نام و مزاج

آذربویه،چوبک اشنان، علف شتری و دانه شور از نام های دیگر اشنان است. این گیاه دارای طبیعت درجه سوم گرم و خشک است.

معرفی

طعم آن مایل به شوری است.

اشنان درختچه ای است پایا ، چند ساله ، دارای انشعابات فرعی متعدد ، ساقه های ترد ، سفید رنگ و بر روی آن برگ های استوانه ای کم و بیش کشیده و دراز گوشتی و آب دار قرار می گیرند. برگ های متقابل ضخیم که از نوعی کرک های غده ای با راسی که دارای یک سعدل بسیار بزرگ هستند ، پوشیده شده اند . این سلول ها پر از آب و شیره ی واکوئولی غنی از املاح و اسید اگزالیک می باشند.

این پوشش کرکی به هنگام خشکی هوا همانند اندام ذخیره ی آب عمل نموده و بعد از اینکه آب خود را از دست دادند ، خشک و دوباره به صورت آردی شکل و سفید خام ، تمام سطح ساقه و برگ ها را می پوشانند.

گل های اشنان منفرد ، منظم و در هنگام رسیدن میوه در قاعده خشک و کاغذین می شوند .

در کتب و منابع قدیم (طب صادق) گفته شده است که اشنان چندین نوع است. نوعی که سفید است و آن را چلغور گنجشک گویند از همه لطیف تر است. در همین منبع نیز آمده است که اشنان جلا می دهد. دود اشنیان حشرات را می گریزاند.

یکی دیگر از کاربردهای محلی خاکستر اشنان (شغار) استفاده از آن جهت طبخ سریع مواد بوده است. روستاییان منطقه با استفاده کمی از این ماده در آب جوش، زمان پخت مواد غذایی را به مقدار زیادی کاهش می دهند. استفاده از شغار علاوه بر طبخ سریع مواد غذایی، طعم مطبوعی را نیز به غذا می دهد.1

خواص گیاه اشنان در درمان بیماری‌ها شامل کمک به درمان آبله مرغان، بهبود بیماری‌های پوستی مانند برص، پسوریازیس، سوزاک، خرد کردن سنگ کلیه و مثانه، تسکین درد مفاصل و سیاتیک، باز کردن قاعدگی، بهبود گلو درد و ورم لوزه‌ها می‌شود، گیاه اشنان (Seidlitzia rosmarinus) از دسته گیاهان اصلی شوره‌زار‌های کشورمان محسوب می‌شود که به آن «نمک سود بیابان» نیز گفته می‌شود و خاک‌های خیلی شور مناطق کویر مرکزی را به خوبی تحمل می‌کند و علاوه بر خواص دارویی فراوان برای کمک به درمان بیماری‌ها و کاربرد در صنایع مختلف مانند صابون سازی، شیشه سازی، تولید زغال، علوفه دام و …، از لحاظ حفاظت خاک و جلوگیری از فرسایش در این مناطق نیز نقش تعیین کننده‌ای دارد. در این مطلب به معرفی گیاه اشنان، خواص گیاه اشنان در درمان بیماری‌ها و طریقه مصرف آن می‌پردازیم.

خواص گیاه اشنان

بخش دارویی اشنان شاخه‌های گیاه و مهمترین ترکیبات شیمیایی آن کربنات‌های سدیم و پتاسیم هستند که دارای عناصر پتاس، فسفر، سدیم، کربن، ازت و مواد الی می‌شود. مهمترین خواص گیاه اشنان برای درمان بیماری‌ها و طریقه مصرف آن عبارتند از:2

1) کمک به برطرف کردن و درمان آبله مرغان

۲) بهبود بیماری برص

۳) ضد عفونی کننده بیماری های پوستی و درمان پسوریازیس

۴) کمک به درمان بیماری سوزاک (برای بهبود سوزاک، یک گرم از گیاه را در یک فنجان آب جوشانده و مصرف شود.)

۵) باز کردن قاعدگی (مصرف ۱۶ گرم از این گیاه به باز شدن قاعدگی کمک می‌کند.)

۶) دارای خاصیت مسهل (خوردن ۳ گرم از گیاه سبز اشنان خاصیت مسهل برای زرداب دارد.)

۷) کمک به درمان یرقان (بهبود یرقان از دیگر خواص گیاه اشنان است. به این منظورمقدار ۵ گرم گیاه اشنان را در یک لیتر آب دم کرده و روزی سه فنجان به مدت یک هفته بنوشید.)

۸) خرد کردن سنگ مثانه و کلیه

۹) کمک به درمان نقرس (به این منظور جوشانده گیاه مصرف شود.)

۱۰) درمان درد مفاصل و تسکین درد سیاتیک (به این منظور ریشه چوبک را بسوزانید و خاکسترش را با سرکه مخلوط کرده و به صورت ضماد در محل درد بمالید.)

۱۱) درمان طاسی (برای برطرف کردن طاسی گیاه اشنان را در آب جوش حل کنید و سر را با آن شستشو دهید.)

۱۲) تقویت نیروی جنسی (در منابع آمده است در دست گرفتن ریشه گیاه اشنان باعث تقویت قوای جنسی زنان و مردان میشود.)

۱۳) کمک به درمان آنژین (بیماری آنژین زمانی رخ می‌دهد که قلب شما اکسیژن مورد نیاز خود را دریافت نمی‌کند و همراه با درد قفسه سینه است.)

۱۴) تسکین سرفه (به این منظور یک گرم چوبک را در یک فنجان آب جوش ۲۰ دقیقه دم و نیم ساعت قبل از غذا میل کنید.)

۱۵) رفع گلو درد و ورم لوزه‌ها (۳ گرم چوبک در یک لیوان آب جوش (۲۰۰ سی سی) به مدت ۲۰ دقیقه دم کرده و صاف کنید و ۳ بار در روز آن را غرغره کنید.)

۱۶) کمک به کاهش وزن و لاغری (برای کسانی که میخواهند لاغر شوند توصیه میشود یک گرم از گیاه اشنان را در یک فنجان آب جوش ۲۰ دقیقه دم و نیم ساعت قبل از غذا میل کنند.)

۱۷) خارج کردن زهر ناشی از نیش حشرات و زنبور (مالیدن اشنان در محل نیش زنبور و حشرات باعث تسکین درد می‌شود و همچنین نوعی پادزهر هم است.)

۱۸) موثر در درمان سرطان (پژوهش‌های جدید بر روی خواص گیاه اشنان نشان داده است عصاره این گیاه بر روی رده‌های سلول‌های سرطانی تاثیرگذار است.)3

عوارض جانبی، موارد احتیاطی و منع مصرف گیاه اشنان

اشنان دارای ماده سمی ساپونین است و لذا زیاده‌روی در مصرف آن و مصرف بدون نظر پزشک متخصص توصیه نمی‌شود و به هیچ وجه نباید مقادیر بالای ۲۰ گرم آن را مصرف کرد.

در برخی افراد خوردن اشنان می‌تواند موجب خارش مثانه شود.

مداومت در مصرف گیاه اشنان، دندان‌ها را فاسد می‌کند.

با توجه به قاعده آور بودن گیاه اشنان، مصرف آن در دوران بادراری ممنوع است و خطر سقط جنین را افزایش می‌دهد. از این رو مصرف این گیاه و حتی بو کردن و استنشاق آن به خانم‌های باردار توصیه نمی‌شود.

سخن پایانی

همان طور که گفته شد گیاه اشنان از گیاهان بومی مناطق مرکزی و بیابانی کشورمان است و بسیاری از مردم محلی این مناطق، از خواص گیاه اشنان در موارد مختلف مانند به دست آوردن کلیاب، علوفه دام و تولید زغال استفاده می‌کنند. خاکستر اشنان در تهیه سود سوزآور، صنعت ساخت صابون، صنعت شیشه سازی، کاغذ سازی، رنگرزی، ساخت کاشی و سرامیک، سفالگری، پالایش نفت و عکاسی کاربرد دارد. همچنین از این گیاه به عنوان تثبیت کننده رنگ و ماده اولیه در تهیه دارو‌های شیمیایی استفاده می‌شود.

جالب است بدانید اگر خاکستر گیاه اشنان را با پیه حیوانی مخلوط کنید، صابونی طبیعی خواهید داشت.4

پی نوشت:
1.www.tabaye.ir
2.www.shomanews.com
3.www.psoriasiscure.ir
4.www.pezeshk.us