چگونه هنگام شرفیاب شدن به ساحت مقدس امام رضا(ع) حال معنوی خاصی پیدا کنیم؟

زیارت ، حضورعارفانه عاشق،در دیار معشوق،اظهارعشق و ارادت محب، به محبوب،دل دادن صمیمانه دل داده ،درکوی دل داراست.(1)
همینکه انسان به کسی علاقه مند شد و به او دل بست،ناچار از دیدن و زیارت اوست؛وچه بسا برای چنین لحظه ای،سرازپا، نشناسد و روز شماری کند.
علاقه شیعیان مخلص،به حضرات معصومین(ع) نیز، انگیزه ای قوی برای زیارت آنان می باشد؛منتهی زمانی این زیارت، باعث رشد زائر می شود که آداب آن رعایت شود و آنگونه که اهل بیت می پسندند زیارت شوند.
جناب احمدابن فارس در تعریف زائر می گوید:زائررا ازآن جهت زائرگویند که وقتی به زیارت تو می آید،ازغیرتو عدول می کند و رو برمی گرداند.(2) در حقیقت،زایر باید با پای دل به زیارت محبوب رفته و دل، از غیرمحبوب، کنده و آنرا صفا و جلا دهد.
حقیقت زیارت بمعنای دیدن و لمس کردن ضریح و گنبدو بارگاه نیست؛هر چند،در، چوب وضریح،چون به محبوب نزدیکند و در جوا راویند،برایمان عزیز ومقدس هستند،اما هدف نیستند؛بلکه زائر باید با چشم دل به دیدار صاحب ضریح رود وبا چشم دل،زیباییهای آن ذوات نورانی را ببیند و نواقص وجود خود را برطرف کند.
لذا هرچه معرفت زائر نسبت به امامی که به زیارتش رفته،بیشتر شود،زیارت او پرمعناتروتاثیرگذارتر خواهد بود.
ازامام کاظم علیه السلام رسیده است که…فمن زاره مسلما لامره عارفا بحقه کان عندالله جل وعز کشهداء بدر(3)هر کس امام رضا علیه السلام رازیارت کند،درحالی که تسلیم امراو وعارف به حقش باشد،درپیشگاه الهی ازمنزلت شهدای بدر برخوردار است.
علامه جوادی آملی دراین خصوص می فرماید:سر اینکه توصیه کرده اند زیارت زائربا معرفت باشد آن است که آنچه مایه کمال زیارت می گردد،معرفت وشناخت مقام وموقعیت مزور است،نه اعمالی بی روح و همراه با غفلت،همانند بوسیدن صرف وناآگاهانه ضریح یا درودیوار،گردش کورکورانه در اطراف ضریح،تماشای آثارهنری،شمارش ستونها وچراغها،شمعدانها،درها،پنجره ها و…این کارها به سیاحت،شباهت بیشتری دارد تازیارت.ثوابهای اخروی وآثار دنیوی که درروایات آمده،برزیارت واقعی مترتب است،یعنی جایی که ارتباط قلبی با مزور برقرار شود ومنشا تحول در زائر گردد،نه برسیاحت وزیارت جسمی وصوری.(4)
متاسفانه دیده می شود که عده ای تمام هم وغمشان این است که خودرا به هرصورت که شده به ضریح امام رسانده وآنرا دربغل گرفته و ببوسند؛چه بسا فقط دراین صورت زیارتشان را مقبول می دانند؛حال دراین بین آیا آزاری به زائران دیگررسیده یا نه؟حق کسی زایل شده یا نه؟ادب زیارت رعایت شده یا نه؟برایشان مهم نیست.
درحالی که زائربا معرفت،درحقیقت به زیارت صاحب گنبدو بارگاه و ضریح می رود ودرطول زیارت،مشغول دلدادگی با امام خویش است واورا حاضروناظر براعمال خود دیده واز اینکه نتوانسته آنگونه که باید،درون خودرا از زشتیها تطهیرکند،همواره شرمساروخجل است.
لذا زائرحقیقی،درزیارتی که می رود دچارتحولی جدیدگشته وعمل یا اعمالی که خلاف نظرمحبوب می باشد را کنارگذاشته وبا هرزیارت ،به امامش نزدیک ونزدیکتر می شود.
وشما پرسشگرگرامی اگربه زیارت جامعه کبیره ومضامین بلندآن دقت کنید،می بینیدکه درآن،صفات والای اهل بیت عصمت وطهارت(ع) بیان شده وبسان آینه ای شفاف،دربرابرزائر،قرار می گیرد،تا نواقص خود را ببیند وازآنان درحد توان، الگوبگیرد.
وبازبه فرموده علامه:چنین آگاهی ومعرفت به مقام ومنزلت امام می تواند زمینه اطاعت وتسلیم درمقابل اوامرونواهی مزور را-که همان فرمان خداست-فراهم کند.(5)
مسلما هرچه زائر درتطهیر باطن ودرون خود تلاش کرده وخودرا ازآلودگیهای باطنی پاک کند،ازهمنشینی با امام ومولای خود درزیارت حظ وبهره بیشتری خواهد برد.
دراین خصوص نبایداز آداب دیگرزیارت،غافل شد که درکتب ادعیه ومفاتیح،به آن اشاره شده است؛ازجمله:غسل ودعای قبل اززیارت،اذن دخول و…تک تک این دستورات،وقتی توام با معرفت شود،تاثیرمعنوی عمیقی دروجود زائر خواهدگذاشت.
به امیدزیارتی با معرفت برای ما وشما.
مطالعه کتابهای ادب فنای مقربان (شرح زیارت جامعه کبیره)علامه جوادی آملی،مدظله العالی توصیه می شود.
(1)علامه جوادی آملی/ادب فنای مقربان/ج1
(2)همان/ص/23
(3)بحارالانوار/ج 98/ص 2
(4)ادب فنای مقربان/ج 1/ص 43
(5)همان/ص 47