ويژگي روابط سالم و سازنده زن و مرد چه مي باشد؟

چگونگي روابط همسران با يكديگر، نقش مهم و اساسي در سعادت و خوشبختي يا شكست و ناكامي خود و فرزندان دارد. روابط سالم و سازنده، به موفقيت و استحكام خانواده منتهي مي شود و روابط ناسالم، انواع مشكلات در زندگي از جمله طلاق و اختلافات خانوادگي را به همراه دارد.[1] و اين فضاي آرام و پايدار خانواده است که زمينه را براي تحقق هدف ازدواج؛ يعني تربيت نسلي پاک و سالم را فراهم مي سازد. بنابراين، بايد بدانيم يك ارتباط سالم و سازنده بين همسران از چه ويژگي هايي برخوردار است.

ويژگي هاي روابط سالم و سازنده بين همسران:
1. احترام متقابل: يكي از ويژگي هاي اصلي همسران موفق اين است كه براي همديگر و براي فرزندان و ديگر اطرافيان احترام بالايي قايل هستند. احترام متقابل به معناي عدم انتقاد از يكديگر و سكوت در برابر گفتة وي نيست. معناي احترام اين نيست كه زن و شوهر عواطف و احساسات منفي خود را از يكديگر پنهان و آنها را به صورت عقده هاي رواني روي هم جمع كنند،‌ بلكه به معناي آن است كه هر كدام جايگاه شريك زندگي خود را بشناسند و ارزشمند بدانند. در اين صورت در مواردي كه از يكديگر انتقاد مي كنند، مطلب را با هدفي سازنده، بابياني شفاف و با لحن مؤدبانه و به دور از غرض ورزي منتقل مي کنند. چه بسا هيچ زن و شوهري خود را دشمن همسر خويش نمي داند اما از آنجا که همسران اختلاف نظر و سليقه را با بي احترامي خلط مي کنند، درگيري ها و مشاجرات در خانواده شعله ور مي شود.[2]2. درك متقابل يكديگر: با توجه به اين كه زن و شوهر در دو خانواده و چه بسا در دو فرهنگ جداگانه پرورش يافته اند، طرز تفكرا، سليقه ها و برداشت هاي متفاوتي از زندگي دارند و ممكن است دربارة هر مساله اختلاف نظر وجود داشته باشد. طبيعي است که هر يک از همسران دربارة برخي از امور زندگي، سليقه هايي شخصي داشته باشند. بنابراين موفقيت در روابط به اين نيست که شما در تمامي امور زندگي توافق داشته باشيد. چه بسا چنين چيزي امکان نداشته باشد. موفقيت در روابط در اين است که نظرات شخصي يکديگر محترم شمرده شود و در عين حال با گفتگوي سازنده نظر مؤثر انتخاب گردد. گاهي اين نظر مطابق با سليقه زن و گاهي مطابق سليقه مرد خواهد بود.  به هرحال در مسايل جزيي مثل اين كه «از چه رنگي خوششان مي آيد» يا «چه غذايي را بايد دوست داشته باشند»، هر كدام از همسران مي توانند سليقه و انتخاب خود را داشته باشند.
3. رعايت احكام و ارزش هاي الهي در زندگي: بسياري از اختلافات و درگيري ها بدان دليل است كه طرفين به اصول و ارزش هاي ديني و اخلاقي در روابط خود با ديگران پايبند نيستند. زن و شوهر براي ادامة زندگي سالم بايد ارزش هاي ديني و اخلاقي مانند تقوا، عفت، صداقت، ايثار و… را رعايت كنند. رعايت ارزش هاي الهي و حفظ عفاف و دوري از مواضع تهمت، سعادت خانواده را تضمين مي كند.[3] عنايت خاص اسلام به دينداري و اخلاق از توصيه هاي فراوانش درباره در نظر گرفتن خوش خلقي به عنوان ملاک همسر گزيني مشخص است. در روايتي آمده است: شخصي از امام حسن – عليه السلام- در مورد ازدواج دختر خود مشورت خواست. حضرت فرمود: «او را به ازدواج مردي پرهيزگار درآور؛ اگر دخترت را دوست بدارد، وي را گرامي خواهد داشت و چنانچه او را دوست نداشته باشد، به وي ستم نخواهد کرد»[4].
4. کنترل باورهاي غير منطقي: در بسياري از موارد، در جريان يک اختلاف نظر يا سليقه ميان زن و شوهر، موضوع اختلاف نيست که باعث دعوا و مشاجره مي شود. بلکه نحوه برداشت از جايگاه و سخن طرف مقابل است که باعث رنجش مي شود. خوب، اين طبيعي است که وقتي مردي يا زني از نحوه بيان همسرش برداشت مي کند که به مبارزه طلبيده شده است، سعي کند ثابت نمايد حق با اوست. ناخودآگاه قدرت، اثبات گري و حق طلبي، ارتباط محبت آميز و صميميت را به کنار مي زنند. شما با کنترل اين گونه باورهاي غير منطقي اولاً سعي مي کنيد نحوه نگاهتان را به خود و همسر و موقعيتي که در آن هستيد عوض کنيد. تصورات يا باورهاي نادرستي که به صورت ناخودآگاه دچارشان هستيد مشخص مي کنيد؛ مسير رواني که اين باورهاي غلط براي ورود به اختلافها طي مي کنند تا هيجان منفي (مثل خشم) و سپس رفتار يا گفتار نامناسبي را توليد کنند شناخته و کنترل مي کنيد؛
ثانياً با تمرين و مداومت، مهارت بدست مي آوريد که از باورهاي صحيح استفاده کنيد تا تحملتان در برابر رفتارهاي به ظاهر آزار دهند? همسرتان افزايش يابد. از اين باور که اميرالمؤمنين فرمودند «زنان در پيش شوهرانشان هيچ ضرر و نفعي جداي از آنان ندارند، و آنها امانات الهي هستند در نزد مردانشان، پس آنها را آزار ندهيد و بر آنان تنگ نگيريد»[5] بنابراين «نبايد خانواده ات به خاطر تو بد بخت ترين مردمان باشند»[6]. در اين صورت در فضايي آرام، موقعيت تنش آلود را تغيير مي دهيد. و اصلاً به اين فکر که بايد همسرتان را تربيت کنيد، مجال نمي دهيد.
5. به کار بردن مهارتهاي ارتباطي: برقراري يک ارتباط سازنده ميان زن و شوهر نياز به احترام دارد. اين نوع احترام موانعي دارد که با مهارت آموزي کنترل مي شوند. برخي موانع در برقرار ارتباط کارآمد ميان همسران عبارتند از: منت گذاشتن، عدم شکرگزاري نسبت به يکديگر، استفاده کردن از کلمات ناپسند، عيب جويي، لجبازي و مجادله، تکبر ورزي، قهر و بي اعتنايي و … . تمرين در کنترل اين موارد و استفاده از رفتارهاي مقابل، به همسران کمک مي کند تا روابط خانوادگي خويش را سالم، کارآمد سازند.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. محمد رضا شرفي، خانوادة‌ متعادل، تهران، انجمن اولياء و مربيان، 1374.
2. علي قائمي، خانواده و مسايل همسران جوان، تهران، نشر اميدي، 1362.
3. فرانك فينچام، رابطة همسران، ترجمة مهدي قراچه داغي، پيك بهار، 1380.

پي نوشت ها:
[1] . فليپ باركر، خانواده درماني پايه، ترجمة دهقاني، انتشارات رشد، 1375، ص 44 – 42، (اقتباس).
[2] . همان، فصل 5.
[3] . قائمي، علي، خانواده و مسايل همسران جوان، تهران، نشر اميدي، 1362، ص 258.
[4] مکارم الاخلاق: ص214؛ به نقل از بستان، حسين: اسلام و جامعه شناسي خانواده، ص 166.
[5] الإمام عليّ‏عليه السلام : إنّ النساء عند الرجال لا يملكن لأنفسهن ضرّاً ولا نفعاً ، وإنّهنّ أمانة اللَّه عندكم، فلا تضاروهنّ ولا تعضلوهنّ (محمدي ريشهري: تحکيم خانواده، ص 424، ح621).
[6] الإمام عليّ‏عليه السلام : لا يكن أهلك وذو ودّك أشقى الناس بك (همان).