باید توجّه داشت که انسان ها داراى دو بعد فردى و اجتماعى اند، اسلام به عنوان یک آیین جامع و کامل براى تمام ابعاد زندگانى بشر، برنامه ها و دستورات سعادت بخشى را ارائه داده است، که به طور طبیعى تکامل و تقرّب انسان ها به مقامات عالى و در نهایت خداى سبحان، در پرتو عمل و بستر آن دستورات و آموزه ها متجلّى و متحقّق خواهد شد. شاید بر همین اساس باشد که شارع مقدس به انسان ها دستور داده است که نمازهاى واجب را به جماعت که مظهر شکوه، صفا، همدلى، وحدت و تفاهم است بخوانند، زیرا حضور در جماعات جنبه اجتماعى انسان را اشباع، مسئولیت هاى اجتماعى و نظارت همگانى را تضمین کرده و سرانجام یک جامعه بالنده و آرام و سالم مى سازد.اما در خصوص جماعت خواندن نمازهاى مستحبّى از منظر شیعه دو مسئله قابل طرح مى باشد:
اول. در فقه شیعه نیز براساس آنچه که از پیامبر و اهل بیتش علیهم السلام دستور داده شده برخى از نمازهاى مستحبّى همچون نماز باران به لحاظ این که داراى جنبه هاى اجتماعى، همگانى و عمومى است از دیگر نمازهاى نافله استثناء شده و به جماعت خوانده مى شود، اما سایر نمازهاى مستحبّى و نوافل و به خصوص نماز شب چون بیشتر براى تربیت، سازندگى، تهذیب و اصلاح فرد – که البته مقدّمه براى اصلاح جامعه است – در نظر گرفته شده است، به طور فرادا و پنهانى خوانده مى شود و لذا پیامبر مکرم اسلام صلى الله علیه و آله فرموده است: «صلاة الرجل تطوعا حیث لایراه الناس یعدل صلاته على اعین الناس خمسا و عشرین»[1] ؛ «نماز مستحبّى که در مکان دور از دید مردم خوانده شود از نظر ثواب و ارزش معنوى معادل با بیست و پنج نماز است که در معرض دید مردم بجا آورده شود».
و امیرالمؤنین على علیه السلام مى فرماید: «فى الانفراد لعباده اللّه کنوز الارباح»[2] ؛ «گنج هاى سعادت و ثمره عبادت خداوند در خلوت است».
و از سوى دیگر فلسفه جعل نافله ها جبران و تکمیل کاستى هاى واجبات قرار داده شده است. امام صادق علیه السلام در این زمینه فرموده است: «انما جعلت النافله لیتم بها ما یفسد من الفریضه»؛ «نافله براى این قرار داده شده است تا به وسیله آن، کاستى هاى نماز واجب جبران گردد»[3] و چون نافله در خلوت و به دور از اجتماع و با علاقه و خواست طبیعى شخص صورت مى گیرد، جبران کاستى هاى نماز واجب را که ممکن است از روى ریا و با تکلّف و مشقّت انجام شده است را بنماید.
دوم. آن نمازى که زمینه ساز طرح چنین سؤالى شده و نقطه تمایز دیدگاه شیعه با برادران اهل تسنّن در نمازهاى مستحبّى مى باشد؛ نمازى است که پیروان این مذهب در ماه هاى مبارک رمضان بجا مى آورند.[4]
براساس روایاتى که حضرت على علیه السلام نقل شده چنین نمازى در زمان رسول خدا صلى الله علیه و آله وجود نداشته و در دوران خلیفه دوّم رسم گردیده است.
آن حضرت در این باره فرموده اند: «به خدا سوگند که من به مردم فرمان دادم در ماه رمضان همان نماز فریضه را به جماعت بخوانند و به آنها اعلام کردم که جماعت در نماز نافله بدعت و خودساخته است و دستور خدا نیست. شیون و فریاد جمعى از لشکریانم بلند شد که به همراه من با دشمن جنگ مى کردند، داد مى زدند اى مسلمانان سنّت عمر دگرگون شد، على ما را از نماز نافله ماه رمضان باز مى دارد و من ترسیدم که در یک سو از لشکرم شورشى بر پا کنند»[5] .
به همین دلیل از آنجا که در زمان رسول خدا صلى الله علیه و آله چنین نمازى وجود نداشته شیعیان نیز به دلیل پایبندى به احکام الهى و سنّت رسول خدا صلى الله علیه و آله چنین نمازى را بجا نمى آورند.
پاورقی:
1- نهج الفصاحة، مجموعه کلمات قصار حضرت رسول صلى الله علیه و آله، ص 545.
2- غررالحکم، ج 2، ص 55.
3- علل الشرائع، ج 2، ص329.
4- این نماز به نماز تراویح معروف است.
5- الکافى، ج8، ص 62.
اول. در فقه شیعه نیز براساس آنچه که از پیامبر و اهل بیتش علیهم السلام دستور داده شده برخى از نمازهاى مستحبّى همچون نماز باران به لحاظ این که داراى جنبه هاى اجتماعى، همگانى و عمومى است از دیگر نمازهاى نافله استثناء شده و به جماعت خوانده مى شود، اما سایر نمازهاى مستحبّى و نوافل و به خصوص نماز شب چون بیشتر براى تربیت، سازندگى، تهذیب و اصلاح فرد – که البته مقدّمه براى اصلاح جامعه است – در نظر گرفته شده است، به طور فرادا و پنهانى خوانده مى شود و لذا پیامبر مکرم اسلام صلى الله علیه و آله فرموده است: «صلاة الرجل تطوعا حیث لایراه الناس یعدل صلاته على اعین الناس خمسا و عشرین»[1] ؛ «نماز مستحبّى که در مکان دور از دید مردم خوانده شود از نظر ثواب و ارزش معنوى معادل با بیست و پنج نماز است که در معرض دید مردم بجا آورده شود».
و امیرالمؤنین على علیه السلام مى فرماید: «فى الانفراد لعباده اللّه کنوز الارباح»[2] ؛ «گنج هاى سعادت و ثمره عبادت خداوند در خلوت است».
و از سوى دیگر فلسفه جعل نافله ها جبران و تکمیل کاستى هاى واجبات قرار داده شده است. امام صادق علیه السلام در این زمینه فرموده است: «انما جعلت النافله لیتم بها ما یفسد من الفریضه»؛ «نافله براى این قرار داده شده است تا به وسیله آن، کاستى هاى نماز واجب جبران گردد»[3] و چون نافله در خلوت و به دور از اجتماع و با علاقه و خواست طبیعى شخص صورت مى گیرد، جبران کاستى هاى نماز واجب را که ممکن است از روى ریا و با تکلّف و مشقّت انجام شده است را بنماید.
دوم. آن نمازى که زمینه ساز طرح چنین سؤالى شده و نقطه تمایز دیدگاه شیعه با برادران اهل تسنّن در نمازهاى مستحبّى مى باشد؛ نمازى است که پیروان این مذهب در ماه هاى مبارک رمضان بجا مى آورند.[4]
براساس روایاتى که حضرت على علیه السلام نقل شده چنین نمازى در زمان رسول خدا صلى الله علیه و آله وجود نداشته و در دوران خلیفه دوّم رسم گردیده است.
آن حضرت در این باره فرموده اند: «به خدا سوگند که من به مردم فرمان دادم در ماه رمضان همان نماز فریضه را به جماعت بخوانند و به آنها اعلام کردم که جماعت در نماز نافله بدعت و خودساخته است و دستور خدا نیست. شیون و فریاد جمعى از لشکریانم بلند شد که به همراه من با دشمن جنگ مى کردند، داد مى زدند اى مسلمانان سنّت عمر دگرگون شد، على ما را از نماز نافله ماه رمضان باز مى دارد و من ترسیدم که در یک سو از لشکرم شورشى بر پا کنند»[5] .
به همین دلیل از آنجا که در زمان رسول خدا صلى الله علیه و آله چنین نمازى وجود نداشته شیعیان نیز به دلیل پایبندى به احکام الهى و سنّت رسول خدا صلى الله علیه و آله چنین نمازى را بجا نمى آورند.
پاورقی:
1- نهج الفصاحة، مجموعه کلمات قصار حضرت رسول صلى الله علیه و آله، ص 545.
2- غررالحکم، ج 2، ص 55.
3- علل الشرائع، ج 2، ص329.
4- این نماز به نماز تراویح معروف است.
5- الکافى، ج8، ص 62.