ماه رجب در حال نزدیک شدن به نیمه خود شده و ثانیه و لحظه های طلایی و ارزشمند آن آهسته آهسته در حال سپری شدن است. ثانیه های ارزشمندی که ارزش و قیمت آن را بسیاری از انسان های گرفتار در روزمرگی های مادی و دنیوی به خوبی درک نمی کنند و به سادگی و با بی اعتنایی از کنار آن عبور می کنند. این در حالی است که اگر انسان به اهمیت و ممتاز و خاص بودن ماه مبارک رجب واقف بود به راحتی از ثانیه های آن عبور نمی کرد و تلاش می کرد به نحوی از لحظات آن نهایت استفاده را ببرد که علاوه بر رسیدن به آرامش روحی از غصه و اندوه های زندگی مادی  نیز خارج شود.
 

 
کمپی برای ترک گناه در کنار  نهری بهشتی

به طور قطع و یقین سهل انگاری و بی اعتنایی برخی افراد نسبت به ماه های خوب خدا، و اعمال عبادی که در آن ها قرار دارد همچون اعتکاف، می تواند نشأت گرفته از  عدم آگاهی و شناخت نسبت به آن ایام باشد، چه بسا اگر در این خصوص فرهنگ سازی و اطلاع رسانی اثربخشی صورت می گرفت و افراد به اهمیت و ارزش این ساعات و لحظه های ناب زندگی مادی واقف می شدند هیچ گاه نسبت به این چنین فرصت های طلایی که همچون رودخانه ای در حال عبور از محل زندگی آنها است بی اعتنا نبوده، توشه و ذخیره ای برای حیات مادی و معنوی خود از آن استخراج می کردند. ماه مبارک رجب ماهی است که در اهمیت و ارزش آن روایات خیره کننده فراوانی وجود دارد، روایاتی که حاکی از جایگاه ممتاز آن در منابع دینی است.
 نوعاً در سه روز همنشینی با مؤمنین روزه دار با افراد جدید و مؤمن آشنا می شوند، چه بسیار افرادی که با پیدا کردن دوستان صالح و صادق به طور جدی تصمیم به تغییر مسیر خود را می دهندبه طور گذرا در اهمیت و ارزش این ماه خوب خدا باید به این نکته توجه کنیم که حتی بیابان نشین های عصر جاهلیت نیز به اهمیت لحظات ماه رجب واقف بودند، از این رو به احترام آن دست از خونریزی و قتل و کشتار می کشیدند و حرکت آن را پاس می داشتند.[1] و همچنین در منابع روایی از امام کاظم (علیه السلام) در توصیف و بزرگداشت ماه رجب این چنین نقل شده است: «رَجَبٌ نَهرٌ فِی الجَنَّةِ ، أَشَدُّ بَیاضا مِنَ اللَّبَنِ وَأَحلَى مِنَ العَسَلِ ، مَن صامَ یَوما مِن رَجَبٍ سَقاهُ اللّهُ مِن ذَلِکَ النَّهرِ؛[2] امام کاظم علیه السلام : رجب ، نهرى است در بهشت که سفیدتر از شیر و شیرین تر از عسل است.

هر کس یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد، خداوند از آن نهر به او مى نوشانَد.» در این ماه مبارک فرصت های فراوانی برای گندزدایی انسان از اعمال ناپسند گنجانده شده است. اعمال عبادی همچون اعتکاف که همچون کمپی بهشتی علاوه بر اینکه پذیرای فرشتگان آسمان بوده از پذیرای مشتاقان و عاشقان زمینی نیز می باشد. آن هم در باغ های بهشتی به نام مساجد که فرودگاه ملائکه عرشی هستند.

جایگاه و تأثیر اعتکاف در کاهش آسیب های اجتماعی

به طور روشن می توان این چنین بیان داشت که عمل عبادی اعتکاف از جمله کارهای مقدس و ارزشمندی است که آثار و  برکات مادی و معنوی آن تنها به بُعد فردی خلاصه نشده نتاج و دستاوردهای فراوان اجتماعی و فرهنگی را نیز در جامعه به دنبال خواهد داشت. یکی از مهمترین کارکرد های عمل دینی و اجتماعی اعتکاف، تأثیر گذاری بر کاهش آسیب های اجتماعی و اخلاقی است. در ادامه چگونگی این تأثیر گذاری را مورد بررسی قرار می دهیم.

 
1-بهره مندی از مائده های آسمانی و تغذیه روحی

نوعاً یکی از علل و عوامل شیوع و گسترش بزه های اجتماعی و اخلاقی در جامعه ریشه در پایین بودن سطح فرهنگ دینی و عمومی آحاد جامعه دارد که از آن به جهل نیز یاد می شود. موضوع بسیار مهمی که آثار و تبعات مختلفی بر روابط اجتماعی انسانها داشته است. کمااینکه در منابع روایی نیز از امام علی(علیه السلام) نقل شده است: «اَلجَهلُ أَصلُ کُلِّ شَرٍّ؛[3]نادانى ریشه همه بدیهاست.» از طرفی مراسم عبادی، فرهنگی و اجتماعی اعتکاف همچون رسانه ای قدرتمند و تأثیر گذار با ارتقای سطح معرفتی و علمی افراد با برپایی مراسمات مناجات و دعا و قرائت قرآن و حلقه های معرفتی و اندیشه ورزی و همچنین برگزاری جلسات سخنرانی و معرفت افزایی گامی اثربخش در تقویت افکار عمومی و ارتقای سطح فکری و فرهنگی معتکفین داشته از طرفی همین نیروی های حاضر در مراسم اعتکاف علاوه بر بهره مندی از معارف و مطالبی که در این مراسمات به سمع و  نظر شان رسیده، می توانند آن را در جامعه تزریق نمایند و این خود نقش به سزایی در کاهش آسیب های اجتماعی دارد.

 
2-قول و قرارهای آسمانی

راز کاهش آسیب های اجتماعی با مسأله اعتکاف را از زاویه دیگر نیز می توان مورد بررسی و واکاوی قرار داد. سیل مشتاقان و عابدانی که در این مراسم معنوی و عبادی حاضر می شوند پیش از هر کاری با خود و خدای خود یک قرار و پیمان آسمانی را امضا می نمایند، چه بسیار افرادی که در این ایام با خدای خود هم پیمان می شوند که به هیچ وجه به دنبال کارهای ناشایست نروند و انقلابی روحی و اخلاقی در سرزمین وجودی آنها شکل می گیرد، انقلابی که به طور جدی مسیر زندگی آنها را تغییر داده و ایشان را بر ریل صحیح انجام اعمال صالح و عبادی قرار می دهد. از طرفی خدای متعال نیز وعده بخشش و غفران را به آنها می دهد و این خود شروع یک زندگی تازه و جدید است. «قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا ۚ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ؛[4] بگو: «ای بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده‌اید! از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را می‌آمرزد، زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است.»

3-آشنایی با فرشتگان زمینی و آسمانی

 از دیگر علل و عوامل کاهش آسیب های اجتماعی با فرهنگ سازی مراسم عبادی و فرهنگی اعتکاف را می توان در تقویت مناسبات اجتماعی مشاهده کرد. در واقع افرادی که توفیق شرکت کردن در مراسمات معنوی اعتکاف را پیدا می کنند نوعاً در سه روز همنشینی با مؤمنین روزه دار با افراد جدید و مؤمن آشنا می شوند، چه بسیار افرادی که با پیدا کردن دوستان صالح و صادق به طور جدی تصمیم به تغییر مسیر خود را می دهند در واقع این نکته حائز اهمیت است که دوست خوب در سعادت و کمال انسان نقش جدی و پررنگی دارد کما اینکه بسیاری از ناهنجاری های اجتماعی نیز در سایه و ارتباط با افراد ناشایست به وقوع پیوسته و تبعات جبران ناپذیر دنیوی و اخروی را برای افراد به همراه  می آورد از این رو هیچ انسانی نمی تواند منکر تأثیر پذیری از الگوی های اجتماعی باشد.

به همین جهت در منابع و متون دینی و اسلامی بر روی انتخاب همنشین و همراه تأکید و دقت فراوانی شده است  و همگان را به همراهی و مصاحبت با افراد صالح دعوت کرده است. امام على علیه السلام : «خَیرُ اِخوانِکَ مَن دَعاکَ اِلى صِدقِ المَقالِ بِصِدقِ مَقالِهِ وَ نَدَبَکَ اِلى اَفضَلِ العمالِ بِحُسنِ اَعمالِهِ؛[5]بهترین برادرانت (دوستانت)، کسى است که با راستگویى اش تو را به راستگویى دعوت کند و با اعمال نیک خود، تو را به بهترین اعمال برانگیزد.»
 

جمع بندی و نتیجه گیری

به طور قطع و یقین آثار و برکات مادی و معنوی اعتکاف از زوایای مختلفی قابل تأمل و بررسی است، آثاری که اگر هر یک از آنها در زندگی انسان طنین انداز شود، خواهد توانست ابعاد مختلف فکری، روحی روانی، امنیتی، علمی و اخلاقی انسان را تحت تأثیر قرار داده، زمینه ساز سعادت و حس رضایت در زندگی انسان شود.
 
پی نوشت ها:
[1]. الأمالی( للصدوق)، ص534. «پیامبر صلى الله علیه و آله : بدانید که رجب، ماه سنگین خداست و آن، ماهى بزرگ است و بدان جهت، ماه رجب را «اصمّ» نامیده اند؛ زیرا هیچ ماهى در احترام و فضیلتْ به پایه اش نرسد . مردمان جاهلى، این ماه را بزرگ مى شمردند ؛ پس هنگامى که اسلام آمد، بر عظمت و فضیلت آن افزود.»
[2].  تهذیب الأحکام : ج ۴ ص ۳۰۶ ح ۹۲۴.
[3]. تصنیف غرر الحکم و درر الکلم ؛ ؛ ص73، ح1096.
[4]. سوره مبارکه زمر، آیه 53.
[5]تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص417 ، ح9535.