نماز شب، نردباني براي رسيدن به خداوند است. انسان ميتواند به وسيلة نماز شب به كمالات معنوي دست يابد و به خداوند تقرب جويد.
ما ميتوانيم با ايجاد انگيزه در خود و با فراهم آوردن زمينههاي لازم و با كنار زدن موانع، براي نماز شب توفيق پيدا كنيم. پس راههاي توفيق يافتن بر نماز شب را به صورت زير بيان ميكنيم:
1. آگاهي بر فضيلت و اهميت نماز شب:
آگاهي بر اهميت و فضيلت يك عمل موجب ميگردد كه انسان نسبت به آن كار انگيزه پيدا كند. يادآوري اهميت و فضيلت نماز شب نيز در ايجاد انگيزه بسيار مؤثر خواهد بود.
امام صادق ـ عليه السّلام ـ ميفرمايند: «شَرَفُ الْمُؤمِنِ صَلاتُهُ بِاللَّيلِ»[1] شرافت مؤمن به نماز شب او است، پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمودند: «جبرئيل پيوسته مرا به شب زندهداري سفارش ميكرد تا جايي كه گمان بردم بهترين افراد امّت من شبها هرگز نخواهند خوابيد.[2]امام صادق ـ عليه السّلام ـ نيز در روايتي ديگر محرومان از سحرخيزي و شب زندهداري را افرادي مغبون معرفي مينمايند.[3]بزرگان ديني نيز شاگردان خود را نسبت به نماز شب سفارش بسيار مينمودند.
مرحوم سيّد علي آقا قاضي در سفارشات خود ميفرمايند: تعجب از كسي است كه ميخواهد به كمال دست يابد در حالي كه براي نماز شب قيام نميكند و ما نشنيديم كه احدي به آن مقامات دست يابد مگر به وسيلة نماز شب.[4]2. ترك گناه: گناه مهمترين عاملي است كه توفيق نماز شب را از انسان سلب مينمايد. شخصي به امام علي ـ عليه السّلام ـ عرض كرد: من از نماز شب محروم شدهام. حضرت در جواب فرمودند: «أنتَ رَجلٌ قَدْ قَيَّدَتْكَ ذُنُوبَك». تو شخصي هستي كه گناهانت تو را در بند كشيده است.[5]امام صادق ـ عليه السّلام ـ ميفرمايند: «يك دروغ موجب ميشود كه آدمي از نماز شب محروم گردد.»
آلودگي به گناه موجب ميشود انسان توفيق نماز شب را از دست بدهد.
3. توسل به اولياء الهي: ائمه اطهار ـ عليهم السّلام ـ واسطة فيض الهي ميباشند. خداوند به واسطة ائمه روزيهاي معنوي و مادي را به ما ارزاني ميفرمايد. نماز شب نيز يكي از روزيهاي معنوي ميباشد. پس ما براي توفيق نماز شب بايد دست به دامن اهل بيت گرديم و به وسيلة آنان از خداوند توفيق نماز شب را بخواهيم.
البته عوامل ديگري نيز به عنوان مقدمه براي توفيق نماز شب بايد رعايت گردند از جمله: پرهيز از پرخوري، به موقع خوابيدن، عزم و ارادة جدي براي بيدار شدن، استفاده از ساعت زنگ دار و … .
تذكر (1): وقت فضيلت نماز شب قبل از اذان صبح ميباشد، اما اگر شما موفق به خواندن نماز شب در اين موقع نميگرديد، ميتوانيد قبل از خواب اين نماز را به جا آوريد. حتي اگر شب نتوانستيد بيدار شويد، ميتوانيد آن را بعداً قضاء نمائيد. گرچه فضيلت آن در ساعات قبل از اذان صبح ميباشد. همچنين در اوائل كار بهتر است به سه ركعت آخر اكتفاء كنيد و به تدريج نسبت به حال خود به ركعات آن بيفزاييد تا نشاط در عبادت براي شما حفظ شود.
تذكر (2): سعي نماييد دچار افراط و تفريط نگرديد. در مواقع بيحوصلگي و خستگي روحي، از مستحبات پرهيز نمائيد. و مواقعي كه حال مستحبات داريد، اقدام به آن نمائيد. اقدام به مستحبات در مواقع بيحالي باعث زدگي ميگردد و نتيجة معكوس به بار ميآورد. اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ نيز ما را به اين امر توصيه نمودهاند.[6]در ادامة نامهتان نوشتهايد (اين كار در خانة ما عملي نيست). كاش منظورتان را از اين قسمت نامه بيان ميكرديد. آيا عملي نبودن به خاطر نبود مكان مناسب براي نماز شب است؟ يا به خاطر جو نامناسب خانواده؟ يا به خاطر تمسخر اطرافيان؟ يا اينكه شما نسبت به اين كار خجالت ميكشيد؟ اگر عملي نبودن به خاطر نبود مكان مناسب ميباشد، بهتر است بدانيد كه نماز شب مكان خاصي نميخواهد. شما ميتوانيد در فضاي كمي اين عمل را انجام دهيد. حتي ميتوانيد در رختخواب اين نماز را به جا بياوريد به گونهاي كه مزاحم استراحت ديگران نشويد يعني اگر نگران اين هستيد كه با سر و صداي خود موجب آزار ديگران و بدخوابي آنان شويد، ميتوانيد به آرامي وضو بگيريد و به صورت آهسته نماز را به جا آوريد. اگر جو مذهبي خانوادة شما مناسب نيست و آنان نسبت به مسائل معنوي چندان اهميتي قائل نيستند، شما ميتوانيد با گفتار و مخصوصاً رفتار خوب خود آنان را تحت تأثير قرار دهيد. اخلاق خوش و رفتار مناسب شما، آنان را نسبت به شما علاقهمند مينمايد و به مرور آنان را نيز به مسائل معنوي علاقهمند مينمايد. شايد نيز شما خجالت ميكشيد كه اطرافيانتان متوجه اين كار شوند. برادر عزيز، وقتي شما عمل زيبايي مثل نماز شب را به جا ميآوريد و قصد خودنمايي نداريد، اگر ديگران نيز متوجه عمل زيباي شما شوند جاي ناراحتي نيست و شما نبايد از عمل خويش خجالت بكشيد.
اِن شاء الله با فراهم آوردن مقدمات نماز شب و رفع موانع، به انجام اين نافلة مؤكد موفق گرديد. و ما را نيز از دعاهاي خود بيبهره نگذاريد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ ملكي تبريزي . ميرزا جواد آقا . اسرار الصلاة . ترجمه رضا رجب زاده . تهران . پيام آزادي . 1363 .
2ـ خسروي . موسي . نماز شب . تهران . ستاد اقامه نماز . چاپ 1375 .
3ـ نماز شب راه تقرب الي الله . مركز مشاوره حوزة علمية قم .
پي نوشت ها:
[1] . محدث نوري . مستدرك الوسائل . ج .2 . ص 20 . قم . مؤسسة آل البيت لاحياء التراث . چاپ اول .
[2] . محمّدي ري شهري . منتخب ميزان الحكمة . ج 2 . ص 596 . قم . نشر دار الحديث . چاپ اول .
[3] . مجلسي . بحار الانوار . ج87 . ص146 . بيروت . مؤسسة الوفاء . 1404ق .
[4] . نشريه مبلغان . شماره 37 . ص 81 . ذيقعده 1423 ه . ق .
[5] . محمّدي ري شهري . منتخب ميزان الحكمة . ج2 . ص596 . قم . دار الحديث . چاپ اول .
[6] . محمّدي ري شهري . ميزان الحكمة . ج10 . ص4992 . دار الحديث . 1377 .