یائسگی چیست؟

یائسگی یک مسئله فیزیولوژیک است که در زندگی همه‌ زنان به صورت طبیعی رخ می‌دهد. با افزایش سن در خانم‌ها تخمدان‌ها هورمون کمتری (مخصوصا استروژن) ساخته و ترشح می‌کنند. بنابراین به تدریج قاعدگی‌های فرد نامنظم می‌شود و پس از مدتی به طور کامل متوقف می‌شود؛ در این شرایط فرد یائسه شده است.

سن یائسگی به چه عواملی بستگی دارد؟

اغلب زنان در سنین ۴۵ تا ۵۵ سالگی یائسه می‌شوند. البته سن دقیق یائسگی ارتباط دقیقی با مسئله وراثت دارد. مواردی همچون مصرف سیگار، نوع روشی که برای جلوگیری از بارداری استفاده می‌کرده‌اند، شاخص توده بدنی و … ارتباط خاصی با یائسگی افراد ندارد.1

مراحل یائسگی

یائسگی ۳ مرحله دارد.

1. مرحله‌ی اول که پیش‌یائسگی نامیده می‌شود و بیشتر از همه طول می‌کشد.

۲. گُرگرفتگی که یک علامت شایع یائسگی است، می‌تواند چندین سال طول بکشد.

۳. خانم‌ها فقط به‌مدت یک سال در مرحله‌ی یائسگی هستند، اما ممکن است علائم پیش‌یائسگی را از چندین سال قبل از واردشدن به دوره‌ی یائسگی تجربه کنند.

یائسگی، یک بخش عادی و طبیعی از روند افزایش سن است. هنگامی‌که شما وارد دهه‌ی چهارم زندگی‌تان می‌شوید، بدن‌تان شروع به تولید استروژن کمتری خواهد کرد، تازمانی‌که شما دیگر قاعده نشوید. وقتی دوره‌ی قاعدگی‌تان متوقف شد، وارد دوره‌ی یائسگی می‌شوید. یائسگیِ طبیعی که بدون مداخله‌ی پزشکی رخ می‌دهد، در سه مرحله اتفاق می‌افتد:

پیش یائسگی

یائسگی

پس از یائسگی.

بسیاری از مردم یائسگی را با پیش‌یائسگی اشتباه می‌گیرند. پیش‌یائسگی، مرحله‌ای است که یک زن گذار به دوره‌ی یائسگی را آغاز می‌کند. برخی از نشانه‌های رایج پیش‌یائسگی عبارتند از:

گُرگرفتگی

تعریق شبانه

خشکی واژن.

در دوره‌ی پیش‌یائسگی، بدن شما استروژن کمتری تولید می‌کند و این روند را تا یک یا دو سال قبل از آنکه سطوح هورمونی شما به‌سرعت اُفت کنند، ادامه می‌دهد. پیش‌یائسگی می‌تواند تا ۱۰ سال قبل از ورود شما به مرحله‌ی یائسگی اتفاق بیفتد و اغلب در دهه‌ی چهارم زندگی‌تان آغاز می‌شود. اما برخی خانم‌ها در دهه‌ی سوم عمرشان وارد دوره‌ی پیش‌یائسگی می‌شوند.

هنگامی‌که به‌مدت ۱۲ ماه متوالی پریود نشوید، پزشکان یائسگی شما را تأیید می‌کنند. بعد از ۱۲ ماه شما وارد مرحله‌ی پس از یائسگی خواهید شد. اگر تخمدان‌های خود را با عمل جراحی برداشته‌اید، یائسگی ناگهانی را تجربه خواهید کرد.

مدت بروز علائم

علائم پیش‌یائسگی به‌طور متوسط ۴ سال طول می‌کشند. علائم مربوط به این مرحله، به‌تدریج در طول یائسگی و سال‌های بعد از آن که «پس از یائسگی» نامیده می‌شود، سبک‌تر خواهند شد. خانم‌هایی که یک سال کامل را بدون دوره‌ی پریود سپری کرده‌اند، در مرحله‌ی پس از یائسگی قرار دارند.

گُرگرفتگی، یک علامت شایع پیش‌یائسگی است. نتایج یک مطالعه نشان داد، گرگرفتگی شدید تا متوسط می‌تواند بعد از پیش‌یائسگی نیز ادامه یابد و ممکن است به‌طور متوسط ۲ تا ۱۰ سال طول بکشد.

اما برخی محققان می‌گویند که مدت آن از این بازه‌ی زمانی معمول، تجاوز می‌کند. محققان این مطالعه همچنین دریافتند که زنان سیاه‌پوست و آنهایی‌که وزن متوسطی دارند، به‌مدت طولانی‌تری نسبت به زنان سفیدپوست و آنهایی‌که دچار اضافه‌وزن هستند، گُرگرفتگی را تجربه می‌کنند.

این احتمال وجود دارد که یک خانم، یائسگی را قبل از ۵۵ سالگی تجربه کند. یائسگیِ زودهنگام در زنانی اتفاق می‌افتد که قبل از ۴۵ سالگی وارد مرحله‌ی یائسگی شوند. اگر یائسه شده‌اید، اما سن‌تان ۴۰ سال یا کمتر است، به این معناست که به یائسگی زودرس دچار شده‌اید.

یائسگی زودهنگام یا زودرس می‌تواند به دلایل بسیاری اتفاق بیفتد. برخی خانم‌ها به دلیل مداخلات جراحی مانند هیسترکتومی دچار یائسگی زودرس می‌شوند. همچنین یائسگی زوهنگام برای برخی دیگر ممکن است به‌دلیل آسیب‌دیدن تخمدان‌ها به‌وسیله‌ی شیمی‌درمانی یا سایر بیماری‌ها و درمان‌ها اتفاق بیفتد.2

علائم یائسگی چیست؟

تجربه ی هر خانم از یائسگی خاص است. زمانی که یائسگی به صورت ناگهانی یا طی مدت زمان کوتاه تری اتفاق بیفتد، معمولا علائم شدید تر است.

شرایطی که به روی سلامت تخمدان تاثیر می گذارد، مانند سرطان یا هیسترکتومی، یا برخی انتخاب ها، مانند مصرف سیگار، شدت و مدت زمان علائم را تشدید می کند.

جدا از تغییرات قاعدگی، علائم پیش از یائسگی، یائسگی و پس از آن عموما یکسان است. ازجمله شایع ترین علائم زود هنگام قبل از یائسگی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

کم تر شدن تناوب قاعدگی

شدید یا ضعیف تر شدن قاعدگی نسبت به تجربه ی نرمال

علائم مربوط به منبسط و منقبض شدن رگ ها، مانند گر گرفتگی، عرق شبانه و سرخ شدن

تخمین زده شده 75 درصد از بانوان دچار گر گرفتگی می شوند.

هنگام نزدیک شدن به یائسگی، تغییرات فیزیکی و روانی مختلفی رخ می دهد که منجر به بروز علائم می شود. برخی از این علائم قبل از یائسگی شروع می شود و برخی تا بعد از آن ادامه می یابد.

از جمله تغییرات قبل از یائسگی و در دوره ی یائسگی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

پایین آمدن قدرت باروری

با نزدیک شدن به انتهای مرحله باروری، قبل از شروع یائسگی، میزان استروژن کاهش پیدا می کند. بدین ترتیب احتمال بارداری پایین می آید.

به هم خوردن نظم قاعدگی

اولین نشانه ی نزدیک شدن یائسگی این است که نظم قاعدگی به هم می ریزد. ممکن است زودتر یا دیرتر از موعد اتفاق بیفتد و شدت آن کم تر یا بیشتر شود. اگر کسی نسبت به تغییرات قاعدگی نگران است، بهتر است به پزشک زنان زایمان مراجعه کنید چون ممکن است این تغییرات نشان دهنده حاملگی یا بیماری باشد.

احساس خشکی و ناراحتی در واژن

ممکن است قبل از یائسگی و در طول آن، در واژن احساس خشکی، ناراحتی یا خارش داشته باشید. درصورت وجود این علائم، فرد هنگام رابطه ی واژنی احساس ناراحتی و سابیدگی می کند. به علاوه، اگر پوست ترک بردارد، احتمال عفونت بالا مرود. گاهی هنگام یائسگی با آتروفی واژن روبه رو می شویم که به وضعیت خشکی، نازک شدن و التهاب دیواره ی واژن اطلاق می شود.

استفاده از مرطوب کننده، روغن و داروهای مختلف می تواند در تسکین خشکی واژن و مسائل مربوط به آن تاثیرگذار باشد.

گر گرفتگی

این حالت هنگام نزدیک شدن به یائسگی طبیعی است. به طوری که فرد در قسمت بالای بدن به طور ناگهانی احساس گرما می کند. این حس از صورت، گردن یا قفسه ی سینه شروع می شود و به سمت بالا یا پایین پیش می رود.

گرگرفتگی باعث موارد زیر نیز می شود:

تعریق

گل افتادن پوست

برخی علاوه بر گر گرفتگی یا به جای آن دچار تعریق شبانه یا لرز می شوند.

معمولا یک سال بعد از اتمام قاعدگی افراد دچار گرگرفتگی خواهند شد اما ممکن است تا 14 سال بعد از یائسگی ادامه داشته باشد.

اختلال در خواب

حین یائسگی مشکلاتی در خواب فرد ایجاد می شود که متاثر از عوامل زیر است:

اضطراب

تعریق شبانه

تکرر ادرار

ورزش زیاد و پرهیز از غذاهای چرب قبل از خواب به کنترل این وضعیت کمک می کند اما درصورت تداوم این شرایط، با دکتر متخصص زنان و زایمان خود صحبت کنید.

تغییرات احساسی

افسردگی، اضطراب و انرژی پایین طی یائسگی شایع و طبیعی است. زودرنج شدن و کج خلقی در این دوران غیرعادی نیست.

تغییرات هورمونی و اختلال در خواب می تواند در این امر دخیل باشد. به علاوه، احساس فرد به یائسه شدن نیز بی تاثیر نیست. مثلا، اضطراب نسبت به میل جنسی پایین یا پایان دوره ی باروری می تواند باعث افسردگی هنگام یائسگی شود.

درحالی که احساس ناراحتی، زودرنجی و خستگی هنگام یائسگی طبیعی است اما این عواطف لزوما نشان دهنده افسردگی نیست. با این حال، اگر کسی به مدت دو هفته یا بیشتر احساس کم انرژی بودن داشته باشد، باید به پزشک مراجعه کند که بهترین اقدام در این زمینه را توصیه می کند و اگر کسی نسبت به وضعیت خواب یا تغییرات مربوط به یائسگی نگران است، باید با درمانگر تماس برقرار کند.

براساس تحقیقی که در سال 2018 به چاپ رسید، در برخی موارد بین یائسگی و خودکشی ارتباط وجود دارد. اگر کسی در این دوران به فکر خودکشی است، باید از مشاور یا درمانگر درخواست کمک کند. همچنین می توان به صورت ناشناس تماس تلفنی برقرار کرد.3

تشخیص یائسگی

با مشاهده­ نشانه­ها و علائم یائسگی در اکثر زنان معمولاً می توان گفت که دوره­ی انتقال به یائسگی در آنها شروع شده است. اگر نگران قاعدگی­های نامنظم یا گرگرفتگی­های خود هستید، با پزشک خود مشورت کنید. در برخی از موارد، به ارزیابی بیشتری نیاز است . معمولاً برای تشخیص یائسگی نیازی به آزمایش نیست. اما در شرایط خاص، ممکن است پزشک برای کنترل سطح موارد زیر، آزمایش­های خونی را توصیه کند:

هورمون محرک فولیکولی (FSH) و استروژن (استرادیول) زیرا با شروع یائسگی، سطح FSH افزایش و سطح استرادیول کاهش می­ یابد.

هورمون­ محرک تیروئید (TSH) زیرا علائم کم­کاری تیروئید می تواند مشابه علائم یائسگی باشد.

آزمایش­های خانگی غیر تجویزی برای بررسی سطح FSH ادرار موجود است. این آزمایش­ها می­تواند افزایش سطح FSH و نشان دهد که آیا در مرحله پیش یائسگی تا یائسگی قرار دارید.  اما از آنجایی که سطح FSH در طول چرخه قاعدگی بالا و پایین می­رود، آزمایش­های خانگی FSH با قطعیت نشان نمی دهد که آیا در یکی از مراحل یائسگی قرار دارید یا نه.

درمان یائسگی

درمان یائسگی به درمان پزشکی نیاز ندارد. درمان­ها بر کاهش نشانه­ها و علائم و مدیریت یا جلوگیری از ناراحتی­های مزمنی تمرکز می­کند که با افزایش سن رخ می­دهند. این درمان­ها می تواند شامل موارد زیر باشد :

درمان هورمونی استروژن درمانی موثرترین گزینه­ درمانی برای تسکین گرگرفتگی های یائسگی است. پزشک با توجه به سابقه­ پزشکی فردی و خانوادگی شما، ممکن است پایین ترین دوز استروژن و کوتاه ترین دوره زمانی لازم برای تسکین علائم برای شما را توصیه کند. در صورتی که عمل برداشت رحم انجام نداده باشید، علاوه بر استروژن به پروژسترون نیز نیاز دارید.

استروژن به جلوگیری از پوکی استخوان نیز کمک می­کند. استفاده­ی طولانی مدت از درمان هورمونی می تواند خطر ابتلا به بیماری­های قلبی عروقی و سرطان پستان را بالا ببرد اما شواهد نشان داده است که شروع مصرف هورمون­ها در دوران یائسگی، برای برخی از زنان مفید است.

استروژن واژینال : برای تسکین خشکی واژن، می توان با استفاده از کرم واژینال، قرص یا حلقه، استروژن را به طور مستقیم از طریق واژن مصرف کرد. این درمان مقدار کمی استروژن آزاد می کند که جذب بافت­های واژن می­شود. این درمان می تواند به کاهش خشکی واژن، ناراحتی در حین نزدیکی و برخی از علائم ادراری کمک کند.

گاباپنتین (نوروپنتین، گرالیس و غیره). تاثیر گاباپنتین در درمان تشنج ثابت شده است اما شواهد نشان داده است که به کاهش گرگرفتگی نیز کمک می­کند. این دارو برای زنانی که نمی­توانند از استروژن استفاده کنند یا گرگرفتگی­های شبانه دارند، مفید است.4

پی نوشت:
1.www.drdr.ir
2.www.chetor.com
3.www.darmankade.com
4.www.drnedasalarieh.com