از ديدگاه اسلام، زن نيز به مانند مرد حق دارد كه خصوصيات روحي و اخلاقي مرد را قبل از ازدواج مورد بررسي تحقيق و تفحص قرار دهد. بديهي است، همان طور كه در روايات اسلامي براي زنان شايسته ويژگي هايي بيان شده كه هر زني بايد داراي آن صفات باشد، براي مردان نيز بايد اوصافي وجود داشته باشد تا شايستگي ازدواج با زنان متدين را داشته باشند. به طور يقين مرد شايسته، از نظر مكارم اخلاقي بايد در سطحي بالاتر از زن قرار داشته و از نظر تقوا در درجه بسيار ممتازي واقع شده باشد.
برخي از روايات، چهره اخلاقي و روحي مورد شايسته را ترسيم نموده و ويژگي هاي آن را توصيف و تبيين كرده اند. يعني همان شرايط كلي كه درباره انتخاب همسر (چه مرد و چه زن) لازم است مراعات گردد، در مورد مردان بايد با دقت بيشتري مورد توجه قرار بگيرد، از قبيل دينداري، عفت، اصالت خانوادگي، شرافت و … .
اكنون آن چه بيشتر مورد توجه احاديث اسلامي است را به شرح زير مورد بررسي قرار مي دهيم:
1ـ فردي با تقوا باشد
از مهم ترين و ضروري ترين اموري كه بايد در انتخاب همسر مورد توجه باشد، تقواي مرد است چون همسر با تقوا زن و فرزندانش را به دينداري و تقوا و اخلاق نيك و عمل صالح و ترك گناه تشويق و ترغيب مي كند در پيمودن صراط مستقيم، ديانت بهترين يار و مددكار خواهد بود.
از رسول خدا(ص) نقل شده كه آن حضرت فرمودند: مي خواهيد شما را به بهترين مردها آگاه سازم؟ گفتند آري يا رسول الله! پيامبر(ص) فرمودند: همانا بهترين مردان شما مردي است كه با تقوا، پاكيزه، مهذب و… بوده و هرگز عملي انجام ندهد كه باعث شود همسرش به ديگري پناه آورد.[1]2ـ عفيف و داراي تمكن مالي باشد
از نظر اسلام همان طور كه زن بايد پاكدامن و عفيفه باشد، مرد هم بايد داراي عفت و پاكدامني باشد. اين پاكدامني اگر چه از يك سو وظيفه ديني و اسلامي هر فرد مسلمان است، اما از سوي ديگر، چون بخشي از آثار و منافعش مربوط به همسر است، مرد بايد آن را كاملا مراعات كند.
امام صادق(ع) مي فرمايند: شرط هم كفو بودن (همسر) اين است كه عفيف باشد و بتواند مخارج اهلش را بپردازد.[2]3 ـ امانتدار باشد
امير مؤمنان(ع) از رسول خدا(ص) چنين روايت مي كند: اگر فردي به خواستگاري دختر شما آمد كه از دينداري و امانتداري او رضايت داريد، دخترتان را به عقد او در آوريد كه اگر چنين نكنيد فساد بزرگي در جامعه پديد خواهد آمد.[3]اين روايت بر چند نكته اساسي تاكيد كرده است:
1ـ همسر بايد ديندار باشد; زيرا دين به عنوان يك عامل كنترل كننده، فرد را در كنترل خود دارد و مانع تجاوز او از حدود الهي مي شود و نمي گذارد مرد به كارهاي خلاف كشيده شده و مقدمات از هم گسسته شدن كانون گرم خانواده فراهم آيد.
2ـ بايد امانتدار باشد; چون فرد امانتدار هميشه از زن و فرزندان خود به خوبي مراقبت مي كند و مي كوشد كه در پاسداري از اين امانت هاي الهي كوتاهي نكند. علاوه بر اين، يك انسان امانتدار در جامعه از خوش نامي و شهرت مطلوبي برخوردار مي شود و همين يك افتخار براي خانواده او است.
4ـ خوش اخلاق باشد
اخلاق نيك، نه تنها از بهترين مزاياي يك همسر شايسته است بلكه از مزاياي واقعي هر انساني به شمار مي آيد و بايد در موقع انتخاب همسر به طور كامل مورد توجه قرار گيرد ; چون اولا يك عمر با انسان بداخلاق معاشر بودن، همانند زندگي در زندان با اعمال شاقّه است. و ثانياً سوء خلق يكي از دو همسر بر ديگري و تربيت فرزندان كاملا مؤثر است.
رسول خدا(ص) فرمودند: آيا دوست داريد شما را به شرورترين مردان راهنمايي كنم؟ همه گفتند: آري يا رسول الله! پيامبر فرمودند: شرورترين مردان كسي است كه به همسرش تهمت بزند و دايماً به او بدگمان باشد، بخيل باشد و به دشنام دادن عادت كرده و در تنهايي غذا بخورد، همسرش را از اعمال جنسي محروم كند، زن و فرزند خود را تنبيه كند و آنان را بزند، رفتارش طوري باشد كه همسرش به ديگران پناه ببرد و پدر و مادرش از او ناراضي باشند.[4]هم چنين رسول خدا(ص) در حديثي فرمودند: بهترين شما كسي است كه براي اهلش بهترين باشد و من براي اهلم بهتر از همه شما هستم.[5]خلاصه، شوهر خوب و ايدهآل مردي است كه خوش اخلاق، خوش زبان، مؤدب، مهربان، عاقل، با تدبير، ديندار، زرنگ، فعال، شريف، مهمان نواز و سازگار باشد; براي تامين رفاه و آسايش خانوده اش تلاش و كوشش كند; در زندگي ميانه رو باشد و اسراف نكند، به همسرش احترام بگذارد، لغزش هاي همسرش را مورد عفو قرار دهد، در كارهاي منزل به همسرش كمك نمايد; به وظايف ديني خود عمل كند و زن و فرزندانش را نيز به طريق دينداري ارشاد نمايد.[6]
پي نوشت ها:
[1]. كليني، محمد بن يعقوب، اصول كافي، تهران، مكتبة الصدق، ج 2، ص 57.
[2]. حرعاملي، محمد بن حسن، وسائل الشيعه، تهران، المكتبة الاسلاميه، ج 7، ص 51.
[3] . نوري، ميرزا حسين، مستدرك الوسائل، ج 14، ص 188.
[4] . عاملي، محمد بن حسن، وسائل الشيعة، ج 2، ص 43.
[5] . قال رسول الله(ص): “خيركم خيركم لاهله و انا خيركم لاهلي.” همان كتاب، ص 171.
[6] . اميني، ابراهيم، انتخاب همسر، تهران، سازمان تبليغات اسلامي، ص 141.