طلسمات

خانه » همه » مذهبی » آیا اولین کاربرد نیروی دریایی در اسلام در جنگ ذات الصواری با فرماندهی معاویة بن ابی‌سفیان بود؟!

آیا اولین کاربرد نیروی دریایی در اسلام در جنگ ذات الصواری با فرماندهی معاویة بن ابی‌سفیان بود؟!

پاسخ اجمالی

ابتدا باید گفت که در زمان پیامبر اسلام(ص) هیچ نبردی در مرزهای دریایی رخ نداد تا نیاز به نیروی دریایی باشد و تنها مهاجرت گروهی از مسلمانان به حبشه از راه دریا انجام شد. در زمان خلیفه‌ی دوم[1] و سوم،[2] به تدریج درگیری‌هایی در دریای مدیترانه – از جمله در قبرس – بین مسلمانان و کفار رخ داد[3] که طبیعتاً باید از کشتی در آنها استفاده می‌شد، اما اولین گزارش تاریخی در زمینه‌ی نبرد دریایی مسلمانان، در مورد جنگ «ذات ‌الصواری»، یا «الصواری» است که در سال سى و یک[4] و یا سی و چهار هجری[5] رخ داد.

کلمه‌ی «الصواری» جمع «الصاری» است که به دکل کشتی که به صورت عمودی در وسط آن قرار دارد گفته می‌شود که بادبان نیز بر روی آن قرار می‌گیرد.[6] به دلیل وجود تعداد زیاد کشتی‌های بادبان‌دار در این نبرد، این جنگ به این نام معروف شد.[7] البته گزارشی نیز وجود دارد که «ذات‌الصواری» نام محل وقوع جنگ بوده است.[8]

علت وقوع جنگ

بعد از فتح آفریقا، شخصی از رومیان به نام «قسطنطین بن هرقل» با سپاه بزرگی متشکل از پانصد تا شش‌صد،[9] و بر اساس برخی گزارش‌ها تا هزار کشتی،[10] اقدام به لشکرکشی کرد و به منطقه‌ی اسکندریه رسید.[11]

به دنبال آن، خلیفه‌ی سوم دستور داد تا «معاویة بن ابی‌سفیان» به همراه اهل شام و «عبداللّه بن سعد بن ابی‌سرح» به همراه با سپاه مصر از دو جهت برای مبارزه با آنان گسیل شوند.[12] وی هم‌چنین از عمرو بن عاص خواست تا عبدالله و مسلمانان را با مال و سلاح کمک کند.[13] سپاه شام و سپاه مصر در ساحل منطقه‌ی «عکا» به هم ملحق شدند[14] و به مقابله با سپاه دشمن شتافتند.

در آغاز این جنگ باد مخالف دریا بر ضد مسلمانان وزید؛ از این‌رو هم آنان و هم دشمن لنگر انداختند و  بعد از پایان یافتن باد مخالف و آرام شدن دریا، مسلمانان به رومیان پیام دادند که تا صبح از جنگ خودداری کنند و رومیان نیز پذیرفتند. مسلمانان آن شب را با نماز و خواندن قرآن و دعا به صبح آوردند.[15]

صبح روز بعد، با پایدارى و بردبارى مسلمانان، نبرد به نفعشان پایان یافت. «قسطنطین» هم زخمی برداشت و گریخت و کمتر کسى از رومیان نجات یافت. تعداد کشته‌‌های دو سپاه به حدی بود که تپه‌‌ای از اجساد در ساحل به وجود آمد و آب دریا نیز به رنگ خون درآمد.[16] بعد از پایان جنگ، عبداللّه بن سعد چند روز در محل ذات‌الصوارى اقامت نمود تا آن‌جا را سامان دهد.[17]

 


[1]. «زندگی‌نامه و شخصیت عمر، خلیفه دوم»، 41911.

[2]. «زندگی‌نامه عثمان و عملکرد او در دوران خلافت»، 55951.

[3]. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق، عبد الموجود، عادل احمد، معوض، علی محمد، ج 1، ص 62، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1415ق.

[4]. طبری، أبو جعفر محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، تحقیق، ابراهیم، محمد أبو الفضل، ج 4، ص 288، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، 1387ق.

[5]. ابن اثیر جزری، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج 3، ص 117، بیروت، دار صادر، 1385ق.

[6]. جزری، ابن اثیر، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، ج 3، ص 28، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ اول، 1367ش.

[7]. أبوالحسن علی بن الحسین المسعودی، التنبیه و الإشراف، تصحیح، عبد الله اسماعیل الصاوی، ص 135، قاهرة، دار الصاوی، بی‌تا.

[8]. تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، ج ‏4، ص 291.

[9]. الکامل فی التاریخ، ج ‏3، ص 117 – 118.

[10]. ابن اعثم کوفی، احمد بن اعثم، الفتوح، تحقیق، شیری، علی، ج 2، ص 355، بیروت، دار الاضواء، بیروت، 1411ق.

[11]. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، تحقیق، تدمری، عمر عبد السلام، ج 3، ص 420، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ دوم، 1409ق.

[12]. الفتوح، ج ‏2، ص 354 – 355.

[13]. همان.

[14]. همان، ص 355.

[15]. همان، 118.

[16]. تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، ج ‏4، ص 290 – 291.

[17]. الکامل فی التاریخ، ج ‏3، ص 118.

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد