چه ويژگي­هايي در اسلام وجود دارد که موجب شده است که اختصاص به زمان يا مکان خاصي نداشته باشد بلکه جاوداني باشد؟

به عنوان مقدمه بايد بگوييم كه همه اديان الهي كه توسط پيامبران براي سعادت و تكامل بشر نازل شدند فقط در ظرف زماني خودشان حق‌اند و با آمدن شريعت جديد، پيروان دين سابق موظف به پذيرش دين جديد بودند و به اصطلاح شرايع پيشين نسخ مي‌شدند و عمل بر طبق آنها مورد پذيرش خداوند واقع نمي‌شد. بدين جهت همة پيامبران در قبال پيروان شريعت قبلي بي‌اعتنا نبودند و آنان را به دين خويش فرا مي‌خواندند. و از سوي ديگر معتقديم كه به دليل صريح آيات قرآن آخرين دين الهي اسلام و پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ خاتم انبياء است و با ظهور آن همة شرايع سابق نسخ گشته‌اند و لذا عمل بر طبق آنها صحيح نخواهد بود.[1] . و اينها قراين و شواهدي است كه حقانيت دين ربطي به زمان و مكان ندارد.
و اما علت برتري و مزيت دين اسلام به خاطر ويژگي‌ها و امتيازاتي است كه در آن وجود دارد و بر اين باوريم كه هر شخصي در هر جا و در هر زمان بدون تعصب و عناد به احكام، معارف و تعاليم اسلام نگاه كند به اين حقيقت پي مي‌برد، كه مهمترين آن ويژگي‌ها عبارتند از:
1. خردپذير بودن دين اسلام: انديشمندان مسلمان[2] معتقدند اصول اساسي و مباني اعتقادي اسلام، مورد پذيرش عقل سليم واقع مي‌شود. از اصل توحيد تا نبوت و معاد همه اصولي عقل پذيرند. براي توحيد ادلّه قانع كننده‌اي وجود دارد. نبوت پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ با ادله تاريخي و عقلاني قانع‌كننده (براي هر ذهن سليم و هر تاريخ‌دان منصفي) به اثبات مي‌رسد. معجزه جاويد اسلام، قرآن كريم، هم اينك نيز مخالفان را به تحدّي فرا مي‌خواند. فلذا مي‌توان گفت مباني اعتقادي اسلام واجد هيچ عنصر غيرعقلاني نيست. همچنين در بسياري از گزاره‌هاي ديني‌ ـ به ويژه در حوزة جزئيات احكام فقهي و بسياري از مسائل پيرامون معاد ـ گرچه عقل توانايي اثبات عقلاني آنها را ندارد ولي در مي‌يابد كه اين احكام با اصول كلي عقلاني مخالفت ندارد.
2. عدم تحريف در دين اسلام: انسان قديم از رشد و بلوغ فكري كافي برخوردار نبود، و از اين رو نمي‌توانست كتاب و تعاليم آسماني خود را حفظ كند و در نتيجه دين خدا تحريف مي‌شد به عنوان نمونه در كتاب انجيل مسيحيان مطالبي آمده است كه به هيچوجه با عقل آدمي سازگار نيست، مسأله تثليث (سه خدايي)، مرگ فديه‌وار مسيح و مسأله تجسّد از اين قبيل امورند. و يا نزول خداوند و كشتي گرفتن با حضرت يعقوب. اما در قرآن كريم يعني آخرين كتاب آسماني هرگز با اينگونه مطالب مواجه نمي‌شويد و از سوي ديگر زمان نزول قرآن مقارن است با دوره‌اي كه بشريت، كودكي خود را پشت سرگذاشته و مواريث علمي و ديني خود را مي‌تواند حفظ كند ولهذا در آخرين كتاب مقدس آسماني يعني قرآن كريم تحريفي رخ نداده و رخ نخواهد داد زيرا اگر قرآن كريم تحريف شود پيامبر ديگري كه راه صحيح را به مردم نشان مي‌دهد نخواهد آمد و مردم گمراه خواهند شد بدون آنكه در اين گمراهي تقصيري متوجه آنان باشد بلكه اين گمراهي مستند به عدم حفظ الهي مي‌شود و اين امر با ساحت اقدس خداوند سازگار نيست و نقض غرض و مخالفت با حكمت الهي به شمار مي‌آيد.[3]3. جامعيت دين اسلام: از آنجايي كه هدف دين، تأمين سعادت واقعي انسان، يعني سعادت دنيا و آخرت اوست، ما معتقديم دين اسلام در راستاي هدف و رسالت خود، رئوس كلي همة معارف لازم را براي تحقق اين هدف در اختيار بشر قرار داده است. به گونه‌اي كه بشر با تطبيق آن اصول كلي به صورت نظام­مند مي‌تواند همه معارف و رهنمون‌هاي مورد نياز را براي رسيدن به سعادت خويش به‌دست آورد.[4]4. جاودانگي دين اسلام: اسلام در وضع قوانين و احكام، اركان و عناصري را لحاظ كرده است كه باعث جاودانگي و پويايي شريعت اسلام شده و احكام و قوانين آن را براي هميشه جاودانه ساخته‌اند.[5] به عنوان نمونه يكي از ويژگي‌هاي شريعت اسلام كه شهيد مطهري آن را اعجازي در ساختمان دين اسلام دانسته، اين است كه بر نيازهاي ثابت انسان مهر ثابت زده است و نيازهاي متغير آدمي را تابع نيازهاي ثابت قرار داده است. و يا با رعايت اعتدال و دوري از افراط و تفريط و توجه توأمان به ماديات و روح انسان‌ها در همه احكام خود، مسير كسب سعادت انسان را در نظر گرفته است.
5. جهان شمولي دين اسلام: رسالت پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ جهاني بوده، به قوم يا مكان خاص محدود نيست. اين امر از ضروريات دين اسلام است و آيات متعددي[6] از قرآن بر عموميت دعوت پيامبر اسلام تصريح دارند. علاوه بر آنكه با دقت در محتواي احكام و قوانين اسلام درمي‌يابيم كه اين احكام عام بوده، هرگز مختص قوم يا گروه خاصي نيست.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ جمعي از نويسندگان، درآمد بر مباني انديشه اسلامي، قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره).
2ـ مصباح يزدي، محمد تقي، معارف قرآن (بخش راهنماشناسي) قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره).
3ـ حسين زاده، محمد، مباني معرفت ديني، قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره).

پي نوشت ها:
[1] . «و من يبتغ غير الاسلام دينا فلن يقبل منه و هو في الآخرة من الخاسرين» هر كس غير از اسلام ديني را بجويد هرگز از او پذيرفته نشود و او در جهان آخرت از زيانكاران خواهد بود. (آل عمران/85).
[2] . ر.ك: جوادي آملي، ‌عبدالله، شريعت در آينه معرفت، تهران، رجاء، 1372، ص127ـ135.
[3] . ر.ك: مصباح يزدي، محمدتقي، قرآن‌شناسي، قم، انتشارات مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام(ره)، 1376، ج1، ص216.
[4] . رباني گلپايگاني، علي، جامعيت و كمال دين، تهران، ‌مؤسسه فرهنگي دانش و انديشه معاصر، 1379، ص16ـ15.
[5] . ر.ك: مطهري، مرتضي، اسلام و مقتضيات زمان، تهران، صدرا، 1362، ص130ـ120.
[6] . اعراف/158؛ سبا/28؛ نساء/79؛ انبياء/107؛ فرقان1.