چه كارهايي انجام دهيم كه اجتماعي شويم؟

پرسيدن و سوال از مجهولات و ندانسته ها يك اصل اساسي و عقلاني است كه سخت مورد تاكيد دين مقدس اسلام مي باشد و جداي از روايات بسياري كه در اين مورد است در قرآن مجيد نيز تصريحاتي شده است. جنبة اجتماعي شخصيت آدمي از اهميتي خاص برخوردار است چرا كه انسان موجودي اجتماعي است و مايل است با ديگران در ارتباط باشد. اسلام نيز به عنوان ديني كه تمام شئون حيات انساني را در بر مي گيرد و خود از فرهنگي غني و پربار برخوردار است پيروان خود را به همزيستي و حسن ارتباط با ديگران تشويق مي كند.[1]حال اگر كسي فاقد مهارت هاي لازم براي برقراري اين ارتباط باشد به انزوا وگوشه نشيني سوق داده خواهد شد. همچون پاره اي از مردم كه دوست ندارند در اجتماعات ظاهر شوند و از روبرو شدن با افراد دچار ترس و آشفتگي هستند. ارتباط و معاشرت با مردم از نظر اسلام و اصول تربيتي داراي اصول و مهارت هايي است كه بايست براي يك معاشرت و روابط اجتماعي موفق از آنها سود جست و ما در حد توان اين نوشته بدان مي پردازيم.
1. اعتماد به نفس: بعضي از افراد به آساني با ديگران دوست مي شوند و اين نتيجه اعتمادي است كه به خود دارند اما در عوض بعضي ديگر از دوستي با ديگران وحشت دارند و در معاشرت با ديگران دچار ترس مي شوند چرا كه به خود اعتماد ندارند. پس اولين و اساسي ترين قدم اين است كه به خود اعتماد داشته باشيد و به خود تلقين كنيد كه آدمي اجتماعي هستيد و هر گاه اين روش را ادامه دهيد رابطه و ايجاد دوستي با ديگران براي شما ساده خواهد شد و خواهيد ديد كه شما بي جهت از آن ترس داشتيد پس به خويشتن اعتماد كنيد و جرات داشته باشيد كه اين تكنيك اصلي و اساسي دوست يابي است.[2]2. آغاز گري: در ارتباط با ديگران حتي الامكان سعي كنيد شما آغاز گر باشيد بسياري اشخاص به علت شرم و حياي ذاتي از آغاز كردن صحبت امتناع مي ورزند و ترس اين دارند كه طرف مقابل بر حرف هاي آنان اعتنايي نكند. توجه داشته باشيد كه جرات و اعتماد به نفس شرط موفقيت است و بي اعتنايي افراد در مقابل حرف هاي ما مساله اي است كه خواه ناخواه در زندگي پيش مي آيد پس بيش از حد حساس نباشيد و با جرات محترمانه حرف خود را بيان كنيد و ترسي به خود راه ندهيد.[3]3. رفتار: دوستي با اشخاص تنها از راه «گفتگو» با آنها ايجاد نمي شود بلكه رفتار ما در اين مورد نقش اساسي دارند، بررسي هاي علمي نشان داده است كه هفتاد درصد رابطه ما با ديگران نتيجة رفتار با آنهاست. چرا كه زبان رفتار در بسياري موارد گوياتر و موثرتر از زبان گفتار است و اين به خاطر اين است كه احساسات و عواطف ما را به خوبي منعكس مي سازد و نشان مي دهد كه براي دوستي با ديگران تا چه حد آمادگي داريم.
رفتارهاي زير، ما را در ايجاد يك رابطه ساده و موفق ياري مي دهد:
الف) تبسم: يك تبسم و لبخند خوشايند نشانة آمادگي براي ايجاد ارتباط و دوستي با ديگران تلقي مي شود و با آن مي توان به طرف مقابل فهماند كه مايليد با او ارتباط برقرار كنيد و اين تبسم شما محيط مساعدي براي ايجاد رابطه ايجاد مي كند و در اسلام نيز توصيه شده است حضرت رسول ـ صلي الله عليه و آله ـ فرموده اند: خوشرويي و تبسم كينه توزي را از بين مي برد[4] و باز از حضرت نقل شده كه ايشان وقتي مي خواستند حرفي بزنند ابتدا تبسمي مي كردند و بعد حرف مي زدند.[5]ب) برخورد خوش: در برخورد با ديگران گشاده رو باشيد و با حركات دست و چهرة خويش علاقه و تمايل خود را براي جلب دوستي آنان نشان دهيد و مطمئن باشيد كه اين رفتار شما بي پاسخ نخواهد ماند. برخورد رسمي با ديگران موجب مي شود كه آنها هرگز به خود اين اجازه را ندهند كه به شما نزديك شوند در قرآن نيز بالاترين مدحي كه از حضرت رسول ـ صلي الله عليه و آله ـ شده اين است كه ايشان بسيار خوش برخورد بوده و اين خصيصه حضرت را بزرگترين عامل موفقيت حضرت مي داند.
ج) برخورد نگاه: زبانِ نگاه، زباني موثر است و شما با اين كار به طرف ديگر مي فهمانيد كه به ارتباط با او علاقه مند هستيد و فراموش نكنيد كه نگاه شما اثري معجزه گر دارد[6] و در روايات نيز نگاه از روي محبت و علاقه، عبادت محسوب شده[7] است. البته نگاه كردن با خيره شدن فرق بسيار دارد و مورد نهي اسلام نيز است و در پاره اي موارد نيز ممكن است نتيجه عكس داده موجب بدگماني و ناراحتي شود بنابراين وقت و ظرافت را در اين مورد نبايد از دست بدهيد.
د) دست دادن: در بسياري از فرهنگ ها اولين نشانة رابطه و دوستي دست دادن است و شما با فشردن دست كسي كه با او برخورد مي كنيد عملاً به او نشان مي دهيد كه مايليد با او ارتباط و دوستي داشته باشيد و حضرت رسول ـ صلي الله عليه و آله ـ موقع دست دادن،‌ دست خود را نمي كشيد تا آنكه طرف مقابل دست خود را مي كشيد.[8]هـ) افشاي سلام: سلام دادن نيز در ايجاد يك رابطه موثر است و شما مي توانيد با آن در ارتباط آغاز گر باشيد و طرف مقابل نيز متوجه علاقة شما به ايجاد رابطه مي گردد و در اسلام نيز توصيه فراوان بدان شده و از حضرت صادق ـ عليه السلام ـ روايت شده كه فرموده اند: از نشانه هاي تواضع اين است كه هر كس را كه ديدي سلام كني.[9]4. محبت: از ديگر اسرار موفقيت در ارتباط اين است كه در حقيقت آنها را دوست بداريم و از بزرگترين امتيازات شيعه اين است كه پايه و زير بناي اصلي آن بر محبت استوار شده است و آنچنانكه از روايات بر مي آيد روح وجودي دين غير از محبت نيست و نيروي محبت از نظر اجتماعي نيز نيرويي عظيم و موثر است[10] و امام باقر ـ عليه السلام ـ فرموده كه: اگر فردي، ديگري را براي خدا دوست داشته باشد خداوند او را براي دوستي اش پاداش مي دهد.[11]5. گوش دادن: اين كار شما را براي طرح مطالب و ابراز احساسات و نظريات آماده مي كند و نشان مي دهد كه به شنيدن سخنان ديگران علاقه مند هستيد و با اين كار شما به طرف مقابل جرات مي دهيد كه هر چه در سر دارد براي شما بيان كند و او را مشتاق به ادامة گفتگو مي نمائيد.
6. وجه اشتراك: ديل كارنگي در كتاب آئين دوست يابي خود گفته است كه اگر ما مسالة مورد علاقة طرف مقابل را كشف كنيم ديگر دربارة شروع مكالمه با او مشكلي نخواهيم داشت.[12] براي كشف علاقه ابتدا بايست پرسش هايي بپرسيد و به بررسي بپردازيد كه طرف مقابل به چه مسائلي علاقه مند است و شما مي توانيد به مبادله تجارب و دانسته هاي خودتان بپردازيد.
7. نام اشخاص: از ديگر اسرار دوستي و موفقيت در ارتباط به خاطر داشتن نام اشخاص و صدا زدن آنها با نام خودشان است چرا كه مردم عاشق نام خود هستند و از شنيدن آن از زبان ديگران خوشحال مي شوند و شما با اين كار به او مي فهمانيد كه براي او احترام خاصي قائليد. از حضرت رسول ـ صلي الله عليه و آله ـ نقل شده كه فرموده اند: وقتي با ديگران ملاقات مي كنيد از نام خودش و نام پدر و فاميلش بپرسيد.[13]8. هديه دادن: هديه دادن نيز از ديگر اسرار اصلي دوستي و پايداري آن مي باشد و شما با هديه دادن علاقه ومحبت خاص خود را مي رسانيد و اين تاثيري بس شگرف در ادامه و ايجاد دوستي دارد و در اسلام نيز توصية فراوان بدان شده و حضرت رسول ـ صلي الله عليه و آله ـ فرموده اند كه هديه دادن دوستي و مودت ايجاد مي كند.[14]نكته: هر كجاي مطلب فوق را متوجه نشديد از بزرگتر يا معلم خود سوال كنيد منتظر نامه هاي بعدي شما هستيم.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. آئين دوست يابي از ديدگاه معصومين ـ عليهم السلام ـ ، علي قابلي، انتشارات نصايح.
2. آداب معاشرت با خويشاوندان، محمود ارگاني، نشر پيام مهدي.
3. روان شناسي دوستي، ترجمة محمد علي فرجاد، نشر الهام.

پي نوشت ها:
[1] . تعليم و تربيت اسلامي، ص 13 و 60.
[2] . روان شناسي دوستي، ص 24.
[3] . همان، ص 26 و 45.
[4] . مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، ج 74، ص 172، ح 41.
[5] . همان، ج 16، ص 298.
[6] . روان شناسي دوستي، ص 37.
[7] . اتحاد و دوستي، ص 271.
[8] . اتحاد و دوستي، ص 278.
[9] . بحارالانوار، ج 76، ص 3. ح4.
[10] . جاذبه و دافعة علي ـ عليه السلام ـ ، ص 42 و 68، با تغييرات.
[11] . المحجة البيضاء، ج 2. ص 292.
[12] . روان شناسي دوستي، ص 85.
[13] . بحارالانوار، ج 84، ص 179، حديث 23.
[14] . بحارالانوار، ج 77، ص 166.