کیفیت فشار قبر چگونه است؟

ابتدا بخشی از کتاب آیت الله شجاعی از شاگردان برجسته علامه طباطبایی را می آوریم:

فشار در برزخ

«عالم برزخ در عین آنکه باطن عالم ماده و محیط بر آن است ولی دارای احکام، آثار و معیارهایی غیر از احکام و آثار نظام دنیوی است. از این رو، انسان با ورود به عالم برزخ با نظام و معیارهای جدید و ناشناخته ای مواجه می شود. انسانی که در زندگی دنیوی موفق به تجرید و انقطاع نشده و اسیر دنیا و تعلقات آن است با داخل شدن به برزخ و مواجه شدن با آن احکام و آثار نه تنها با یک نظام ناشناخته روبرو شده بلکه با از دست دادن مأنوس های دنیوی، در وحشت می افتد و با فقدان آنچه که او با آنها مأنوس بوده و تنهایی خود را با آنها جبران کرده و هستی و بقای خود را با آنها و در آنها می دید، در فشار قرار می گیرد، فشار ی که توصیف کردنی نیست، وضعیتی معلق توأم با وحشت و غربت، گویی در معرض خطر قرار گرفته و مثل اینکه خود را ندارد و در حال از دست دادن خویش است. این وضعیت و حالات در بدو ورود دست به دست هم داده و دهشت ، وحشت، سختی و فشار به خصوصی را برای انسان پیش می آورد.
فشار برزخی یک مسأله عمومی است و هر انسانی با آن مواجه خواهد شد، مگر برای ارباب معنا، مهذبین، اهل انقطاع و مجاهدان جهاد اکبر که به مجرد انتقال از دنیا با بهجت و سرور خاصی به نظامی که با تمام وجود مشتاق آن بوده و به سوی آن کشیده می شدند، وارد می شود و به شهود جمال وجه حق که مجذوب آن بودند بیش از پیش نائل شده و با کنار گذاشتن حجاب ماده و بدن بزرگترین مانع را از سر راه خود در طلب مقصود بر می دارند. اما غیر از اینان همه با فشار برزخی روبرو خواهند شد، هر چند نوع و کیفیت فشار با توجه به مراتب انسان ها متفاوت خواهد بود چرا که فردی که انس و تعلق فراوانی به دنیا داشته و الفتی با آخرت ندارد و همواره در حال فرار از آخرت و مأنوسات آن بوده، از وحشت، اضطراب، سختی ها و فشار برزخی بیشتر نصیب خواهد داشت و در مقابل، کسی که ارتباط کمی با دنیا داشته و همواره از دنیا رو به سوی آخرت فرار می کرده و گرایش به عوالم بالا و ارزش های والاتر داشته است، از این فشار اول برزخ کمتر برخوردار خواهد شد و به آسانی و با سرعت و بدون تکلف، دنیا و آنچه را در آن بوده فراموش کرده از آن منقطع شده و با آن نظام آشنا شده و از نعمت های برتر آن بهرمند و به راه خود ادامه می دهد، به صورتی که گویا با خلاص شدن از نظام پست دنیوی از زندان رهایی یافته و پر و بالش برای پرواز و صعود باز شده است.
البته با انس پیدا کردن به نظام جدید برزخی و برطرف شدن ألفت به دنیا و امور دنیوی، آن قسمت از فشارهایی که از این جهت در برزخ وجود داشت، برطرف می شود. همچنین با از میان رفتن برخی از آلودگی ها و ناپاکی ها، فشارهایی نیز که از این ناحیه در برزخ بود مرتفع می شود. همین طور با انس روح با نظام برزخی و کم شدن ارتباط روح و بدن مادی و انصراف روح به عالم، احکام و آثار برزخ و اصل توجه روح به مسائل برزخ، فشارهایی که از ناحیه اضطراب و دهشت از جهت نا آشنا بودن به نظام جدید، رخت بر خواهد بست. بنابراین سختی ها و فشار های برزخی به مرور کم شده و بر طرف می شود . البته این در صورتی است که روح در زندگی دنیوی خود، در صراط مستقیم باشد. اما اگر روح در زندگی دنیوی آلودگی های زیادی داشته باشد و به بیان دیگر اگر عصیان ها و طغیان ها ی ارواح به ظاهر مؤمن به مقتضای نظام برزخی و احکام خاص آن بیش از حد بوده و در مجموع انجذاب به سوی حضرت حق به حکم نظام برزخی بر جانب آلودگی ها حاکم نباشد در این صورت نتیجه عصیان ها را در برزخ دیده و در عذاب برزخی قرار گرفته و این عذاب ها، سختی ها، گرفتاری ها و فشارها تا آخر نظام برزخی ادامه خواهد داشت. به بیان دیگر، وقتی فردی در حالی که رنگ های عصیان و مخالفت با امر حق در اوست، وارد برزخ شده باشد ، مسلما نظام برزخی روی او حساب خاصی باز می کند و بعد از آزاد شدن از سختی ها ی اولیه برزخ که یک مسئله عمومی است، باز با عذاب ها، گرفتاری ها و فشارهایی که نتایج برزخی آلودگی ها و عصیان ها است، مواجه خواهد شد»(عروج روح استاد شجاعی ص 76 تا 78 کانون اندیشه جوان)
از مجموع روایات استفاده می شود که فشار قبر تابع گناهان است. و میزان و مدت آن نیز تابع میزان گناهان است . به همین جهت اختصاص به کفار و مشرکین و جنایتکاران ندارد بلکه مؤمنان و نیکان نیز به اندازه گناهان که از آنها سر زده ممکن است گرفتار فشار قبر شوند. فشار قبر برای چنین مؤمنینی سبب می شود که کفاره گناهان خود را در برزخ تحمل کنند تا در قیامت پاک باشند ولی برای جنایتکاران و کفار در قیامت عذابی سخت تر در انتظار شان است با توجه به مطالب کلی فوق، در روایات برخی امور به خصوص به عنوان چیزهائی که باعث عذاب قبر می شوند، شمرده شده است:

1 – حق الناس:

حقوق مالی و غیر مالی مردم را ضایع کردن از عواملی است که موجب فشار و عذاب قبر می شود. سخن چینی ، غیبت، عیب جوئی و بد گوئی از مردم، عقوق والدین، رعایت نکردن حق همسر، خوردن مال حرام، ربا خواری. (بحارالانوار ، ج 5، ص 265 و ج 6، ص 222 و 240 و 245 ؛ لئالی ، ج 5، ص 88 ؛ بحار، ج 18، ص 324 ؛ محجه البیضاء ، ج 5 ، ص 235)

2 – بد اخلاقی:

بد اخلاقی با مردم یا خانواده و دوست و رفیق، از جمله چیزهائی است که موجب عذاب و فشار قبر می شود حتی اگر انسان از اولیای خدا باشد . همچنان که در داستان سعد معاذ مشهور است. (قابوس الرجال، ج 4، ص 343)

3 – اجتناب نکردن از بول و نجاست:

مانند این که انسان ایستاده روی زمین سخت بول کند و به بدن و لباس ترشح کند وبعدا با همان بدن و لباس نماز بخواند. پرهیز نکردن از بول به عنوان یکی از عوامل فشار قبر در روایات ذکر شده است. (بحار ، ج 6، ص 245 و محجه البیضاء ، ج 5 ، ص 235)

4 – نداشتن ولایت ائمه معصومین(ع):

اعتقاد نداشتن به ولایت امامان معصوم از جمله چیزهائی است که موجب عذاب قبر می شود. (بحارالانوار،ج 6، ص 262) همچنان که به طور کلی گناهان و به خصوص برخی اعمال موجب فشار قبر می شود به طور کلی کارهای نیک و به خصوص برخی اعمال نقش به سزایی در آرامش روح در عالم برزخ و رهایی از فشار قبر دارد. مانند خدمت به مردم، نماز خواندن و به ویژه نماز شب، حج خانه خدا، صبر بر مشکلات و …
برای مطالعه بیشتر مراجعه کنید به:
1 – انسان از مرگ تا برزخ ، نعمت الله صالحی حاجی آبادی
2 – منازل الاخره، حاج شیخ عباس قمی
3 – عروج روح، محمد شجاعی، کانون اندیشه جوان