صفات ظاهری و باطنی امام کاظم (علیه‌السلام)

نام امام هفتم ما، موسی و لقب آن حضرت کاظم (علیه‌السلام) کنیه آن امام ابوالحسن و ابو ابراهیم است. شیعیان و دوستداران لقب باب الحوائج به آن حضرت داده‌اند. تولد امام موسی کاظم (علیه‌السلام) روز یکشنبه هفتم ماه صفر سال ۱۲۸هجری در ابوأ اتفاق افتاد. دوران امامت امام هفتم حضرت موسی بن جعفر (علیهما‌السلام) مقارن بود با سال‌های آخر خلافت منصور عباسی و در دوره خلافت هادی و سیزده سال از دوران خلافت هارون که سخت‌ترین دوران عمر آن حضرت به شمار است.

امام موسی کاظم (علیه‌السلام) از حدود ۲۱ سالگی بر اثر وصیت پدر بزرگوار و به امر خداوند متعال به مقام بلند امامت رسید، و زمان امامت آن حضرت سی و پنج سال و اندکی بود که مدت امامت آن حضرت از همه ائمه بیشتر بوده است، البته غیر از حضرت ولی عصر (عج).

حضرت کاظم (علیه‌السلام) دارای قامتی معتدل بود. صورتش نورانی و گندمگون و رنگ مویش سیاه و انبوه بود. بدن شریفش از زیادی عبادت ضعیف شده بود، ولی همچنان روحی قوی و قلبی تابناک داشت. امام کاظم علیه السلام به تصدیق همه مورخان، به زهد و عبادت بسیار معروف بوده است. حضرت موسی بن جعفر (علیهماالسلام) از عبادت و سخت‌کوشی به عبد صالح معروف و در سخاوت و بخشندگی مانند نیاکان بزرگوار خود بود.

کاظم یعنی نگهدارنده و فروخورنده خشم. این رفتار در برابر کسی یا کسانی بوده که از راه جهالت و نادانی یا به تحریک دشمنان به این کارهای زشت و دور از ادب دست می‌زدند.

امام کاظم(علیه السلام) کیسه‌های سیصد دیناری و چهارصد دیناری و دو هزار دیناری می‌آورد و بر ناتوانان و نیازمندان تقسیم می‌کرد. از حضرت موسی کاظم علیه السلام روایت شده است که فرمود: «پدرم (امام صادق علیه‌السلام) پیوسته مرا به سخاوت داشتن و کرم کردن سفارش می‌کرد.»

امام (علیه‌السلام) با آن کرم و بزرگواری و بخشندگی خود لباس خشن بر تن می‌کرد، چنانکه نقل کرده‌اند: امام بسیار خشن‌پوش و روستایی لباس بود و این خود نشان دیگری است از بلندی روح و صفای باطن و بی اعتنایی آن امام به زرق و برق‌های گول زننده دنیا.

امام موسی کاظم (علیه‌السلام) نسبت به زن و فرزندان و زیردستان بسیار با عاطفه و مهربان بود. همیشه در اندیشه فقرا و بیچارگان بود، و پنهان و آشکار به آنها کمک می‌کرد. برخی از فقرای مدینه او را شناخته بودند اما بعضی – پس از تبعید حضرت از مدینه به بغداد – به کرم و بزرگواریش پی بردند و آن وجود عزیز را شناختند.

امام کاظم (علیه‌السلام) به تلاوت قرآن مجید انس زیادی داشت. قرآن را با صدایی حزین و خوش تلاوت می‌کرد. آن چنان که مردم در اطراف خانه آن حضرت گرد می‌آمدند و از روی شوق و رقت گریه می‌کردند. بدخواهانی بودند که آن حضرت و اجداد گرامیش را – روی در روی – بد می‌گفتند و سخنانی دور از ادب به زبان می‌راندند، ولی آن حضرت با بردباری و شکیبایی با آنها روبرو می‌شد، و حتی گاهی با احسان آنها را به صلاح می‌آورد، و تنبیه می‌فرمود.

تاریخ، برخی از این صحنه‌ها را در خود نگهداشته است. لقب کاظم از همین جا پیدا شد. کاظم یعنی: نگهدارنده و فروخورنده خشم. این رفتار در برابر کسی یا کسانی بوده که از راه جهالت و نادانی یا به تحریک دشمنان به این کارهای زشت و دور از ادب دست می‌زدند.

امام کاظم علیه السلام به تصدیق همه مورخان، به زهد و عبادت بسیار معروف بوده است. حضرت موسی بن جعفر (علیهماالسلام) از عبادت و سخت‌کوشی به عبد صالح معروف و در سخاوت و بخشندگی مانند نیاکان بزرگوار خود بود.

رفتار حکیمانه و صبورانه آن حضرت (علیه‌السلام) کم کم، بر آنان حقانیت خاندان عصمت و اهل بیت (علیهم ‌السلام) را روشن می‌ساخت، اما آنجا که پای گفتن کلمه حق – در برابر سلطان و خلیفه ستمگری – پیش می‌آمد، امام کاظم (علیه‌السلام) می‌فرمود: «قل الحق و لو کان فیه هلاکک » یعنی: حق را بگو اگرچه آن حقگویی موجب هلاک تو باشد.

ارزش والای حق به اندازه‌ای است که باید افراد در مقابل حفظ آن نابود شوند. در فروتنی – مانند صفات شایسته دیگر خود – نمونه بود. با فقرا می‌نشست و از بینوایان دلجویی می‌کرد. بنده را با آزاد مساوی می‌دانست و می‌فرمود همه، فرزندان آدم و آفریده‌های خدائیم.

از ابوحنیفه نقل شده است که گفت: « او را در کودکی دیدم و از او پرسش‌هایی کردم چنان پاسخ داد که گویی از سرچشمه ولایت سیراب شده است. به راستی امام موسی بن جعفر (علیهما‌السلام) فقیهی دانا و توانا و متکلمی مقتدر و زبردست بود.»

محمد بن نعمان نیز می‌گوید: «موسی بن جعفر را دریایی بی پایان دیدم که می‌جوشید و می‌خروشید و بذرهای دانش به هر سو می‌پراکند.»

منبع: سایت عصر شیعه