خانه » همه » مذهبی » يك محقق حوزوي براي تحقيق در يكي از رشته‌هاي علوم اسلامي مانند فقه، كلام و تفسير به آشنايي با كدام علوم ديگر در حوزة علوم اسلامي نياز دارد؟

يك محقق حوزوي براي تحقيق در يكي از رشته‌هاي علوم اسلامي مانند فقه، كلام و تفسير به آشنايي با كدام علوم ديگر در حوزة علوم اسلامي نياز دارد؟

پيش‌نيازهاي پژوهش در عرصه علوم اسلامي را نخست به طور فهرست‌وار و سپس به تفصيل مي‌کنيم:
1ـ ادبيات عرب (علم صرف، علم نحو، معاني، بيان، آشنايي با زبان عربي معاصر).
2ـ علم فقه و اصول فقه.
3ـ تاريخ اسلام.
4ـ علم تفسير.
5ـ علم رجال.
6ـ علم دراي? الحديث يا فهم حديث.
7ـ آشنايي با منابع اسلامي در زمينه فقه، اصول، حديث، تفسير، رجال، کتاب‌هاي غريب الحديث، فروق اللغه و…

‌توضيح مطلب
1. آشنايي با زبان عربي؛ از آنجا كه مهمترين منابع علوم اسلامي از جمله فقه، كلام و تفسير، به زبان عربي است، براي دست يافتن به اين منابع، ضرورتاً بايد زبان عربي را فرا گرفت. در روايات معصومين ـ عليهم السّلام ـ نيز بر آموزش زبان عربي تأكيد شده است.[1] هدف از فرا گرفتن زبان عربي اين است كه شخص بتواند از كلام خدا و سخن معصوم ـ عليهم السّلام ـ استفاده كند و هر اندازه تسلط و احاطة او به زبان عربي بيشتر باشد؛ توانايي وي در تحقيق و پژوهش افزون‌تر خواهد بود. بدون آشنايي با زبان عربي كار تحقيق در زمينة علوم اسلامي و معارفي ديني، اعتبار كمتري خواهد داشت. آشنايي با زبان عربي نيز مستلزم آشنايي با دانش هاي صرف، نحو، معاني، بيان و محاورة زبان عربي است.
2. آشنايي با تاريخ اسلام؛ يكي ديگر از پيش‌نيازهاي تحقيق در علوم اسلامي، آشنايي با تاريخ اسلام است، حتي در موضوعات غير تاريخي هم آگاهي يك محقق از تاريخ اسلام لازم و ضروري است زيرا در بسياري از موضوعات از جمله درك‌ شأن نزول آيات، درك محتواي هنگامه‌هاي صدور روايات و… با حوادث تاريخي مواجه مي‌شويم. در اين گونه موارد اگر از تاريخ اسلام اطلاع كافي نداشته باشيم. در درك مفاهيم و استنباط احكام معارفي ديني نيز دچار خطا خواهيم شد و يا لااقل تحقيق ما اعتبار علمي را نخواهد داشت.
3. آگاهي كافي از معارف اسلامي؛ فردي كه مي خواهد در حوزة علوم اسلامي مانند فقه، كلام و تفسير تحقيق و پژوهش نمايد، مي‌بايست با كليات ديني و معارف اسلامي آشنايي داشته باشد. همچنانكه اگر بخواهد در يكي از موضوعات ديگر مانند فلسفه، جامعه‌شناسي و… تحقيق كند لازم است تا حدّي با اين مباحث و رويكردهاي اصلي آن آشنا باشد، در تحقيقات اسلامي هم به چنين معلوماتي دربارة اسلام نياز دارد.
5. آشنايي با احاديث معصومين ـ عليهم السّلام ـ ؛ از آنجا كه احاديث معصومين ـ عليهم السّلام ـ ، يكي از مهم‌ترين منابع پژوهش‌هاي اسلامي و ديني محسوب مي‌شود، آشنايي با علم حديث، علم رجال و اصطلاحات آن، از نيازهاي اصلي محقق اسلامي است. منابع حديثي درياي ژرف و وسيعي است كه همه گونه گوهر در آن يافت مي‌شود لذا بايد تواناي استنباط و تجزيه و تحليل محتواي روايات را داشته باشيم، تا بتوانيم پاسخ پرسش‌ها و نيازهاي امروزي خويش را از آن استنباط نمائيم.
6. آشنايي با منابع موضوع تحقيق؛ اصولاً مأخذشناسي يكي از شرايط اولية كار يك محقق است؛ يعني اين‌كه بداند براي يافتن فلان مطلب به چه كتب و منابعي بايد رجوع كند. مباحث و موضوعات اسلامي نيز اينگونه است، محقق بايد به عمده‌ترين منابع ديني آگاهي داشته باشد، منابع اسلامي بسيار است، برخي منابع پيرامون موضوعات خاص نگارش يافته و برخي نيز در گسترة وسيع‌تري مانند مسايل اعتقادي، اخلاقي، تفسيري، تاريخي و… تدوين شده‌اند.
مهم‌ترين منابعي را كه مي‌توان براي فقه، كلام وتفسير بر شمرد از اين قرار است:
الف: قرآن با تفسيرهاي متعدد و گوناگون آن از قديم و جديد، عربي و فارسي، با شيوه‌هاي مختلف موضوعي، تربيتي، روايي، كلامي، علمي و فلسفي نظير تفسير الميزان، تفسير نمونه و… .
ب: سنت و حديث؛ اعم از احاديث نبوي، احاديث ائمه اطهار ـ عليهم السّلام ـ ، احاديث قدسي كه در كتاب‌هاي روايي شيعه جمع‌آوري شده‌اند. معتبرترين منابع حديثي شيعه عبارتند از:

كتب اربعة حديثي شيعه شامل:
1. من لا يحضره الفقيه (شيخ صدوق).
2. تهذيب الاحكام (شيخ طوسي).
3. استبصار (شيخ طوسي).
4. اصول كافي، فروع كافي، روضة كافي (محمّد ابن يعقوب كليني).
و همچنين كتاب‌هاي:
1. وسايل الشيعه (شيخ حر عاملي).
2. بحارالانوار (علامه مجلسي).
3. ميزان الحكمة (محمدي ري‌شهري).
در زمينة‌ «كلام» نيز علاوه بر آشنايي با اصول و اصطلاحات علم كلام، مفاهيم و مكاتب كلامي، لازم است با منابع كلام و اعتقادات نيز آشنايي كافي داشته باشيد.
كتب كلامي نويسندگاني چون مرحوم علامه طباطبائي، مرحوم شهيد مطهري، آيت‌الله مكارم شيرازي، آيت‌الله سبحاني و… قابل استفاده است.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. جواد محدّثي، روش‌ها، نشر معروف، 1373.
2. محمّد علي رضايي اصفهاني، شيوه‌هاي تحصيل و تدريس در حوزه‌هاي علميه، دفتر تبليغات اسلامي، 1376.
3. آيينة پژوهش،‌ دفتر تبليغات اسلامي، ‌شماره‌هاي 66ـ61، مطالبي در نحوة پژوهش، منابع تحقيقات اسلامي در حال حاضر و معرفي برخي آثار علماي شيعه آمده است.
4. علي قائمي، روش تحقيق در يك مكتب، قم، دارالتبليغ اسلامي، 1356).
 
پي نوشت:
[1] . مجلسي، بحارالانوار، جلد 1، ص 212.

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد