مقام دردانه آفرينش نزد خدا آن قدر بالاهست که بخوانيم: «خداوند بر مؤمنان منت نهاد هنگامي که در ميان آنان، پيامبري از خودشان برانگيخت »(آل عمران ،164). شايد هم شنيده باشيد اين دعاي صحيفه سجاديه را که «سپاس خداي را که به محمد -پيامبرش -بر ما منت نهاد؛ منتي که امت هاي گذشته و مردم پيش از ما از آن بي بهره بودند ».همين آفريننده در کلام مقدسش که بر زمينيان نازل کرده ،پيامبر و حبيبش را اکرام و سلام و تحيت خاصش را نثار او کرده؛ حتما زياد شنيده ايد اين آيه مکرم را ؛همان آيه اي را که بهانه مي شود براي هر شنونده تا درود بفرستد بر فرستاده خدا. موضوع اين مقاله «آيه هاي نامدار »همان آيه مشهور صلوات است؛آيه 56سوره احزاب که هر مسلماني بعد از نمازش آن را مي خواند و زيباترين و بالاترين درودها را بر پيامبرش مي فرستد.
در سوره احزاب آيه اي هست که در آن همگان امر به تحيت و تسليم بر پيامبر عظيم الشأن اسلام شده اند . خدا در آيه 56مي فرمايد :«ان الله و ملائکته يصلون علي النبي يا ايها الذين آمنو صلوا عليه و سلموا تسليما ؛خدا و فرشتگان او بر پيامبر اسلام درود مي فرستند ،شما هم اي کساني که ايمان آورده ايد ،بر او صلوات بفرستيد و آن طور که بايد، تسليم شويد ».در مجمع البيان در تفسير اين آيه آمده :«پس از فرود اين آيه ،مردي به نام «کعب »به پيامبر (ص)گفت :سرورم من چگونگي سلام بر شما را مي دانم ولي نمي دانم که «صلوات »بر شما چگونه است ؟پيامبر (ص)فرمودند :در اين مورد دست نياز به بارگاه آن بي نياز بريد و نيايشگرانه بگوييد :اللهم صل علي محمد و آل محمد ،کما صليت علي ابراهيم و آل ابراهيم انک حميد مجيد و بارک علي محمد و آل محمد کما بارکت علي ابراهيم و آل ابراهيم انک حميد مجيد ؛بارخدايا!بر محمد و خاندانش درود فرست، همان گونه که بر ابراهيم و خاندانش درود فرستادي، چرا که تو در خور ستايش و بزرگي هستي ؛و بزرگ دار و خجسته ساز محمد و خاندانش را ؛درست همان گونه که بر ابراهيم و خاندانش برکات خود را فروفرستادي و آنان را خجسته و گرامي داشتي که تو بزرگ و ستوده اي ».در تفسير صافي آمده ،امام علي (ع)مي فرمايد :«براي اين آيه ،ظاهري و باطني است . ظاهر گفتار خداوند، صلوات است و باطن قول حق تعالي ،سلموا تسليما است ؛يعني تسليم فرمان او شويد ،در رابطه با امر کسي که سفارش او را کرد و او را جانشين خود بر شما قرار داد».در تفسير مجمع البيان هم روايتي از امام صادق (ع)نقل شده به اين مضمون که ابوبصير سؤال کرد :«منظور از صلوات بر پيامبر (ص)را فهميده ايم اما معني تسليم بر او چيست ؟»امام فرمود :«منظور ،تسليم بودن در برابر او در هر کار است ».يکي از ياران آن حضرت هم پرسيد :«صلوات فرستادن حق تعالي بر محمد که در اين آيه ذکر کرده، به چه کيفيت است؟» ايشان فرمود :«صلوات حق تعالي بر او، اعلاي مرتبه اوست در آسمان هاي رفيع و برتر نمودن درجه او بر جميع انبيا ». سپس سؤال شد: «تسليم به چه کيفيت است؟»فرمود :«تسليم ،فرمانبرداري از اوست در جمع امور و اطاعت اوامر او کردن و تلاش کردن در اين طاعت».

معنا و مفهوم صلوات
 

واژه صلاه ،صلاه و جمع آن صلوات به معني نماز خواندن و درود و تحيت است . صلي الله عليه، يعني خداوند بر او درود فرستاد در معجم الوسيط هم صلاه به معناي دعاست.
علامه طباطبايي در تفسير خود درباره کلمه صلوه مي گويد: «کلمه صلوه در اصل به معناي انعطاف بوده و صلاه خدا بر پيغمبر ،به معناي انعطاف او به وي است به وسيله رحمتش ؛البته انعطافي مطلق؛ چون در آيه شريفه، صلات را مقيد به قيدي نکرده و همچنين صلاه ملائکه او بر آن جناب، انعطاف ايشان است بروي به اينکه او را تزکيه کرده و برايش استغفار کنند و صلات مومنين بر او انعطاف ايشان است به وسيله درخواست رحمت براي او».راغب اصفهاني در کتاب المفردات نيز در باب معني صلوه مي نويسد :«صلوات رسول الله و نماز مسلمانان، تزکيه ايشان است. همچنين دعا و استغفار فرشتگان مثل مردم است و صلاه که عبادت مخصوص است، اصلش نوعي دعاست و اين عبادت خاص به اين کلمه ناميده شده است». در تفسير جوان هم در مورد صلوات آمده است:«چنانچه صلوات به خدا نسبت داده شود ،به معني فرستادن رحمت است و هر گاه به فرشتگان و مومنان منسوب شود، به معني طلب رحمت است».

صلوات ناقص چيست ؟
 

بدنيست بدانيد که در کتاب هاي حديث درباره صلوات ناقص هم سخن به ميان آمده . در امالي شيخ صدوق و بحارالانوار چنين توضيحي نوشته شده است :«ذکر اللهم صل علي محمد بدون «و آله» ناقص و خلاف امر پيامبر (ص)است؛ چنان که خود حضرت مي فرمايند :هر کس بر من صلوات بفرستد و بر خاندانم درود نفرستد ،بوي بهشت را نمي يابد ».در اصول کافي نيز از امام صادق (ع)روايت شده :«مردي به کعبه در آويخته بود و چنين مي خواند :اللهم صل علي محمد پدرم موسي بن جعفر (ع)شنيد و به او فرمود :بنده خدا !صلوات را ناقص و در حق ما ظلم نکن بلکه بگو خدايا بر محمد و اهل بيتش درود بفرست ».در روايات فراواني، حذف «آل محمد »از صلوات نهي شده است. علامه طباطبايي در تفسير الميزان مي گويد :«18حديث از پيامبر (ص)نقل شده که بر اساس آن ،«آل محمد»را به هنگام صلوات بايد ذکر کرد.»در تفسير نمونه جلد 17بيان شده است:«ابن حجر هيثمي -که از بزرگان اهل سنت است – از پيغمبر (ص)روايت مي کند :بر من درود ناتمام نفرستيد .گفتند :درود ناتمام چيست ؟پاسخ داد :اينکه بگوييد اللهم صل علي محمد و سلم».

اهميت صلوات
 

اهميت صلوات آنجا آشکارتر است که در جلد 5تفسير جامع از امام موسي بن جعفر (ع)روايت شده :«کسي که صلوات بر پيغمبر اکرم (ص)مي فرستد، معنايش وفاي به عهد و ميثاقي است که در عالم ذر وقتي پروردگار فرمود :الست بربکم و محمد نبيکم و علي امامکم، بر زبان آورده و قبولي آن را اعلام مي کند و تجديد عمل و ميثاق به عمل مي آورد»در اصول کافي آمده است که عبيدالله بن دهقان مي گويد :«خدمت حضرت رضا (ع)شرفياب شدم. آن حضرت به من فرمود :معناي گفتار خداوند که در آيه 15سوره اعلي فرموده است :و ذکر اسم ربه فصلي ؛و نام پروردگارش را به ياد آورد و نماز بخواند،چيست ؟عرض کردم :يعني هر زمان نام پروردگارش را به ياد آورد و نماز بخوان، چيست ؟عرض کردم :يعني هر زمان نام پروردگارش را به ياد آورد، نمازگزارد. فرمود :اگر چنين است، خداوند تکليفي نابجا و طاقت فرسا کرده است. عرض کردم: قربانت شوم! پس معناي آن چگونه است ؟فرمود :هر زمان نام پروردگارش را ياد کند، بر محمد و آل او صلوات فرستد». در روايتي در اصول کافي، از امام صادق (ع)نقل شده که پيامبر (ص)مي فرمايند :«هر که نزد او نام من آورده شود و او صلوات بر من نفرستد، حق تعالي او را از بهشت دور گرداند».از مجموع روايات و احاديث متعددي که در اين زمينه وجود دارد، مي توان برداشت کرد که صلوات تا چه حد از اهميت برخوردار است. در مسند احمد، جلد يک، از حسين بن علي (ع)نقل شده :«مؤمن را از بخل همين بس که نزد او نام مصطفي برده شود و بر او صلوات نفرستد ».پس حواستان باشد يک وقت جزو بخيل ها نشويد . پايان اين مطلب،يک صلوات جانانه ندارد ؟
منبع:همشهری جوان-ضمیمه قرانی(آیه)
/ج