گزارش‌های تاریخی موجود پیرامون شخصیت حنظلة بن اسعد شبامی که در رکاب امام حسین(ع) به شهادت رسید، را ارائه کنید.

حنظلة بن اسعد(سعد)،[1] شبامی(شیبانی،[2]شامی[3]) نام یکی از شهدای کربلا و یاران امام حسین(ع) است که با رشادت خود در تاریخ جاودانه ماند.[4]

وی بعد از اقامه‌ی نماز ظهر عاشورا توسط امام حسین ع (و بعد از به شهادت رسیدن بسیاری از عاشوراییان)‌، به سمت سپاه کوفیان آمد و با خواندن آیاتی از قرآن[5] آنان را نسبت به عواقب کارشان121613 هشدار داد و گفت:

اى مردم! می‌ترسم امروز هم کارى کنید که مانند روز احزاب به آسیب مبتلا گردید. امروز از اراده شوم خود دست بردارید تا فرداى قیامت به عذاب خداوند گرفتار نشوید. اى مردم خون حسین(ع) را مریزید تا از شکنجه‌ی خدا آسوده باشید.[6]

به دنبال آن، امام حسین(ع) به او فرمود: خداوند تو را رحمت کند. آنها از همان زمانی که دعوت تو به حق و حقیقت را نپذیرفته و براى نابودى شما و یارانت بپاخاستند، مستوجب عذاب شده‌ بودند، چه رسد الآن برادران نیکوکار تو را نیز به    شهادت رساندند! حنظله گفت: راست می‌گویید، فدایت شوم! شما در این زمینه، آگاه‌تر و شایسته‌تر از من هستید.[7]

سپس از امام(ع) با این سخن اجازه خواست: آیا ما به سوى آخرت نرویم و به برادرانمان ملحق نشویم؟! امام(ع) فرمود: عازم جایگاهى شو که بهتر از دنیا است و تمام آنچه در او است و به دنبال به دست‌آوردن سرمایه‌ای پایدار برو. حنظله بعد از فرستادن سلام و درود خدا بر امام(ع) و خاندان‌‌شان، به حضرتشان عرضه داشت که خدا ما را در بهشتش به یکدیگر برساند! امام(ع) هم فرمود: آمین. آن‌گاه حنظله به میدان رفت[8] و قبل از شوذب غلام شاکر شربت شهادت نوشید.[9]

نکته دیگری که در مورد این شهید گفتنی است، این است که در زمان امام رضا(ع) برخی از اهالی کوفه معتقد بودند که امام حسین(ع) به شهادت نرسید، بلکه حنظله بن سعد، شبیه ‌حضرتشان شد و کوفیان به اشتباه او را به شهادت رساندند و امام مانند حضرت عیسی(ع) به آسمان رفت! آنان برای اثبات ادعای خود به این آیه شریفه استدلال می‌کردند: «وَ لَنْ یجْعَلَ اللَّهُ لِلْکافِرِینَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلًا»؛[10] هرگز خدا راهى برای کافران بر مؤمنان قرار نداده است؛ امام رضا(ع) فرمود: آنها دروغ می‌گویند! غضب و لعنت خدا بر آنها باد![11]

در زیارت ناحیه‌ و زیارت رجبیّه – با اندک تفاوت‌هایی در نسخه‌ها – بر این شهید درود فرستاده شده است:

«السَّلَامُ عَلَى حَنْظَلَةَ بْنِ‏ أَسْعَدَ الشِّبَامِی‏».[12] و یا «السَّلَامُ عَلَى حَنْظَلَةَ بْنِ‏ سَعْدٍ الشِّبَامِی‏».[13] و یا «السَّلَامُ عَلَى حَنْظَلَةَ بْنِ‏ سَعْدٍ الشَّیبَانِی [الشَّامِی‏]».[14]

[1]. شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 2، ص 105، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.

[2]. ابن طاووس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، ج 2، ص 714، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1409ق.

[3]. همان.

[4]. رسان، فضیل بن زبیر، تسمیة من قتل مع الحسین ع‏، ص 156، قم، آل البیت‏ ع، چاپ دوم‏، 1406ق؛ محلی، حمید بن احمد، الحدائق الوردیة فی مناقب الأئمة الزیدیة، مصحح، محطوری، مرتضی بن زید، ج 1، ص 212، صنعا، مکتبة بدر، چاپ اول، 1423ق.

[5]. غافر، 30؛ غافر، 32؛ طه، 61.

[6]. الارشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج ‏2، ص 105؛ طبری، أبو جعفر محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، تحقیق، ابراهیم، محمد أبو الفضل، ج 5، ص 443، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، 1387ق.

[7]. ابو مخنف کوفی، لوط بن یحیی،وقعة الطف، محقق و مصحح: یوسفی غروی، محمد هادی‏،ص 235، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم، 1417ق.

[8]. تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، ج 5، ص 443.

[9]. الارشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج ‏2، ص 105.

[10]. نساء، 141.

[11]. شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، محقق، مصحح، لاجوردی، مهدی، ج 2، ص 203، تهران، نشر جهان، چاپ اول، 1378ق.

[12]. ابن مشهدی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، محقق، مصحح، قیومی اصفهانی، جواد، ص 494، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1419ق.

[13]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 45، ص 73، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.

[14]. اقبال الاعمال، ج 2، ص 714.