با سلام خدمت شما پرسشگر گرامی از اینکه با ما در ارتباط هستید خرسندیم و امیدواریم که این ارتباط تداوم داشته باشد.
ای کاش شما اشاره ای به سن کودک مورد نظرتان می کردید. چراکه همانطور که شاید شما هم بدانید بازه سنی کودکان بازه وسیعی است که در مورد هر کدام باید جداگانه صحبت کرد. طبق یک تقسیم بندی، از سن 2 تا 12 سالگی سن کودکی است. که این دوره خود به دوره های کوچکتری تقسیم می شود و کودکان در هر کدام از این دوره ها ویژگیهای خاصی دارند.
همانطور که بیان شد کودک در هر دوره از رشد خود خصوصیات خاصی دارد که باعث می شود ادراک خاصی از خدا و توانایی او داشته باشد. کودکان در سنین 3 تا 6 سالگی از درک مفاهیمی درباره خدا، شکل، مکان و خصوصیات او ناتوان هستند و از خدا تصویری انسان گونه و خام دارند. در سنین 6 تا 9 سالگی از خدا تصوری مادی دارند و از درک مفاهیم انتزاعی ناتوان هستند. در سنین 9 تا 13 سالگی رفته رفته کودک توان درک مفاهیم انتزاعی را می یابد. در این سنین کودک درک می کند که نمی توان خدا را با چشم مشاهده کرد.
همانطور که می بینید به مرور زمان توانایی ذهنی کودک پیشرفت می کند و او آماده می شود تا درکی مطابق با واقعیت از خدا پیدا کند. چنانچه پدر و مادری پیش از اینکه کودک توانایی درک مفاهیم انتزاعی را داشته باشند، سعی در القای اینگونه مفاهیم به کودک را داشته باشند، ره به جایی نخواهند برد، بنابراین در گفت و گو های خود درباره خدا با کودک توانایی ذهنی او را مد نظر بگیرید و به یاد داشته باشید که بسیاری از فهم های او از خدا که برای ما عجیب است به مرور زمان و رشد توانایی ذهنی او خود به خود رفع می شود.
اما در مورد سوالات کودکان در مورد مهربانی خدا و اثبات این مهربانی
الف. لازم است به این پرسش ها جوابی صحیح و در عین حال ساده و روشن داده شود. ما می توانیم با بیانی ساده و کمک گرفتن از نعمت های خداوند که در اختیار همه بندگانش قرار داده است، به بهترین وجه و ساده ترین شکل خدا و برخی از صفات او را با برهان نظم به کودک اثبات کنیم. این برهان ساده ترین و عمومی ترین برهان برای اثبات خدا است. و در قرآن کریم و روایات نیز بسیار به این برهان اهمیت داده شده است. این برهان از مفاهیم و قواعد پیچیده فلسفی خالی است، از این رو همه می توانند از این برهان استفاده کنند.
ب. کمک گرفتن از طبیعت: به خلقت آفریده های خدا اشاره کنیم و او را با عجایب آنها آشنا سازیم. لطف و محبت خداوند را در آفرینش مخلوقاتش در آسمان و زمین و دریاها به فرزندان خود نشان دهیم. مثلا با نشان دادن مهر و محبتی که حیوانات نسبت به فرزندانشان دارند.
ج. پاسخ بسیاری از سؤالات کودک را می توانیم از قرآن بیابیم برای مثال اگر کودک پرسید خدا کیست می توانیم این آیه را بر وی بخوانیم: «خدا کسی است که آسمان ها و زمین را آفرید و آبی از آسمان فرو فرستاد و به وسیله آن میوه هایی را برای روزی شما از زمین بیرون آورد».[1] به او بگوییم «او مهربان ترین مهربانان است».[2] و مهربانی خدا را برای او به صورت ملموس تبیین کنیم.
د. بیان داستان های دینی مناسب: کودکان به قصه و داستان بسیار علاقه دارند به ساده سازی حکایات و داستان های قرآنی و دینی پیام های دینی را می توانیم غیر مستقیم و راحت منتقل کنیم. البته . در طرح داستان های دینی باید دقت شود که از بیان رویدادهای مربوط به عذاب های خداوند و سخت گیری او بر بندگانش بپرهیزیم. در مقابل بیشتر به بازگویی داستان هایی بپردازیم که چهره ای جذاب، صمیمی و مهربان از خداوند دارد. مثلا داستان حضرت موسی و بازگشت او به آغوش مادر نشانی از مهر و لطف خداوند دارد.
ه. بیان علاقه خدا به کودک: اگر کودک بداند که خداوند او را دوست دارد و وجود پدر و مادر مهربان، دوستان خوب، بدن سالم و با نشاط و خوراکی های لذیذ همه و همه هدایای خداوند است، زمینه های آغازین شناخت بهتر خدا در او شکل می گیرد. این پندار باید در ذهن کودک جای بگیرد که خدا او را دوست دارد و می خواهد او فردی شایسته و خوشبخت شود؛ خدایی که دوست داشتنی، مهربان و صمیمی تر از پدر و مادر است.
برای مطالعه بیشتر به کتابهای زیر مراجعه فرمایید:
1. خداشناسی قرآنی کودکان، غلام رضا حیدری ابهری.
1.خدا در زندگی کودکان، ابراهیم اخوی، انتشارات موسسه امام خمینی(ره)

پی نوشت:
1- ابراهیم،32 .
2 – یوسف،64.