پرسشگر گرامی جهت دریافت پاسخ به نکات زیر توجه نمایید :
پرسشگر گرامی ، میزبان نمی تواند به بهانه هایی که در سوال آن را ذکر کردید ، موجب ناراحتی میهمان شود یا خدای نکرده میهمان را از خانه بیرون کند ، چرا که این مسائلی که شما ذکر کردید ، ممکن است در زمان نبودن میهمان در خانه هم اتفاق بیفتد .
پیامبر اکرم(ص) ورود مهمان به خانه را هدیه‌ای الهی می‌دانست و می‌فرمود:
إِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِعَبْدٍ خَیْراً أَهْدَى لَهُمْ هَدِیَّةً قَالُوا وَ مَا تِلْکَ الْهَدِیَّةُ قَالَ الضَّیْفُ یَنْزِلُ بِرِزْقِهِ وَ یَرْتَحِلُ بِذُنُوبِ أَهْلِ الْبَیْتِ»؛ هرگاه خداوند بخواهد خیر و خوبی به جمعیتی برساند، هدیه‌ای به سوی آنان می‌فرستد. سؤال شد منظور از هدیه چیست؟ فرمودند آن هدیه، مهمان است که با روزی خود وارد می‌شود و هنگام رفتن، گناهان آن خانواده را به همراه می‌برد! (نوری، 1407ق، ج 16، ص 258).
یکی از علاقه‌های امیرمؤمنان(ع) در دنیا پذیرایی از مهمان بوده است: «حُبِّبَ إِلَیَّ مِنْ دُنْیَاکُمْ ثَلَاثٌ إِطْعَامُ الضَّیْفِ وَ الصَّوْمُ بِالصَّیْفِ وَ الضَّرْبُ بِالسَّیْفِ»؛ از دنیای شما سه چیز محبوب من است: اطعام مهمان، روزه در تابستان، شمشیر زدن [در راه خدا] (همان، ص 259).
البته میهمان نیز باید بعضی آداب را رعایت کند تا موجب اذیت شدن میزبان نشود ، در اینجا به بعضی از آداب مهمانداری اشاره می کنیم ، انشاء الله که مفید واقع شود .
الف ) آدابی که میزبان باید رعایت کند .
1 . به کار بردن تمام توان برای پذیرایی از میهمان
میزبان در پذیرایی از مهمان دعوت‌شده، باید همة توان خود را صرف کرده و در خانه هر غذای لذیذی که دارد، برای او مهیا کند و چیزی دریغ ننماید. اما در پذیرایی از مهمان لازم به تکلف و در سختی ‌انداختن خود و خانواده نیست و مهمانان باید به این نکته توجه داشته باشند. ازاین‌رو، پیامبر اکرم(ص) فرموده‌ا‌ند: «اگر کسی هزار درهم صرف سفره کند و مؤمنی از آن غذا بخورد اسراف نیست» (مجلسى، 1383، ص 66).از امام صادق(ع) دربارة معنای ظلم در آیه: «لا یُحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلَّا مَنْ ظُلِمَ» (نساء: 148) که غیبت کردن ظالم و بدگویی از او را برای مظلوم جایز دانسته است، پرسیده شد. ایشان، یکی از مصادیق ظالم را میزبانی دانست که از مهمانش به‌درستی پذیرایی نکرده باشد، پس، غیبت کردن از او را برای مهمانش جایز شمرده‌اند: «هرکس مهمانی را دعوت کند و از او خوب پذیرایی ننماید، در حق مهمان ظلم کرده است و اگر دربارة سختی‌هایی که به او گذشته، چیزی بگوید گناهی نکرده است!» (حرعاملی، 1409ق، ج 12، ص 289).
2 . میزبان نباید بیش از توان خود ، خانواده و خودش را به زحمت بیندازد .
اما حد و اندازة تلاش میزبان در تکریم مهمان و پذیرایی او چه اندازه باید باشد؟ آیا جایز است بیش از توان، خود و خانواده‌اش را به زحمت اندازد و مانند برخی مردم برای حفظ آبروی خود پیش مهمانان، خود را با انواع مشکلات مانند قرض گرفتن فرش و مبل از همسایه و سفارش غذاهای گران و متنوع از رستوران به زحمت اندازد؟ پیامبر اکرم(ص) پاسخ این پرسش را چنین می‌دهند: «هیچ‌کس نباید بیش از توانش، خود را برای مهمان به زحمت اندازد» (متقی الهندی، 1389ق، ح 25876).
بنابراین، حد و اندازة تلاش برای پذیرایی کافی از مهمان، توان و استطاعت میزبان است. دین اسلام، هیچ‌گاه مؤمنان را به امری خارج از توانشان مکلف نساخته است، چه در عبادات و امور فردی و چه در معاشرت و امور اجتماعی. امام رضا(ع) وظیفة میزبان در پذیرایی از مهمان را با توضیح بیشتری بیان فرموده‌اند. ایشان داستانی دربارة جد بزرگوارشان، امیرمؤمنان(ع) نقل می‌کنند که روزی مردی ایشان را به مهمانی دعوت کرد. امیرمؤمنان(ع) به او فرمودند: «دعوت تو را می‌پذیرم به شرط اینکه سه قول به من بدهی. آن مرد گفت: چه قولی؟ ای امیرمؤمنان! حضرت فرمود: از بیرون خانه، چیزی برای من تهیه نکنی، آنچه در خانه‌ات آماده داری از من دریغ نکنی و به زن و فرزندانت اجحاف ننمایی. مرد گفت: قبول می‌کنم ای امیرمؤمنان. پس علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) دعوت او را پذیرفت» (صدوق، 1378ق، ج 2، ص 42، ح 138).
ابورافع، یکی از اصحاب پیامبر اکرم(ص)، نقل می‌کند که روزی برای پیامبر مهمانی رسید. ایشان مرا برای خرید کالایی نزد فردی یهودی فرستاد و فرمود که از آن شخص یهودی به سلف چیزی بخر؛ تا پایان ماه رجب پول آن را می‌پردازم. یهودی نپذیرفت مگر به رهن گذاشتن چیزی؛ نزد پیامبر برگشتم و ایشان زره خود را رهن دادند (نوری، 1407ق، ج 13، ص 418).
در اینجا ممکن است تصور شود که پیامبر برای مهمان خود را به زحمت‌ انداخته‌ و رهن و بیع سلف کرده‌اند؟ پاسخ آن است که بیع سلف یکی از بیع‌های جایز است که در زمان پیامبر رایج بود؛ گرچه در زمان ما کمتر کاربرد دارد. بنابراین، وقتی میزبان می‌داند که در آخر ماه درآمدی دارد، بیع سلف یکی از بیع‌های مجاز و رایج است؛ ازاین‌رو انجام این کار خارج از طاقت محسوب نمی‌شود. همچنین، وقتی چیزی در خانه است که می‌توان به رهن گذاشت، پس در این قسمت زحمتی نیز وجود ندارد. بر این اساس، ایشان خارج از طاقت خود رفتار نکرده‌اند.
بنابراین، دین مبین اسلام گرچه به تکریم مهمان، سفارش فراوان کرده است، از زیاده‌روی و اسراف در این زمینه نیز منع کرده است و به‌هیچ‌وجه به زحمت انداختن خارج از طاقت خود و خانواده را جایز نشمرده است.
3 . تعارف به مهمان و خوردن غذا پیش از او
میزبان وقتی سفره پهن شد، تعارف کند و بفرما بزند تا مهمان دست به غذا برد. (ذاریات، آیه ۲۷)
باید به مهمان تعارف کنیم و در خوردن، پیش‌قدم شویم و تا وقتی او مشغول است، ما هم مشغول باشیم که احساس بدی پیدا نکند. امیرمؤمنان علیه‌السلام می‌فرمایند: «هرکس دوست دارد خدا و رسولش او را دوست داشته باشند، با مهمانان خود غذا بخورد» (نهج البلاغه، خطبه176).
در سیره امام صادق علیه‌السلام نیز چنین بیان شده است که ایشان پیش از همه، دست به غذا می‌برد و شروع به غذاخوردن می‌کرد و آخر از همه دست از غذا می‌کشید تا همه مهمانان غذای کافی خورده باشند (کلینی، 1388، ج 6، ص 285).
اگر تعارف همراه دروغ و امر حرام دیگری نباشد و در عرف احترام به مؤمنین و بزرگترها محسوب شود کار بسیار خوبی است ولی نباید به میزانی باشد که به دروغ گفتن برسد ، متاسفانه یکی از آداب غلط در بین ما ایرانیان تعارفات دروغین می باشد.
اسماء بنت عمیس می گوید:« در شب زفاف عایشه، رسول خدا(صلی الله علیه و آله) ظرف شیری را به من داد و فرمود: به زنها بده تا بخورند،(وقتی به آنها تعارف کردم) آنها گفتند میلی به نوشیدن شیر نداریم. رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود: بین گرسنگی و دروغ جمع نکنید. اسماء گفت: یا رسول الله(صلی الله علیه و آله) اگر چیزی را که به آن میل داریم و بگوییم میل نداریم، آیا دروغ شمرده می شود؟! فرمودند: به درستی که دروغ در نامه عمل ثبت می شود هرچند کوچک باشد.»(سفینة البحار، ج2، ص473)
روزی امام صادق(علیه السلام) به همراه فرزندش اسماعیل در مجلسی بودند، یکی از دوستان آن حضرت وارد شد و سلام کرد و سپس نشست، وقتی حضرت از جای برخواستند که از مجلس خارج شوند، آن شخص نیز از جای برخواست و به اتّفاق امام( علیه السلام) به راه افتاد، در راه همراه امام بود، تا اینکه به درب خانه ی امام رسیدند، امام(علیه السلام) بدون اینکه به آن شخص تعارف کنند از او جدا شده و وارد خانه شدند، در این هنگام اسماعیل به حضرت عرض کرد: ای پدر چرا به آن شخص تعارف نکردید و نفرمودید داخل منزل شود؟! حضرت فرمود: آمدنش در خانه موردی نداشت(یعنی آمادگی پذیرش او را نداشتم) اسماعیل گفت: اگر تعارف می کردید او خودش نمی آمد. حضرت فرمود: دوست ندارم که خداوند نام من را جزء کسانی ثبت فرماید که در تعارف زیاده روی می کنند.(یعنی تعارف های دروغین می کنند)(بحارالانوار، ج72، باب العرض علی اخیک، ص457)
به صورت خلاصه :
1 ـ میزبان نباید به خاطر پذیرایی از مهمان خود وخانواده خود را به تکلف ودشواری بیندازد .
2ـ میزبان نباید به خاطر پذیرایی از مهمان درحق خود وخانواده خود اجحاف کند .
3 ـ میزبان تعرف میزبان از مهمان نباید به اندازه ای باشد که به دروغ گفتن برسد .
4 ـ میزبان نباید مهمان را سر سفره تنها بگذارد ، بلکه باید قبل از او شروع به غذا کند وهمراه او مشغول به خوردن غذا باشد و بعد از مهمان دست از خوردن بردارد .
ب) وظایف میهمان
1. پرهیز از مهمانی ناخوانده
نخستین وظیفة انسان برای مهمانی رفتن، این است که سرزده و بدون دعوت برای مهمانی نرود. این دستور شرع مقدس اسلام در جهت حمایت از میزبان و راحتی اوست. همان‌طور که گفته شد، دین مبین اسلام با وجود توصیه‌های فراوانش به مهمانی دادن و مهمانی رفتن، دو اصل را توأمان رعایت می‌کند: نخست اکرام مهمان و دیگر مراعات آسایش میزبان. ازاین‌رو، باتوجه به اصل دوم، اسلام از مهمانی رفتن به‌طور سرزده نهی می‌کند. امام صادق(ع) از اجداد بزرگوارشان و درنهایت، از پیامبر اکرم(ص) روایت می‌کنند که ایشان فرموده‌اند: «یا على ! هشت طایفه اند که اگر اهانت شوند باید ملامت و سرزنش نکنند مگر خودشان را؛ کسى که بدون دعوت بر سر سفره طعامى برود (مهمان ناخوانده)» (مجلسى، 1403ق، ج 72، ص 444 و 452).
2. درخواست از میزبان برای به زحمت نینداختن خود
در وظایف میزبان گفته شد که میزبان باید همة تلاش خود را برای پذیرایی خوب و شایسته از مهمان انجام دهد؛ ولی آنچه از روایت به‌دست می‌آید، این است که مهمان نیز وظیفه دارد از میزبان بخواهد که به‌خاطر او خود را به زحمت نیندازد و به غذایی که در خانه موجود است اکتفا کند. یکی از یاران امیرمؤمنان(ع)، به نام حرث اعور می‌گوید:
روزی به خدمت آن حضرت رسیدم و گفتم یا علی دوست دارم، به من افتخار دهید و به خانة من بیایید و غذایی میل کنید. حضرت فرمود: به شرطی می‌آیم که به سبب آمدن من، خود را به زحمت و مشقت نیندازی و به همان غذای موجود در خانه قناعت کنید! حرث پذیرفت و امیرمؤمنان(ع) به خانة او رفت و با غذایی کم که موجود بود ناهار را صرف کرد (قمی، بی‌تا، ج 1، ص 238).
خوشبختانه، امروزه عمل به این وظیفه در میان مردم رواج دارد و هنگام پذیرش دعوت مهمانی، از میزبان می‌خواهند که خود را به زحمت نیندازد و اصطلاح به نان و پنیری اکتفا کند.
3. همراه نبردن غیرمدعو
نخستین وظیفه مهمان در برابر دعوت میزبان، پذیرش دعوت اوست که پیش‌تر به آن پرداختیم. دیگر وظیفة او این است که مطابق محتوای دعوت، رفتار کند و به همان اندازه‌ای که از آنان دعوت شده است، به مهمانی بروند. متأسفانه، گاه این رفتار اجتماعی نادرست از برخی افراد مشاهده می‌شود که هنگام اجابت دعوت میزبان، فرزند خردسال خود را نیز همراه می‌برند. گویا این رفتار در زمان پیامبر اکرم(ع) نیز رایج بوده است که ایشان در نهی از آن فرموده‌اند: «هرگاه یکی از شما به مهمانی دعوت شد، فرزندش را هم به دنبال خود راه نیندازد که اگر چنین کند، کار حرامی کرده و با نافرمانی وارد خانه میزبان شده است» (محمدی ری‌شهری، 1379، ج 6، ص 457).
این نهی نبوی برای رعایت حال میزبان است که چون برای تعداد مشخصی مهمان تهیه و تدارک دیده است، با افزوده شدن مهمانان ناخوانده دچار مشکل نشود؛ زیرا درهرصورت، میزبان برای یک خردسال نیز تدارکی برابر با بزرگسال می‌بیند و اگر قرار باشد هرکس فرزند خود را همراه ببرد، تعداد مهمانان بیش از حد انتظار خواهد بود و با کمبود وسایل پذیرایی روبه‌رو خواهد شد.
4. نشستن در محل تعیین‌شده
وظیفة دیگر مهمان هنگام ورود به خانه میزبان، این است که تا میزبان برای نشستن او محلی تعیین نکرده است، صبر کند و خود بلافاصله در هر جای منزل ننشیند. امام باقر(ع) ‌در این‌باره فرموده‌اند: «هرگاه یکی از شما به خانة برادرش وارد شد، هرجا صاحب‌خانه گفت، همان جا بنشیند؛ زیرا صاحب خانه به وضع اتاق خود از مهمان آشناتر است» (نوری، 1407ق، ج 14، ص 37، ح 16040).
ازآنجاکه گاهی خانوادة میزبان نیز هنگام مهمانی دادن در خانه حاضرند و در پذیرایی از مهمانان کمک می‌کنند، محل نشستن مهمانان در راحتی و آرامش آنان برای رفت و آمد و انجام تدارکات لازم اثر فراوانی دارد. ازاین‌رو، چون میزبان آگاه‌تر از میزبان به موقعیت خانة خویش است، لازم است که مهمان محل نشستن را از او بپرسد و اجازه بخواهد.
5. توقع بی‌جا نداشتن
در جهت اصل حمایت از میزبان، شرع اسلام به مهمان توصیه می‌کند که از درخواست‌ها و تقاضاهای نابه‌جا که برای میزبان زحمت‌آور است، بپرهیزد. مهمان خوب کسی است که وقتی به خانه کسی می‌رود، بخصوص اگر بدون اطلاع قبلی است، توقع و انتظار را از خود دور کند، تا جای هیچ گِله‌ای نباشد.
یکی از مسلمانان صدر اسلام به نام ابووائل می‌گوید:
من به اتفاق دوستم به خانة سلمان فارسی رفتیم و مدتی نشستیم. هنگام غذا فرا رسید. سلمان گفت: اگر رسول خدا(ص) از تکلف و خویشتن را به‌زحمت‌افکندن نهی نکرده بود، برایتان غذای بهتری فراهم ساختم. سپس برخاست و مقداری نان و نمک آورد و در برابر مهمانان گذاشت. دوستم گفت: کاش همراه این نمک، مقداری مرزه و آویشن بود. سلمان برخاست و ظرف آب خویش را گرو نهاد و کمی مرزه فراهم کرد و سر سفره نهاد. وقتی غذا را خوردیم، دوستم گفت: خدا را شکر که به روزیِ خدا قانعیم! سلمان گفت: اگر به رزق خدا قانع بودی، الان ظرف آب من در گرو نبود! (طبرسی، 1412ق، ص 135).
6. کوتاه بودن زمان مهمانی
وظیفة دیگر مهمان، رعایت مدت مهمان بودن است. براساس روایات، مدت زمانی که عنوان مهمان بر فرد نهاده می‌شود و میزبان وظایف خاص خود را باید نسبت به او انجام دهد، سه روز و دو شب است. پس از این مدت، دیگر او مهمان نیست و مانند دیگر اعضای خانواده خواهد بود؛ ازاین‌رو تکریم و پذیرایی او به اندازة دیگر اعضای خانواده است و بر میزبان لازم نیست که در پذیرایی از او خود را به تکلف بیندازد. پیامبر اکرم(ص) فرموده‌اند: «مهمان تا دو شب پذیرایی می‌شود؛ از شب سوم جزو اهل خانه به‌شمار می‌آید و هرچه رسید بخورد» (‌نوری، 1407ق، ج 17، ص 88، ح 20819). «مهمانی یک، دو و سه روز است. بعد از آن هرچه به او دهی صدقه شمرده می‌شود» (همان، ج 14، ص 37، ح 16038).
از این روایات می‌توان به‌طور ضمنی نتیجه گرفت که چون تکریم و پذیرایی مهمان برای میزبان زحمت دارد، شارع مقدس، با وجود توصیه‌های فراوان به مهمانی دادن و تکریم مهمان، به طولانی شدن این زحمت راضی نیست، و از مهمان می‌خواهد که مدت مهمانی‌اش را کوتاه کند، به‌طوری‌که بیشتر از سه روز و دو شب نباشد. اما در صورت ضرورت و نیاز به افزایش این زمان، مهمان باید خود توجه داشته باشد که دیگر در آن خانه مهمان نیست و نباید انتظار تکریم و پذیرایی مانند روزهای اول را داشته باشد، بلکه حتی باید در کارهای خانه به میزبان کمک کند؛ بنابراین این رفتار خیلی خوبی است که برخی افراد در ابتدای ورودشان به منزل میزبان، هدیه‌ای به او می‌دهند و در ادامه برای کمک به حال میزبان و کم شدن زحمت او، در تهیة غذا و دیگر مایحتاج خانه به میزبان کمک می‌کنند.
7. فرمانبرداری و تبعیت از میزبان
از وظایف دیگر مهمان، در مدتی که در منزل میزبان به سر می‌برد، تبعیت و فرمانبرداری از او است. این دستور شرع اسلام نیز در جهت زحمت کمتر میزبان است. میزبان، از وضعیت و امکانات مادی و معنوی خود برای پذیرایی از مهمان آگاه است؛ از‌این‌رو، مهمان باید مراعات حال او را بکند و با درخواست‌های بیجا سبب زحمت او نشود. گاه مشاهده می‌شود که مهمان درخواست‌های بیجا از میزبان دارد و از او می‌خواهد که او را به فلان جای دیدنی شهر ببرد یا فلان غذا را برایش درست کند. در ادامه روایتی که دربارة مهمانی سرزده نرفتن ذکر شد، پیامبر اکرم(ص) یکی دیگر از هشت طایفه‌ای که در صورت اهانت دیدن، نباید غیر خود را ملامت کند، کسی را گفته‌اند که به صاحب‌خانه، فرمان می‌دهد: «یاعلى ! هشت طایفه اند که اگر اهانت شوند باید ملامت و سرزنش نکنند مگر خودشان را کسى که بدون دعوت به‌سر سفره طعامى برود؛ کسی که به صاحب‌خانه امر کند؛…» (مجلسى، 1403ق، ج 72، ص 444).
اهمیت تبعیت از میزبان تا آنجاست که مهمان از روزة مستحبی گرفتن بدون اجازة صاحب‌خانه منع شده است. امام صادق(ع) از حضرت رسول اکرم(ص) نقل می‌کنند که ایشان فرموده‌اند: «هرکس بر قومی‌ مهمان شد، بدون اجازه صاحب‌خانه، روزة مستحبی نگیرد» (نوری، 1407ق، ج 7، ص 555؛ کلینی، 1388، ج 4، ص 151).
8. چشم نگهداشتن
یکی دیگر از وظایف مهمان از زمان ورود به منزل میزبان، چشم نگهداشتن از محرمات است که شامل چشم نگهداشتن از تجسس و وارسی قسمت‌های مختلف منزل میزبان، چشم نگهداشتن از نامحرم و امور دیگر می‌شود. به‌هرحال، ممکن است خانوادة میزبان برای عرض ادب حاضر شوند و برحسب درجة آشنایی و خویشاوندی، با پوششی متفاوت از بیرون منزل، در برابر مهمان نمایان شوند؛ از‌این‌رو، وظیفة مهمان چشم‌پاکی در برابر همسر، دختر و خانوادة میزبان است. همچنین، چشم نگهداشتن از قسمت‌هایی از منزل که اندرونی و حریم خصوصی شمرده می‌شود و متعلق به خانوادة میزبان است. امیرمؤمنان(ع) فرموده‌اند: «خداوند به مسیح ـ علی نبینا و آله و علیه‌السلام ـ وحی کرد که به بنی‌اسرائیل بگو در هیچ خانه‌ای از خانه‌های [بندگان] من وارد نشوید مگر با چشم‌های خاشع و به زیرافتاده، قلوب پاک و طاهر، دست‌های امین و پاک. و به بنی‌اسرائیل خبر بده که من دعای هیچ‌کس از بندگانم را که ظلمی‌ بر گردنش باشد اجابت نمی‌کنم» (ابی‌فراس، بی‌تا، ج 1، ص 63).
9. عدم تجسس
یکی دیگر از وظایف مهم مهمان در زمانی که در منزل میزبان سپری می‌کند، پرهیز از تجسس در امور خصوصی میزبان است. به‌هرحال، میزبان به مهمان اعتماد کرده و او را به منزل خود دعوت کرده است. در برابر این اعتماد و لطف او، مهمان نیز باید مراقب رفتار و کردار خود باشد. در مهمانی‌هایی که ممکن است چند روز طول بکشد، گاه پیش می‌آید که مهمان احساس صمیمت بیش‌ از اندازه کرده و بدون اجازه میزبان به قسمت‌های گوناگون منزل او می‌رود. یا پرسش‌هایی پرشمار از امور خصوصی میزبان و خانواده‌اش می‌پرسد و می‌کوشد از نحوة زندگی و درآمد آنان و روابط خانوادگی، کاری و غیره آگاهی یابد و چه‌بسا با این پرسش‌ها سبب آزردگی میزبان شود. شرع مقدس اسلام به‌طورکلی، چه مهمان و چه غیر او را، از تجسس در امور خصوصی دیگران نهی کرده است. مهم‌ترین دلیل بر حرمت تجسس در امور شخصی دیگران، آیة دوازده سورة حجرات است: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثیراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لا تَجَسَّسُوا»؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از بسیاری از ظن‌ها و گمانه‌زنی‌ها بپرهیزید؛ همانا بعضی از ظن‌ها گناه هستند و تجسس نکنید… .
پیامبر اکرم(ص) در روایتی می‌فرمایند: «از عیوب و اسرار پنهانی مؤمنین جست‌وجونکنید؛ چراکه هرکس از عیوب مردم تجسس کند خداوند نیز از عیوب او تجسس می‌کند و هرکس خداوند از عیوبش تجسس کند مفتضح و بی‌آبرو خواهد شد، گرچه در گوشه خانه‌اش لغزشی کرده باشد» (محمدی ری‌شهری، 1379، ج 3، ص 2208).
10. رازداری
وقتی مهمان وارد خانه میزبان می‌شود، خواسته یا ناخواسته، بر نحوة زندگی میزبان و خانواده‌اش، سطح زندگی و مشکلاتشان آگاه می‌شود. شرع اسلام در اینجا به رازداری توصیه می‌کند. وقتی مهمان بر اسرار میزبان آگاه شد، اجازة خارج کردن، اطلاعات و سخن گفتن از اسرار، سطح زندگی و مشکلات میزبان و خانواده‌اش را ندارد. پیامبر اکرم(ص)، کسانی را که در مجالس دوستان و آشنایان حاضر می‌شوند و از مسائل خصوصی آنان مطلع می‌شوند، به رازداری توصیه می‌کنند و می‌فرمایند: «در مـجلس‌ها امـانت‌دار باشید؛ فـاش کردن راز برادرت خیانت است؛ از این کار دوری کن؛ و از نشست‌های عشیره‌ای بپرهیز» (‌مجلسى، 1403ق، ج 77، ص 89، ح 3).
نتیجه‌گیری
آنچه از بررسی روایات اسلامی دربارة آداب مهمانی به‌دست می‌آید این است که شرع مقدس اسلام به سبب فواید اجتماعی بسیار فراوان مهمانی، از جمله ایجاد صلة رحم، ایجاد انس و الفت میان خویشاوندان، همسایگان و امت اسلامی، آگاهی از احوال یکدیگر و کمک به هم، دستگیری از خانواده‌های مستمند و فقیر که محتاج غذای روزانه‌اند، جلوگیری از تنهایی افراد و مشکلات روحی و روانی ناشی از آن و… توصیة مؤکد به مهمانی دادن می‌کند؛ ولی درعین‌حال، می‌کوشد با کمترین هزینه برای هر دو طرف میزبان و مهمان، این کار مهم صورت گیرد. از‌این‌رو، دو اصل مهم، همراه هم، در آداب مهمانی توصیه می‌شود: نخست مراعات راحتی و آسایش میزبان و دیگر اکرام شایستة مهمان.
شرع مقدس اسلام از سویی می‌کوشد این رفتار اجتماعی مفید با کمترین هزینه برای میزبان شکل گیرد؛ از‌این‌رو، در عین توصیه به اکرام مهمان و پذیرایی شایسته از او، به میزبان دستور می‌دهد که از تکلف بیجا و به سختی انداختن خود و خانواده برای مهمانی پرهیز کند و با آنچه در طاقتش است به پذیرایی از مهمان اقدام کند. از سوی دیگر به مهمان توصیه می‌کند که آنچه را میزبان برای او تدارک دیده است کم نشمارد و توقع بیجا از میزبان نداشته باشد و تحت امر میزبان باشد.