چرا امر به معروف و نهي از منكر به خوبي اجرا نمي شود؟

برخي علت هايي كه موجب شده امروزه اين فريضة مهم در جامعه و كشور ما به خوبي اجراء نشود عبارتند از:
الف) عدم آگاهي بعضي از آمرين به معروف و ناهيانِ منكر از قوانين اين مسأله (قوانين شرعي و حكومتي)
يكي از عواملي كه باعث شده اين فريضه به خوبي اجراء نشود اينست كه، بعضي از آمرين به معروف و ناهين از منكر به علت عدم آگاهي از قوانين امر به معروف و نهي از منكر، هم خود و هم ديگران را دچار مشكل مي كنند و هم تأخير عمل امر به معروف و نهي از منكر را از بين مي برند و موجب بدبيني افراد جامعه به دين و اين فريضة مهم مي گردند و موجب مي شوند كه مردم احساس كنند كه، جامعه اي كه هر انساني امر به معروف و نهي از منكر را انجام مي دهد آن هم بدون اطلاع از قوانين، جامعة خودسري، و بدون قانون و ضابطه است.
از طرفي خود آمرين و ناهين هم به علت عدم آگاهي از قوانين با برخورد مسئولين و يا با بي توجهي مسئولين امر مواجه مي شوند، براي همين احساس ناراحتي و نااميدي مي كنند و به نوعي در انجام اين فريضة بسيار مهم در مواقع صحيح و درست هم سُست مي شوند. لذا بايد آمرين و ناهين از منكر آموزش هاي لازم و كاربردي را در اين زمينه ببيند.
ب) عدم آگاهي آحاد مردم از اهميت اين فريضه:
امر به معروف و نهي از منكر از مهمترين فرائض مي باشد و در حقيقت مي توان گفت كه قوام ساير فرائض به اقامة اين مهم ممكن مي شود. و اعتقاد به اين مسئله از ضروريات دين است و طبق فتواي امام خميني و ساير فقهاء، منكر امر به معروف و نهي از منكر با التفات به لازم بودن و التزام به آن، خارج از دين و كافر مي باشد.
دين مقدس اسلام اهميت اين فريضه را بيان كرده و تأكيد بسياري بر آن در قرآن و احاديث امامان شيعه شده است.
قال الله تعالي«وَ لْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛[1] و بايد كه باشند از شما جمعي كه بخوانند بسوي خوبي و امر كنند بخوبي و نهي مي كنند از منكر و ايشانند رستگاران.»
پيامبر اسلام فرمودند: «إنَّ الله عزوجل ليبغض المؤمن الضعيف الذي لادين له، فقيل و ما المؤمن الضعيف الذي لا دين له؟ قال: الذي لاينهي عن المنكر؛ همانند خداوند عزوجل هر آينه غضب مي كند بر مؤمن ضعيفي كه دين ندارد. پس سؤال شد مؤمن ضعيفي كه آنچنان صفت دارد كه دين ندارد كيست؟ پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ فرمود: آن كسي كه نهي از منكر نمي كند.[2]در اين باره احاديث بسياري داريم. وقتي ما به تاريخ نگاه مي‌كنيم قيام امام حسين(ع) در جهت اقامة امر به معروف و نهي از منكر بوده است. و حسين بن علي(ع) شهيد راه اقامة امر به معروف است. لذا اين مسئله اهميت ويژه اي دارد در حالي كه آحاد افراد جامعه از اين اهميت آگاهي ندارند، و شايد اگر بدانند انجام صحيح فريضه امر به معروف و نهي از منكر چه بركات و منافع و دفع مضرات دارد كه شايد ديگر بي توجه به اين مسئله نباشند. پس بر اهل علم و فضيلت، دلسوزان، مسئولين و غيره مي باشد كه در جهت آگاهي بخشي به مردم تلاش كنند، تا مردم توجه پيدا كرده و امر به معروف و نهي از منكر به خوبي اجرا شود.
ج) عدم حمايت قانوني از آمران و ناهيان در برخي موارد:
يكي از مشكلات بر سر راه آمران به معروف، عدم حمايت قانوني از آنها مي باشد. بدين معنا كه، اگر امر به معروف در راستاي ايفاي وظيفه امر به معروف و نهي از منكر با مشكل و مسئله اي روبرو شد، قوانين حمايتي كاملي از اين جهت نداريم. و شايد بعضي از ارگان هاي ذي ربط حمايت قانوني لازم را از آنها به عمل نياورند و لذا كساني كه مي خواهند در اين راه قدم بردارند از مشكلات و مسائلي كه ممكن است پاپيچ آنها بشود مي ترسند و از ثبات قدم لازم در اين راه برخوردار نمي باشند.
د) عدم پايبندي برخي مسئولان نسبت به اين فريضه:
يكي از عواملي كه مي تواند نقش مؤثري در راستاي عمل به فريضة امر به معروف و نهي از منكر داشته باشد، پايبندي مسئولان به اين فريضه بسيار مهم است. هرگاه سخن از امر به معروف و نهي از منكر به ميان مي آيد، ذهنها فقط متوجه تار موي زنان و شيوة پوشش زنان و جوانان در جامعه و امثال آن مي شود. كه البته توجه و حساس بودن به اين مسائل هم خوب است. امّا مسائل مهمتري وجود دارد كه هرگاه آن مسائل درست شود. چنين مسائلي نيز، امكان درست شدنش بيشتر است.
هـ) عدم احساس مسئوليت همگاني نسبت به اين فريضه:
متأسفانه در مسئله امر به معروف و نهي از منكر بعضي ها فكر مي كنند اجراي امر بمعروف و نهي از منكر بر عهدة نهادهاي حكومتي است و يا بر عهدة قشر خاصي است. در حالي كه اين مطلب درست نيست و طبق روايات رسيده از ائمه معصومين ـ صلوات الله عليهم اجمعين ـ همة مردم در مقابل هم ديگر مسئول هستند. همانطوريکه مشهور است و گفته اند : (كلكم راع و كلكم مسئول عن رعيته)  يعني تمام مردم در مقام آنچه كه هستند بايد پاسخ گو باشند و مردم در مقابل يك ديگر مسئول هستند. لذا بايد تمام افراد اقامة امر بمعروف و نهي از منكر كنند و اگر گناهكار ببيند مورد اعتراض همة مردم واقع شده از عمل خود دست بر مي دارد.
و) اهل عمل نبودن بعضي از آمران به معروف و ناهيان از منكر:
آقا اميرالمؤمنين علي ـ عليه‎ السلام ـ مي فرمايند: كسي بايد امر به معروف و نهي از منكر بنمايد كه داراي سه خصلت باشد:
1. به آنچه كه امر مي كند، عالم بوده و آگاهي كامل از آن داشته باشد.
 2. خود مرتكب عملي نشود كه مردم را از آن باز مي دارد.
 3. در آنچه كه امر يا نهي مي كند عدالت را رعايت نمايد و در اينكار رفق و مدارا را از نظر دور ندارد.[3]يكي از بهترين شيوه‌هاي امر به معروف و نهي از منكر، رفتار عملي خود آمر و ناهي است. وقتي شخصي در يك مورد امر و نهي مي كند ولي در مورد ديگر خود مرتكب خلاف مي شود، ديگران را نسبت به خود فقط بدبين و بي اعتماد نمي كند، بلكه نسبت به همه بدبين و بي اعتماد مي كنند.
ز) عدم برخورد مناسب بعضي از آمران و ناهيان:
در انجام اين عمل و فريضه شخص آمر و ناهي بايد آگاهي از احكام و قوانين داشته باشد و پايبند به قوانين و احكام باشد و در اجراي حدود و قوانين پا فراتر از محدودة مشخص شده نگذارد.
ما طبق فرمايش آقا اميرالمؤمنين كه در بند قبل بيان شده در اجراي اين فريضة عدالت و مدارا را از نظر دور نداريم و شرايط و مراتب امر بمعروف و نهي از منكر را اجراء كنيم و تا مي توانيم از خشونت پرهيز كنيم.
ح) عدم آگاهي از هدف امر به معروف و نهي از منكر:
اگر ما به مطالب متون ديني دربارة امر به معروف و نهي از منكر نگاه كنيم، متوجه مي شويم كه، دين اسلام به فريضه امر به معروف و نهي از منكر كه موجب بناء دين و استحكام جامعه اسلامي مي شود، با ظرافت خاصي نگاه مي كند و هدف از انجام اين فريضه را اِعمال قدرت و يا خشونت و سخت گيري و غير منعطف بودن بر جامعه نمي داند. در واقع اين فريضه يك فريضة آگاهي بخشي و دلسوزي براي تك تك افراد جامعه است. فريضة كه بر روش منطقي و فرهنگي مبتني است. چون هيچگاه نمي توان با زور اصلاحي پايدار و اساسي و ماندگار در جامعه بوجود آورده و اگر زمينة اصلاح و قبولي سخن درست در جامعه وجود نداشته باشد، كار بجاي نخواهد رسيد. همانطور كه دعوت بسياري از انبياء عظام در طول سالهاي متمادي به علت عدم قبول امتهايشان به جايي نرسيد، كه البته اثراتي بر اين عدم قبول و اصلاح مترتب بوده و مي باشد، از جمله عذابهاي الهي كه بر اُمَمِ پيشين نازل گرديده شد.
ط) مانع تراشي برخي دستهاي پنهان و آشكار:
عده اي در جامعه اعم از برخي مسئولين ناسالم و غير مسئولين وجود دارند كه تمام تلاش و كوشش خود را بر آن دارند كه اجراي اين فريضه را به علل مختلف تعطيل كنند و ياعمل به آن را به حداقل برسانند. در واقع آنها وجود اين فريضه را در جامعه، مانعي براي رسيدن به اهداف و منافع دنيائي خود مي دانند و لذا به شيوه هاي عوام پسند و يا جلوه هاي منطقي و دلسوزانه و غيره به دنبال مانع تراشي هستند. چون آنها مي دانند اگر بخواهند نان حرام، فساد و فحشاء زد و بند و غيره در جامعه وجود داشته باشد و آنها به منافع خود از طريق تباهي ديگر اقشار جامعه برسند نبايد امر به معروف و نهي از منكر وجود داشته باشد. براي همين آنها در مقام اجراء، قضاوت و غيره در صدد جلوگيري از اقامة اين فريضه مهم بر مي آيند.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. كتاب مسئوليت و نظارت مردم در حكومت اسلامي، تأليف هادي دوست محمدي، چاپ 1360.
2. ترويج فساد، توطئه ي ديگر استكبار جهاني عليه انقلاب اسلامي، نوشته محمدتقي رهبر، چاپ تهران.
3. تقيه امر بمعروف و نهي از منكر، نوشته سيداحمد طيبي شبستري، مؤسسة انتشارات اسلامي، تهران، چاپ سال 1350.
4. امر بمعروف و نهي از منكر از ديدگاه امام خميني.

پي نوشت ها:
[1] . آل عمران/104.
[2] . امام خميني، تحريرالوسيله، قم، مؤسسة دارالعلم، چاپ دوم، ج 1، ص 463.
[3] . وسائل الشيعه، ج 11، كتاب امر به معروف و نهي از منكر، باب اشتراط الوجوب بالعلم بالمعروف و المنكر، ص 400.