و به خاطر رها کردن دانش خویش و پیروى از هوا و هوس و نافرمانى خدا به دوزخ رود».[1]
همچنین امام علی(ع) میفرماید: «زکات علم، آموختن آن به کسی که نیازمند آن است و به سختی انداختن نفس در عمل به آن میباشد».[2]
۲. نشر و ترویج دانش: از ائمه اطهار(ع) روایت شده است: «هر گاه بدعتها ظاهر شد، بر فرد عالم واجب است که دانسته خود را آشکار کند. و اگر این کار را نکرد، نور ایمان از او سلب خواهد شد».[3]
[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 1، ص 44، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.
[2]. «زَکَاةُ الْعِلْمِ بَذْلُهُ لِمُسْتَحِقِّهِ وَ إِجْهَادُ النَّفْسِ بِالْعَمَلِ بِهِ»؛ تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، محقق و مصحح: رجائى، سید مهدى، ص 391، دار الکتاب الإسلامی، قم، چاپ دوم، 1410ق.
[3]. شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا(ع)، محقق و مصحح: لاجوردی، مهدی، ج 1، ص 113، نشر جهان، تهران، چاپ اول، 1378ق.