قوی ترین طلسمات+قویترین دعا و طلسم+قوی ترین کتاب طلسم و دعانویسی مطالب مذهبی+طلسم سیاهی و طلاق+طلسم احضار محبت معشوق+دانلود کتاب طلسم محبت و طلاق قوی
اقتصاد مقاومتی – تعریف- راهکار
۱۳۹۶/۱۱/۲۳
–
۷۴۶۱ بازدید
باسلام، لطفاً بفرمایید چرا اینقدر مقام معظم رهبری تاکید دارند بر اقتصاد مقاومتی؟ و این که آیا اقتصاد مقاومتی چه تاثیری بر سیاست های داخلی و خارجی کشور دارد؟
با سلام خدمت شما دانشجوی محترم.
چنانچه می دانید با مطرح شدن مسئله «اقتصاد مقاومتی» توسط مقام معظم رهبری در شهریور سال 89، و در پی شدت یافتن تحریم های یک جانبه و غیرانسانی غرب علیه ایران، این موضوع در مجامع علمی، اجرائی و محافل مردمی به عنوان یک گفتمان عمومی مطرح شد. در ادامه به مباحثی در این زمینه اشاره می کنیم که امیدواریم مورد استفاده شما قرار بگیرد.
تعریف اقتصاد مقاومتی
واژه «اقتصاد مقاومتی» اولین بار در دیدار کارآفرینان با مقام معظم رهبری (89.6.16) مطرح گردید و در همین مدت زمان کم، تعاریف متفاوتی از آن ارائه شد که هر کدام از جنبه ای به این موضوع نگاه کرده است. در این میان، تعریف جامع و کامل از اقتصاد مقاومتی را خود رهبر فرزانه انقلاب ارائه داده اند. ایشان در دیدار با دانشجویان(91.5.16) فرمودند: «اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که در شرایط فشار، در شرایط تحریم، در شرایط دشمنی ها و خصومت های شدید می تواند تعیین کننده رشد و شکوفایی کشور باشد.» بنابراین اقتصاد مقاومتی یعنی تشخیص حوزه های فشار در شرایط کنونی تحریم و متعاقبا تلاش برای کنترل و بی اثر کردن و در شرایط آرمانی تبدیل چنین فشارهایی به فرصت، که قطعا باور و مشارکت همگانی و اعمال مدیریت های عقلایی و مدبرانه پیش شرط و الزام چنین موضوعی است.
طبق این تعریف، منظور از اقتصاد مقاومتی، یک اقتصاد شکست ناپذیر، فعال و پویا است، نه یک اقتصاد منفعل و ضربه پذیر. معمولاً لفظ مقاومت برای دفع موانع پیشرفت و کوشش در مسیر حرکت به کار می رود. از این رو اقتصاد مقاومتی یعنی تکیه بر توان داخلی و مقاومت در مقابل تهدیدها و تحریم ها با ایجاد کمترین بحران در زندگی مردم و اثبات این معنا که فشارها و ضربه های اقتصادی از سوی دشمن نمی تواند سد راه پیشرفت جامعه ما باشد.
مهمترین مولفه های اقتصاد مقاومتی
اساسی ترین مؤلفه ها و ویژگیهای اقتصاد مقاومتی از دیدگاه رهبر انقلاب عبارتند از:
1.ایجاد تحرک و پویایی در اقتصاد کشور و بهبود شاخصهای کلان ؛ از قبیل رشد اقتصادی، تولید ملی، اشتغال، کاهش تورم، افزایش بهرهوری، رفاه عمومی و از همه این شاخصها مهم‌تر، شاخص کلیدی و مهم عدالت اجتماعی است. یعنی ما رونق اقتصادی کشور را بدون تأمین عدالت اجتماعی به‌هیچ‌وجه قبول نداریم و معتقد به آن نیستیم.
2. توانایی مقاومت در برابر عوامل تهدیدزا ؛ شامل تکانه‌های اقتصادی دنیا ، بلاهای طبیعی و تکانه‌های تخاصمی مثل تحریمها
3. تکیه بر ظرفیتهای داخلی ؛ چه ظرفیتهای علمی، چه انسانی، چه طبیعی، چه مالی، چه جغرافیایی و اقلیمی.
4. همت جهادی، مدیریت جهادی. باید حرکتی که می شود، هم علمی باشد، هم پر قدرت باشد، هم با برنامه باشد، و هم مجاهدانه باشد.
5. مردم‌محوری ؛ ما بایست به مردم تکیه کنیم، بها بدهیم؛ مردم با امکاناتشان باید بیایند در وسط میدان اقتصادی؛ فعالان، کارآفرینان، مبتکران، صاحبان مهارت، صاحبان سرمایه، نیروهای متراکم و بی‌پایانی که در این کشور وجود دارد، که واقعاً این نیروها هم بی‌شمارند.
6.امنیت اقلام راهبردی و اساسی ؛ در درجه اول غذا و دارو. باید تولید داخلی کشور طوری شکل بگیرد که کشور در هیچ شرایطی، در زمینه تغذیه و در زمینه دارو دچار مشکل نشود.
7. کاهش وابستگی به نفت ؛ یکی از سخت‌ترین آسیبهای اقتصادی ما همین وابستگی به نفت است. این نعمت بزرگ خدادادی برای کشور ما در طول ده‌ها سال مایه فروریختگی‌های اقتصادی و فروریختگی‌های سیاسی و اجتماعی شد؛ باید ما یک فکر اساسی بکنیم. ما نمی گوییم از نفت استفاده نشود، [بلکه] تکیه ما بر استفاده حداقلی از فروش نفت خام است؛ نفت را می توان به‌صورت فرآورده در اختیار گذاشت .
8. اصلاح الگوی مصرف ؛ مسئله صرفه‌جویی، پرهیز از ریخت‌وپاش، پرهیز از اسراف، پرهیز از هزینه‌کرد های زائد.
9. فسادستیزی ؛ ما اگر می خواهیم مردم در صحنه اقتصاد باشند، باید صحنه اقتصادی امنیت داشته باشد؛ اگر امنیت را می خواهیم، بایستی دست مفسد و سوءاستفاده‌چی و دورزننده قانون و شکننده قانون بسته بشود.
10. دانش‌محوری
بسترها و زمینه‌های تحقق اقتصاد مقاومتی
موارد زیر را می توان به عنوان بسترها و زمینه‌های تحقق اقتصاد مقاومتی یاد برد.
1. طراحی سامانه‌ای پویا و هوشمند به عنوان مرکز و محوری برای ثبت اطلاعات، فعالیت ها و دستاوردها در عرصه‌ی اقتصاد مقاومتی در راستای فرماندهی هوشمند و متمرکز برای هدایت فعالیت‌های این حوزه و شناسایی و آموزش نیروهای مستعد و مناسب برای فعالیت علمی و عملیاتی.
2. رصد و دیده‌بانی فضای اقتصادی داخلی و بین‌المللی و نیز گردآوری آمارهای دقیق و روزآمد و طراحی شاخصهای بومی برای اندازه گیری میزان مقاومت و آسیب‌پذیری اقتصاد ایران.
3. طراحی یک الگوی مشخص از شیوه‌ی اداره‌ی امور توسط دولت و سبک زندگی متناسب با اقتصاد مقاومتی برای عموم مردم و به‌ویژه برای مدافعان انقلاب و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران.
4. همسو کردن نظام آموزشی کشور با اقتصاد مقاومتی و آشنا نمودن کودکان و نوجوانان و جوانان با شرایط و نیازهای تاریخی این برهه.
5. رواج آموزه‌های اقتصاد مقاومتی توسط نظام رسانه‌ای و تبلیغاتی.
6. تقویت امکان واکنش سریع نظام اقتصادی در برابر حملات اقتصادی.
7. تقویت نقش مردم در اقتصاد مقاومتی و جاوگیری از ورود رانت‌خوارها به اقتصاد.
8. توجه و دلجویی و حمایت دولت از فعالان اقتصادی.
9. تحرک دستگاه دیپلماسی کشور برای فعال کردن ظرفیتهای بالقوه و فرصتهای جهانی در اقتصاد مقاومتی.
10. تبدیل بحث اقتصاد مقاومتی به گفتمان رایج در دانشگاه‌ها، مراکز علمی و مجامع مذهبی.
برای توضیح بیشتر ر.ک: یادداشت عادل پیغامی، بخش دوم: ۱۰ نکته درباره تحقق اقتصاد مقاومتی:
http://farsi.khamenei.ir/others-note?id=20559 )
تفاوت اقتصاد مقاومتی با اقتصاد ریاضتی
با توجه به توضیحات داده شده می توان گفت اقتصاد مقاومتی یعنی تشخیص حوزه های فشار (مثل تحریم) و تلاش برای کنترل و بی اثر کردن این فشارها و تبدیل آن به فرصت. اقتصاد مقاومتی کاهش وابستگی ها و تاکید روی مزیت های تولید داخل و تلاش برای خوداتکایی است. اقتصاد مقاومتی فعال و پویاست نه یک اقتصاد منفعل.
اما ریاضت اقتصادی به طرحی گفته میشود که دولت‌ها برای کاهش هزینه‌ها و رفع کسری بودجه، به کاهش و یا حذف ارائه برخی خدمات و مزایای عمومی ، صرفه جویی در مخارج جاری کشور،کاهش هزینه های رفاهی و تعدیل کارمندها در بخش دولتی دست می‌زنند که یونان و ایتالیا به بخصوص یونان در حال حاضر با آن دست و پنجه نرم میکند.
این طرح که به منظور مقابله با کسری بودجه توسط برخی دولت‌ها انجام میشود گاهی اوقات به افزایش میزان مالیات و افزایش دریافت وام‌ها و کمک‌های مالی خارجی می‌انجامد. اینکه بر اقتصاد و شرایط بحران زده اش ریاضت و سختی تحمیل شود، در ظاهر اصلا کار خوشایندی به نظر نمی رسد، اما می تواند به بازیابی درازمدت اقتصاد کمک کند. هدف از اجرای طرح های ریاضت اقتصادی بازگرداندن اعتماد از دست رفته، بهبود وضعیت مالی کشورها و توانمند کردن کشورها برای بازیابی طولانی مدت است. اثر ریاضت اقتصادی خود را به صورت انعطاف پذیری بازارکار، هزینه هایی که کاهش می یابد، سیاست های پولی، نرخ ارز، رشد جهانی و مداخله بانک مرکزی خود را نشان می دهد.
بنابراین اگرچه اقتصاد ایران شاید ناچار شود در دراز مدت به سیاست های ریاضتی روی بیاورد اما اقتصاد مقاومتی و ریاضت اقتصادی دو مفهوم جداگانه و مستقل است که به هیچ عنوان منجر به بروز یکدیگر نخواهند شد.
در اقتصاد مقاومتی محدودیتی در منابع وجود ندارد اما استفاده بهینه از منابع موجود باید طی یک برنامه زمان‌بندی شده صورت گیرد و این در حالی‌ست که در ریاضت اقتصادی ما با محدودیت در منابع و سرمایه‌ها رو‌به‌رو هستیم و به‌ناچار باید با سهمیه‌بندی و کم‌مصرف کردن با محدودیت‌های موجود مقابله کنیم.
در اقتصاد مقاومتی قوای سه‌گانه باید با تعامل بیش از گذشته در یک مجموعه‌ای که وظیفه هدایت کار اقتصاد مقاومتی را بر عهده دارد، تصمیمات لازم در این ارتباط را اتخاذ کرده و برای اجرا به دستگاههای ذیربط ابلاغ کنند. هر یک از قوا باید با مرور وظایف خود نسبت به رفع چالش‌ها و موانع در اقتصاد مقاومتی اقدام کرده و هر یک از آنها تعامل با قوای دیگر را در برنامه کاری خود قرار دهند.
ریاضت اقتصادی هم به معنای آن است که بار سختی مشکلات اقتصادی بر روی دوش مردم قرار بگیرد نه طراحان برنامه های اقتصادی و دستگاه اجرایی. اما اقتصاد مقاومتی آن است که بار سختی ها بر دوش طراحان، برنامه ریزان و مجریان طرح اقتصادی است و مسلما تفاوت فاحشی بین این دو طرح است.
یکی از روش های رسیدن به اقتصاد مقاومتی از راه صرفه جویی است نه ریاضت. در حال حاضر ما شاهد آن هستیم که برخی مدیران به اشتباه ریاضت را به جای مقاومت و صرفه جویی در دستور کار خود قرار داده که میتوان به عدم آگاهی آنان از این دو مفهوم اشاره کرد. (منبع: مقاله تعریف اقتصاد مقاومتی از دیدگاه مقام معظم رهبری وتفاوت آن با اقتصاد ریاضتی و چگونگی محقق شدن آن، محمد سجاد فتحی)
تفاوت اقتصاد مقاومتی با مقاومت اقتصادی
حال ممکن است این سوال مطرح شود که آیا کشور تا کنون چنین استراتژی داشته است یا خیر؟ باید گفت به طور ناقص یا بهتر است بگوییم اقتصاد مقاومتی نه، اما مقاومت اقتصادی داشته ایم. یعنی به صورت مقطعی و در برخی از سطوح تصمیم گیری و اجرا، اصل مقاومت را رعایت کرده ایم. به طور مثال اتکای برخی صنایع مهم ما به برخی محصولات خارجی که امکان تولید داخلی آن وجود دارد باعث شده که با موج جدید تحریم ها برخی صنایع در تامین نیازهای خود با مشکل مواجه شوند و این یعنی اینکه ما از ابتدا در برنامه ریزی ها فکر چنین شرایطی را نکرده ایم و حالا به صورت مقطعی به حل مشکل می پردازیم که انشاءا.. موفق هم خواهیم شد، اما این امر مستلزم صرف هزینه و زمان است که باعث کندی در مسیر پیشرفت کشور می شود حال با توجه به افزایش فشارهای اقتصادی نظام سلطه و نیز آمادگی فراوان کشور برای جهش و پیشرفت، رویکرد مقاومت اقتصادی کارایی لازم را ندارد. یعنی به صورت دایم و مقطعی به دنبال رفع آثار سوء آفند دشمن در حوزه اقتصاد بودن، شرایط جهش کشور را فراهم نمی کند و در چنین شرایطی است که رهبر فرزانه انقلاب، استراتژی اقتصاد مقاومتی را مطرح می کنند. اقتصادی که با آینده پژوهی دقیق و عالمانه تمامی فرصتهای آتی دشمن را برای ضربه زدن به اقتصاد کشور شناسایی کرده و راهکارهای مناسب را در سطوح مختلف به کار می گیرد. در این صورت است که ما می توانیم تهدیدها را تبدیل به فرصت کرده و زمینه جهش کشور را فراهم کنیم. (از مقاومت اقتصادی تا اقتصاد مقاومتی ، علی رضایی، .eghtesaddan.com )
رابطه اقتصاد اسلامی با اقتصاد مقاومتی
اگرچه پیرامون تعریف و مفهوم دقیق اقتصاد اسلامی دیدگاههای مختلفی وجود دارد ولی شاید بتوان در توضیح بهترین تعریف از نظام اقتصادی اسلام گفت :«نظام اقتصادی اسلام مجموعه ای از الگوهای رفتاری و روابط اقتصادی است که در حوزة تولید و توزیع و مصرف از« آیات و روایات» به کمک تحلیلهای عقلی استنباط می شود. این الگوها و رفتارها بین افراد یک نظام در جهت اهداف مورد نظر، پیوندی ایجاد می کند که مبتنی بر مبانی بینشی و مکتبی خاص آن نظام است».(http://porseman.org/q/vservice.aspx?logo=images/right.jpg&id=449007).
اندیشمندان برای نظام اقتصاد اسلامی، اهدافی را ترسیم و طبقه بندی نموده اند. طبق یک طبقه بندی، نظام اقتصادی اسلام سه نوع هدف دارد: 1. هدف عالی یا غایی؛ هدف عالی نظام اقتصادی اسلام در سطح کلان، رفاه عمومی است؛ یعنی تأکید بر اینکه همه مردم در جامعه‌ی اسلامی باید به حد رفاه مادی لازم برسند. به‌لحاظ نظری، راهکارها و تدبیرها، برای رفع فقر و پدیدآوردن رفاه برای همه مردم، تفاوت‌هایی بین نظام اقتصادی اسلام و دیگر نظام‌های اقتصادی وجود دارد.
2. اهداف میانی؛ عدالت، امنیت و رشد اقتصادی و بارور ساختن استعدادهای طبیعت برای تأمین نیازها و رفاه بشر از اهداف میانی اقتصاد اسلامی است. به‌یقین میتوان اظهار داشت که هیچ نظام اقتصادی در طول تاریخ سامان نیافته، مگر آنکه عدالت و رشد اقتصادی و آبادانی تمام بخش‌های اقتصادی از اهداف آن باشد؛ به‌همین سبب، هر نظامی برای دستیابی به اهداف مورد نظرش تلاش‌های فراوانی را پی می‌گیرد.
3. اهداف مقدماتی(راهبردها)؛ اهداف مقدماتی، برنامه‌هایی است که نظام اقتصادی، برای وصول به اهداف میانی و نهایی پیش می‌گیرد. این اهداف ضرورتی ندارد که به‌طور مستقیم از ناحیه‌ی آموزه‌های دینی تأیید شوند؛ بلکه لازم است دارای دو ویژگی باشند:
أ. برای تحقّق اهداف میانی و نهایی نظام اقتصادی باشند؛
ب. باید در چارچوب موازین اسلامی باشند.
با توجه به دو ویژگی پیشین میتوان ادعا کرد که اهداف مقدماتی که از آنها می توان به راهبرد نیز تعبیر نمود، محدود نیست و افزون بر آن ممکن است به حسب وضعیت اقتصادی، متفاوت باشند. برخی از این اهداف و راهبردها عبارتند از: ایجاد فرصتهای شغلی، تثبیت سطح عمومی قیمت‌ها و ….
حال باید به این نکته توجه شود که اقتصاد مقاومتی و الگوهای رفتاری و سیاستگذاری متناسب با آن، از جمله برنامه هایی است که نظام اقتصادی اسلام، برای وصول به اهداف میانی و نهایی معرفی می کند. به عبارت دیگر، اقتصاد مقاومتی از مقوله راهبردهایی است که نظام اقتصادی اسلام برای برون رفت از مشکلات اقتصادی امت اسلامی در شرایط سخت پیش آمده معرفی می کند و در دسته سوم از اهداف طبقه بندی می شود. به عبارت دیگر اقتصاد اسلامی همان اقتصاد مقاومتی نیست بلکه اقتصاد مقاومتی جزئی از اقتصاد اسلامی و به عنوان راهبردی برای تحقق اقتصاد اسلامی می باشد. به عبارت دیگر اقتصاد مقاومتی که دستورالعمل های آن از طریق منابع اسلامی استخراج می شود تلاش می کند تا جامعه را به اهداف اقتصاد اسلامی نزدیک نماید.
اقتصاد مقاومتی از نگاه مقام معظم رهبری:
در ذیل به چند نمونه از بیانات رهبر انقلاب در خصوص اقتصاد مقاومتی می پردازیم:
بیانات در دیدار جمعی از کارآفرینان سراسر کشور 16/6/89 : «ما باید یک اقتصاد مقاومتىِ واقعى در کشور به وجود بیاوریم. امروز کارآفرینى معناش این است. »
بیانات در دیدار کارگزاران نظام3/5/1390: «حرکت بر اساس برنامه، یکى از کارهاى اساسى است. تصمیمهاى خلق‌الساعه و تغییر مقررات، جزو ضربه‌هائى است که به «اقتصاد مقاومتى» وارد میشود و به مقاومت ملت ضربه میزند. این را، هم دولت محترم، هم مجلس محترم باید توجه داشته باشند؛ نگذارند سیاستهاى اقتصادى کشور در هر زمانى دچار تذبذب و تغییرهاى بى‌مورد شود. »
بیانات در دیدار کارگزاران نظام3/5/1390: «به نظر ما طرحهاى «اقتصاد مقاومتى» جواب میدهد. همین مسئلهى سهمیه‌بندى بنزین ،اگر چنانچه بنزین سهمیه‌بندى نمیشد، امروز مصرف بنزین ما از صد میلیون لیتر در روز بالاتر میرفت اقتصاد مقاومتى تحریم بنزین را خنثى کرد»
بیانات در دیدار کارگزاران نظام3/5/1390: «مسئلهى مدیریت مصرف، یکى از ارکان اقتصاد مقاومتى است؛ یعنى مصرف متعادل و پرهیز از اسراف و تبذیر.. امروز پرهیز از اسراف و ملاحظه‌ى تعادل در مصرف، بلاشک در مقابل دشمن یک حرکت جهادى است؛ انسان میتواند ادعا کند که این اجر جهاد فى‌سبیل‌اللّه را دارد. »
بیانات در دیدار کارگزاران نظام3/5/1390: «کاهش وابستگى به نفت یکى دیگر از الزامات اقتصاد مقاومتى است. این وابستگى، میراث شوم صد ساله‌ى ماست. ما اگر بتوانیم از همین فرصت که امروز وجود دارد، استفاده کنیم و تلاش کنیم نفت را با فعالیتهاى اقتصادىِ درآمدزاى دیگرى جایگزین کنیم، بزرگترین حرکت مهم را در زمینه‌ى اقتصاد انجام داده‌ایم. امروز صنایع دانشبنیان از جمله‌ى کارهائى است که میتواند این خلأ را تا میزان زیادى پر کند. ظرفیتهاى گوناگونى در کشور وجود دارد که میتواند این خلأ را پر کند. همت را بر این بگماریم؛ برویم به سمت این که هرچه ممکن است، وابستگى خودمان را کم کنیم. »
بیانات در دیدار کارگزاران نظام3/5/1391: «مسئلهى اقتصاد مهم است؛ اقتصاد مقاومتى مهم است. البته اقتصاد مقاومتى الزاماتى دارد. مردمى کردن اقتصاد، جزو الزامات اقتصاد مقاومتى است. این سیاستهاى اصل ۴۴ که اعلام شد، میتواند یک تحول به وجود بیاورد؛ بخش خصوصى را باید توانمند کرد؛ هم به فعالیت اقتصادى تشویق بشوند، هم سیستم بانکى کشور، دستگاه‌هاى دولتى کشور و دستگاه‌هائى که میتوانند کمک کنند – مثل قوه‌ى مقننه و قوه‌ى قضائیه – کمک کنند که مردم وارد میدان اقتصاد شوند. »
بیانات در دیدار جمعی از پژوهشگران و مسئولان شرکت‌های دانشبنیان8/5/1391: «به نظر من یکى از بخشهاى مهمى که میتواند این اقتصاد مقاومتى را پایدار کند، همین کار شماست؛ همین شرکتهاى دانشبنیان است؛ این یکى از بهترین مظاهر و یکى از مؤثرترین مؤلفه‌‌‌هاى اقتصاد مقاومتى است؛ این را باید دنبال کرد. »
بیانات در دیدار دانشجویان 16/5/91: «اقتصاد مقاومتى معنایش حصار کشیدن دور خود و فقط انجام یک کارهاى تدافعى باشد؛ نه، اقتصاد مقاومتى یعنى آن اقتصادى که به یک ملت امکان میدهد و اجازه میدهد که حتّى در شرائط فشار هم رشد و شکوفائى خودشان را داشته باشند. »
بیانات در دیدار رئیس‌جمهوری و اعضاى هیئت دولت2/6/1391: «بخش خصوصى را باید کمک کرد. اینکه ما «اقتصاد مقاومتى» را مطرح کردیم، خب، خود اقتصاد مقاومتى شرائطى دارد، ارکانى دارد؛ یکى از بخشهایش همین تکیه‌‌ى به مردم است؛ همین سیاستهاى اصل 44 با تأکید و اهتمام و دقت و وسواسِ هرچه بیشتر باید دنبال شود؛ این جزو کارهاى اساسى شماست…بالاخره اقتصاد مقاومتى معنایش این است که ما یک اقتصادى داشته باشیم که هم روند رو به رشد اقتصادى در کشور محفوظ بماند، هم آسیب‌‌پذیرى‌‌اش کاهش پیدا کند…یک رکن دیگر اقتصاد مقاومتى، حمایت از تولید ملى است…یک مسئله هم در اقتصاد مقاومتى، مدیریت مصرف است. مصرف هم باید مدیریت شود. .. فرهنگ‌‌سازى هم لازم است، اقدام عملى هم لازم است. فرهنگ‌‌سازى‌‌اش بیشتر به عهده‌‌ى رسانه‌‌هاست…به مصرف تولیدات داخلى هم اهمیت بدهید. در دستگاه شما، در وزارتخانه‌‌ى شما، اگر همین اقلام روزمره‌‌اى که مورد نیاز وزارتخانه است، تهیه میشود، سعى کنید همه‌‌اش از داخل باشد؛اصلاً ممنوع کنید و بگوئید هیچ کس حق ندارد در این وزارتخانه جنس خارجى مصرف کند…یک مسئلهى دیگر در سرفصل اقتصاد مقاومتى، اقتصاد دانشبنیان است همین شرکت های دانش بنیان … یکی از بهترین مظاهر و یکی از موثرترین مولفه های اقتصاد مقاومتی است. »
نقش دانشگاه در تحقق اقتصاد مقاومتی
به یقین دانشگاهیان به دلیل آن که سال های گرانبهای عمر خود را صرف آموختن علوم روز و راهکارهای گوناگون حل مشکلات کرده اند و صد البته به دلیل زندگی در جامعه ایرانی و اعتقاد به نظام اسلامی و آمادگی برای فداکاری در راه آرمان های بلند آن امکان تاثیرگذاری و نقش آفرینی بیشتری در این عرصه را دارند و می توانند خوش بدرخشند. هر چند در سال های اخیر ارتباطات خوبی بین دانشگاه ها و مراکز صنعتی و اجرایی کشور برقرار شده و آثار ارزشمند آن را در بهبود روند صنعتی شاهدیم و هر چند روزی نیست که ابداع و اختراعی از جوانان ایرانی در رسانه ها منتشر نشود اما ویژگی اقتصاد مقاومتی و لزوم حرکت جهادی در این مقطع خاص و تاریخی ملت ایران، اقتضا می کند که ساختارها و غالب های سنتی و بعضا دست و پاگیر به کناری نهاده شده و هر دانشجو و استاد دانشگاه در کسوت سربازی فداکار، به رصد صحنه نبرد اقتصادی و ارائه راهکار برای مشکلات و معضلات آن عرصه بپردازد. تشکیل گروه های علمی متشکل از اساتید و دانشجویان جوانی که فارغ از مشاغل اجرایی همه هم و غم خود را صرف تحقیق و پژوهش و تلاش برای رفع مشکلات اقتصادی و ارائه راهکارهای متناسب با شرایط اقتصاد مقاومتی می کنند، در این مقطع می تواند به عنوان جهشی بزرگ و گامی بلند و عملی در دستور کار هر دانشجو و استادی قرار گیرد. در هر دانشگاه و مرکز آموزش عالی این تشکیلات خودجوش و پویا می تواند تشکیل شده و به دور از پیچ و خم های اداری به عملی نمودن فرمان رهبر عزیز انقلاب همت بگمارند. این تشکل های علمی انقلابی نباید منتظر مراجعه مساولین اجرایی و اقتصادی کشور بمانند. تجربه نشان داده است که بسیاری از مسئولین، به دلیل قرار گرفتن در چرخه اداری و خو گرفتن به روش های معمول اداری و نیز محصور شدن در چنبره مشاورین و همفکرانی که در بسیاری از موارد نشان داده اند صرفا مصرف کننده بیت المال هستند، تمایل چندانی به بهره گیری از دانش افرادی خارج از حلقه افراد نزدیک به خود، به ویژه از جوانان پویا و پرشور ندارند.
این نقیصه غیرقابل انکار مسئولین اجرایی نباید و نمی تواند مانعی برای حضور جوانان در این جهاد مقدس شود. در این شرایط به جای انتظار و انفعال باید فعال و پویا به مثابه مدیری فعال عرصه نبرد اقتصادی را مورد بررسی دائم قرار داده و برای هر معضلی، راهکاری ارائه شود. این راهکار را می توان مستقیما و یا از طریق رسانه ها در اختیار مساولین امر قرار داد. فایده رسانه ای شدن این راه کارها یکی آنست که مردم به توان و پتانسیل ارزشمند و عظیم علمی جوانان و فرزندان خود در دانشگاه ها پی می برند و به آینده ایران اسلامی بیش از پیش امیدوار می شوند و دیگر آن که ارائه هر بهانه ای از سوی مسئولان اجرایی را در برابر ارائه بی واسطه و بی ادعای این راه کارها غیرممکن می سازد و آنها را در برابر نگاه پرسشگر افکار عمومی و مسئولان بالاتر قرار می دهد. همان گونه که در عرصه جنگ تحمیلی هزاران تن از بهترین فرزندان این مرزوبوم از سنگر دانشگاه به جبهه های نبرد شتافتند و به دیدار حق نائل آمدند، امروز هم همین سنگر دانشگاه می تواند بهترین فرزندانش را در سخت ترین شرایط به یاری فرماندهی معظم کل قوا و رهبر عزیز انقلاب گسیل دارد. اما همان شرایط اصلی رزمندگان هشت سال دفاع مقدس امروز هم رمز پیروزی و راز توفیق است و از آن جمله است اخلاص و چشم داشت نداشتن به دنیا و زخارف آن و توکل همه جانبه به قدرت لایزال الهی و امید به امدادهای غیبی در کنار کار و تلاش خستگی ناپذیر و شبانه روزی. در نقطه مقابل تکلیفی گران سنگ بر دوش مساولین اجرایی است و آن اینکه آنان که در برج عاج نشسته اند، بیرون بیایند. آنانکه در سال های اخیر فرمان های پیاپی رهبر عزیز را در اصلاح امور اقتصادی نادیده گرفته اند و کماکان بر راه های غلط خود پای فشرده اند، در مسیر خود تجدیدنظر کنند و بی تکلف و بی ریا همچون بسیجیان جان برکف دوران جنگ و همچون دانشجویان رزمنده آن روزگار، خود را یکی از آحاد این ملت بدانند و نه یکی بالاتر از آنها و مدیر آنها! آنگاه با صمیمیت و اخلاص دست نیاز به سوی جوانان پرشور و انقلابی و باسواد دانشگاه ها دراز کنند یقینا نتیجه ای که از این کار حاصل می شود غیرقابل باور است مگر برای آنها که به قدرت لایزال الهی و توانایی غیرقابل وصف جوانان ایرانی اعتقاد و اعتماد دارند کسانی مثل امام راحل و رهبر عزیز انقلاب. ( حسین منصور، روزنامه کیهان، شماره 20276 به تاریخ 17/5/91، صفحه 12 دانشگاه)
نقش و جایگاه مردم در اقتصاد مقاومتی
تحقق اقتصاد مقاومتی به عنوان اقتصادی جهادی، انعطاف پذیر، فرصت ساز، مولد، درون‌زا، پیشرو و برون‌گرا و متکی بر استعدادهای انسانی، علمی و منابع مالی کشور که با هدف بهره مندی از ظرفیت ها و توانمندی های داخلی کشور و استحکام بخشیدن به اقتصاد در برابر انواع مشکلات و فشارها و کاهش وابستگی کشور در دستور کار قرار گرفته است، نیازمند مشارکت همگانی مردم و برنامه ریزی منطقی و مدیریت صحیح و مدبرانه است .گر چه ممکن است در نگاه نخست، مسئولیت متوجه دولت و نهادهای دولتی گردد، اما تحقق کامل و شایسته اقتصاد مقاومتی همچنانکه نیازمند نقش آفرینی قوای سه گانه کشور و دستگاههای دولتی است، همراهی و مشارکت مردم را نیز می طلبد و هر فرد در جامعه باید در حد توان خویش در راستای تحقق این اهداف گام بردارد . نقش و جایگاه مردم در اقتصاد مقاومتی داشته باشیم ، می توان به این موارد اشاره نمود:
1.آگاهی بخشی و تلاش برای فرهنگ سازی: این وظیفه متوجه افرادی است که گفتار و رفتار آنها در جامعه تأثیر گذار است همچون علما و روحانیت ، فرهنگیان ، اساتید و دانشجویان . این قشر از جامعه می توانند نقش مهمی در آشنایی و آگاهی بخشی به افراد جامعه نسبت به اقتصاد مقاومتی ، اهداف و اهمیت آن ایفا نمایند و در جهت نهادینه کردن و فرهنگ سازی آن گام های مؤثری بردارند . اگر مردم با اقتصاد مقاومتی و اهمیت و اهداف آن آشنا شوند و این تفکر و فرهنگ در میان مردم نهادینه شود ، زمینه تحقق و اجرای آن فراهم خواهد شد . قشر فرهیخته و دانش آموخته جامعه از جمله دانشجویان نقش مهمی در زمینه سازی برای تحقق اقتصاد مقاومتی با آگاهی بخشی و تلاش برای فرهنگ سازی در این عرصه برعهده دارند . دانشجویان می توانند در محیط های دانشجویی ، اقتصاد مقاومتی و مسایل پیرامون آن را به بحث و تبادل علمی بگذارند و به این ترتیب در تبیین آن نقش آفرینی نمایند. موضوع اقتصاد مقاومتی باید به گفتمان رایج در دانشگاه‌ها، مراکز علمی و مجامع مذهبی تبدیل شود . همین صحبت کردن و گفت‌وگو پیرامون این موضوع و توجه به ابعاد مختلف آن، در سرعت حرکت به سمت تحقق اقتصاد مقاومتی تأثیر بسزایی خواهد داشت.
2. نقش آفرینی و مشارکت فعال در تولید: هر چند دولت باید به منظور تحقق اقتصاد مقاومتی از تولید داخلی حمایت مناسب را انجام دهد و از ظرفیت ها و توانمندی های داخلی در بخش تولید استفاده نماید و موانع و مشکلات بر سر راه تولید را برطرف نماید ، اما در کنار آن نیز مردم باید در عرصه تولید مشارکت و نقش آفرینی داشته باشند. آن دسته از افراد که در زمینه های مختلف تولید فعالیت دارند ، باید در جهت ، ارتقا کیفیت تولید و میزان بهره وری و افزایش تولید و استفاده بهینه از منابع تلاش نمایند و افرادی که به شکل مستقیم در عرصه تولید حضور ندارند ، می توانند از طریق اختصاص سرمایه های خود ، به هر میزان، در عرصه های تولیدی در این زمینه مشارکت داشته باشند و بدین وسیله به سهم خود در رونق تولید داخلی کشور نقش ایفا نمایند .
3. حمایت از تولید ملی و مصرف کالاهای داخلی: افراد جامعه می توانند با مصرف کالاهای داخلی نقش خود را در حمایت از تولیدات داخلی و رونق تولید ایفا نمایند. البته در مقابل تولید کنندگان داخلی نیز باید کیفیت تولیدات داخلی را بالا ببرند و پاسخگوی سلایق مختلف باشند . مقام معظم رهبری فرمودند: «یک بعد دیگر این مسأله تعادل در مصرف و مدیریت مصرف این است که ما از تولید داخلی استفاده کنیم؛ این را همه دستگاههای دولتی توجه داشته باشند (دستگاههای حاکمیتی، مربوط به قوای سه‌گانه) سعی کنند هیچ تولید غیرایرانی را مصرف نکنند؛ همت را بر این بگمارند. آحاد مردم هم مصرف تولید داخلی را بر مصرف کالاهایی با مارک‌های معروف خارجی (که بعضی فقط برای نام و نشان، برای پز دادن، برای خودنمایی کردن، در زمینه‌های مختلف دنبال مارک‌های خارجی می‌روند) ترجیح بدهند. خود مردم راه مصرف کالاهای خارجی را ببندند.» ( پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری ، بیانات در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام ، 3/5/91)
4.مدیریت صحیح مصرف: یکی از الزامات دستیابی به اقتصاد مقاومتی ، مدیریت صحیح مصرف و رعایت الگوی مصرف می باشد که در این زمینه هر فرد باید در زندگی خویش مصرف خود و خانواده خود را مدیریت نماید . مدیریت مصرف به معنای مصرف صحیح و بهینه و جلوگیری از اسراف و زیاده روی در مصرف است . اهمیت این موضوع تا آنجاست که حضرت علی علیه السلام می فرمایند: « لا یذوق المرء من حقیقة الإیمان حتّى یکون فیه ثلاث خصال: الفقه فی الدّین، و الصّبر على المصائب، و حسن التّقدیر فی المعاش.» «کسى مزه ایمان را نمى چشد، مگر آنکه از سه خصلت بهره مند باشد: فهم درست دین، بردبارى در مصیبتها، و اندازه دارى نیکو در معاش.»( ابن شعبه حرانی ، حسن بن علی ، تحف العقول ، قم: جامعه مدرسین ، 1363، ص 446) و امام باقر علیه السلام می فرمایند:« الکمال کل الکمال التفقه فی الدین و الصبر علی النائبه و تقدیر المعیشه»« همه کمال در شناخت در دین و صبر بر مشکلات و اندازه گیری در زندگی است .»( کلینی ، محمد بن یعقوب ، اصول کافی ، تهران: دار الکتب الاسلامیه ، ج1، ص 32) در این دو حدیث شریف ، اندازه گیری در معیشت و مدیریت مصرف به عنوان یکی جنبه های درک حقیقت ایمان و دستیابی به کمال در کنار شناخت دین و صبر بر ناملایمات معرفی شده است که نشان از اهمیت ویژه آن دارد . متأسفانه با وجود اینکه در آموزه های دینی تأکید های فراوانی نسبت به مصرف صحیح و پرهیز از اسراف و تبذیر شده است ، اما سبک زندگی امروزی جامعه ما با سبک زندگی اسلامی فاصله دارد و شاهد مصرف گرایی و اسراف وریخت و پاش های زیادی در زندگی افراد هستیم . مقام معظم رهبری فرمودند: « مسأله مدیریت مصرف، یکی از ارکان اقتصاد مقاومتی است؛ یعنی مصرف متعادل و پرهیز از اسراف و تبذیر. هم دستگاههای دولتی، هم دستگاههای غیر دولتی، هم آحاد مردم و خانواده‌ها باید به این مسأله توجه کنند؛ که این واقعا جهاد است. امروز پرهیز از اسراف و ملاحظه تعادل در مصرف، بلاشک در مقابل دشمن یک حرکت جهادی است؛ انسان میتواند ادعا کند که این اجر جهاد فی‌سبیل‌الله را دارد. (پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری ، بیانات در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام ، 3/5/91)
5.ساده زیستی و پرهیز از تجمل گرایی: یکی از اقداماتی که افراد جامعه در تحقق اقتصاد مقاومتی می توانند انجام دهند ، ساده زیستی و پرهیز از تجمل پرستی و مدگرایی است . فرهنگ ساده زیستی و پرهیز از تجمل گرایی نقش مهمی در اصلاح الگوی مصرف و اصلاح رفتار اقتصادی مردم دارد . ساده زیستی و پرهیز از تجمل گرایی موجب می شود که افراد جامعه به مصرف گرایی و صرف هزینه های زندگی در مسایل غیر ضروری ولازم گرایش پیدا نکنند و هزینه های زیادی به دلیل تجمل گرایی و چشم و هم چشمی و رقابت دراستفاده از تجملات و کالاهای لوکس که بیشتر کالاهای خارجی هستند ، بر خانواده ها تحمیل نشود . متأسفانه شاهدیم که امروز کمرنگ شدن ارزش هایی همچون ساده زیستی و قناعت و گرایش به تجملات ، مد گرایی و دنیا طلبی در میان برخی خانواده ها و افراد جامعه ، موجب شده تا نوعی رقابت زننده در مصرف گرایی و تنوع طلبی در میان آنها ایجاد شود که چنین مسأله ای به هیچ وجه زیبنده جامعه ای اسلامی نیست. جامعه ای که الگوهای بی نظیری همچون معصومین علیهم السلام دارد که در کمال سادگی و بی آلایشی و بدور از هر گونه تجمل زندگی می کردند . افراد جامعه باید سیره و روش اقتصادی زندگی معصومین علیهم السلام همچون ابعاد عبادی ، اخلاقی و سیاسی و اجتماعی ایشان را الگو و چراغ راه خویش قرار دهند . بر همه افراد جامعه اسلامی لازم است که سطح نگرش دینی و معرفتی خویش را ارتقاء داده و به عنوان پیروان مکتب علوی، زیّ و منش مولای متقیان را سر لوحه حیات خویش قرار داده و مواردی چون قناعت و صرفه‌جویی در مصرف، ساده زیستی، ترک تنوّع‌طلبی و عدم اسراف را در اولویت زندگی خویش قرار دهند تا ضمن تحقق سبک زندگی اسلامی ، گام بلندی در جهت کاهش وابستگی به کالاهای خارجی بردارند .
6. صبر و استقامت : یکی از جنبه های اقتصاد مقاومتی ، استقامت در برابر مشکلات و سختی ها به منظور غلبه بر آنان و ناکام گذاشتن دشمنان و بدخواهان نظام است ، اگر دشمنان نظام تلاش می کنند که با اعمال فشارها و تحریم ها ، مقاومت مردم را درهم شکسته و آنان را از پیمودن مسیر سعادت بخش خویش باز بدارند ، ایستادگی و استقامت در برابر مشکلات و سختی ها در حکم جهادی مقدس در عرصه اقتصادی خواهد بود . در روایاتی که بدان اشاره شد ، صبر بر مشکلات و ناملایمات به عنوان یکی از جنبه های درک حقیقت ایمان و دستیابی به کمال معرفی شده است و یکی از ابعاد مشکلات ، مشکلات و تنگناهای اقتصادی است . مقام معظم رهبری فرمودند: « اگر کشور در مقابل فشارهاى دشمن – از جمله در مقابل همین تحریمها و از این چیزها – مقاومت مدبرانه بکند، نه فقط این حربه کُند خواهد شد، بلکه در آینده هم امکان تکرار چنین چیزهائى دیگر وجود نخواهد داشت؛ چون این یک گذرگاه است، این یک برهه است؛ کشور از این برهه عبور خواهد کرد. ( همان)
7. دشمن شناسی و رصد اهداف و تبلیغات دشمن: شناخت اهداف دشمنان و رصد تبلیغات آنان موجب خواهد شد تا افراد جامعه درک صحیحی از و تحت تأثیر تبلیغات روانی و القائات دشمن قرار نگیرند و از پیمودن راهی که سعادت مادی و معنوی آنان را تضمین خواهد کرد ، مأیوس و دلسرد نشوند . مقام معظم رهبری فرمودند: « ما امروز در مقابل یک فشار جهانى قرار داریم. دشمنى وجود دارد در دنیا که می خواهد با فشار اقتصادى و با تحریم و با این کارهایى که شماها می دانید، سلطه اهریمنى خودش را برگرداند به این کشور. هدف این است. یک کشور به این خوبى، با این همه منابع، منابع طبیعى، با این موقعیت سوق‌الجیشى، با همه امکانات، زیر نگین یک قدرتى در دنیا بوده؛ یک روز انگلیسها بودند، یک روز آمریکائى‌ها بودند – در واقع نظام سلطه، دستگاه سلطه، امپراتورى سلطه. حالا آمریکا یک گوشه‌اى از این امپراتورى است – اینها مسلط بودند بر این کشور؛ انقلاب دست اینها را کوتاه کرده. سلطه می خواهد برگردد به این کشور. همه این تلاشها براى این است. مسأله انرژى هسته‌اى بهانه است… مسأله، مسأله‌ى فشار است، می خواهند یک ملت را به زانو در بیاورند؛ می خواهند انقلاب را زمین بزنند. یکى از کارهاى مهم همین تحریم اقتصادى است. می گویند ما طرفمان ملت ایران نیست! دروغ می گویند؛ اصلاً طرف، ملت ایران است. تحریم براى این است که ملت ایران به ستوه بیاید، بگوید آقا ما به خاطر دولت جمهورى اسلامى داریم زیر فشار تحریم قرار می گیریم؛ رابطه ملت با نظام جمهورى اسلامى قطع بشود. هدف اصلاً این است. البته ملت ما را نمی شناسند؛ مثل همه موارد دیگر محاسباتشان غلط اندر غلط است… ما باید یک اقتصاد مقاومتىِ واقعى در کشور به وجود بیاوریم» (همان ، بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از کارآفرینان سراسر کشور، 16/6/89) مجموعه این موارد تعیین کننده نقش و جایگاه یکایک افراد جامعه در تحقق اقتصاد مقاومتی است .
متن کامل سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی
در ادامه، متن کامل سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی که توسط رهبر معظم انقلاب (دام ظله العالی) به روسای قوا ابلاغ گردیده است را خدمتتان تقدیم می نماییم:
متن ابلاغیه رهبر معظم انقلاب به رؤسای قوای سه گانه و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام به شرح زیر است:
بسم‌اللّه الرحمن الرحیم
ایران اسلامی با استعدادهای سرشار معنوی و مادی و ذخائر و منابع غنی و متنوع و زیرساخت‌های گسترده و مهم‌تر از همه، برخورداری از نیروی انسانی متعهد و کارآمد و دارای عزم راسخ برای پیشرفت، اگر از الگوی اقتصادی بومی و علمی برآمده از فرهنگ انقلابی و اسلامی که همان اقتصاد مقاومتی است، پیروی کند نه تنها بر همه مشکلات اقتصادی فائق می‌آید و دشمن را که با تحمیل یک جنگ اقتصادی تمام عیار در برابر این ملت بزرگ صف‌آرایی کرده، به شکست و عقب‌نشینی وا می‌دارد، بلکه خواهد توانست در جهانی که مخاطرات و بی‌اطمینانی‌های ناشی از تحولات خارج از اختیار، مانند بحران‌های مالی، اقتصادی، سیاسی و … در آن رو به افزایش است، با حفظ دستاوردهای کشور در زمینه‌های مختلف و تداوم پیشرفت و تحقق آرمان‌ها و اصول قانون اساسی و سند چشم‌انداز بیست ساله، اقتصاد متکی به دانش و فناوری، عدالت بنیان، درون‌زا و برون‌گرا، پویا و پیشرو را محقق سازد و الگوئی الهام‌بخش از نظام اقتصادی اسلام را عینیت بخشد.
اکنون با مداقه لازم و پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام، سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی که در ادامه و تکمیل سیاستهای گذشته، خصوصاً سیاستهای کلی اصل 44 قانون اساسی و با چنین نگاهی تدوین شده و راهبرد حرکت صحیح اقتصاد کشور به سوی این اهداف عالی است، ابلاغ می‌گردد.
لازم است قوای کشور بی‌درنگ و با زمان‌بندی مشخص، اقدام به اجرای آن کنند و با تهیه قوانین و مقررات لازم و تدوین نقشه راه برای عرصه‌های مختلف، زمینه و فرصت مناسب برای نقش‌آفرینی مردم و همه فعالان اقتصادی را در این جهاد مقدس فراهم آورند تا به فضل الهی حماسه اقتصادی ملت بزرگ ایران نیز همچون حماسه سیاسی در برابر چشم جهانیان رخ نماید. از خداوند متعال توفیق همگان را در این امر مهم خواستارم.
سیّدعلی خامنه‌ای
29/ بهمن ماه/ 1392
بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم
سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی
با هدف تأمین رشد پویا و بهبود شاخصهای مقاومت اقتصادی و دستیابی به اهداف سند چشم‌انداز بیست‌ساله، سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی با رویکردی جهادی، انعطاف پذیر، فرصت ساز، مولد، درون‌زا، پیشرو و برون‌گرا ابلاغ می‌گردد:
1 – تأمین شرایط و فعال‌سازی کلیه امکانات و منابع مالی و سرمایه‌های انسانی و علمی کشور به منظور توسعه کارآفرینی و به حداکثر رساندن مشارکت آحاد جامعه در فعالیت‌های اقتصادی با تسهیل و تشویق همکاری‌های جمعی و تأکید بر ارتقاء درآمد و نقش طبقات کم‌درآمد و متوسط.
2 – پیشتازی اقتصاد دانش بنیان، پیاده‌سازی و اجرای نقشه جامع علمی کشور و ساماندهی نظام ملی نوآوری به منظور ارتقاء جایگاه جهانی کشور و افزایش سهم تولید و صادرات محصولات و خدمات دانشبنیان و دستیابی به رتبه اول اقتصاد دانشبنیان در منطقه.
3- محور قراردادن رشد بهرهوری در اقتصاد با تقویت عوامل تولید، توانمندسازی نیروی کار، تقویتِ رقابت‌پذیری اقتصاد، ایجاد بستر رقابت بین مناطق و استانها و به کارگیری ظرفیت و قابلیت‌های متنوع در جغرافیای مزیت‌های مناطق کشور.
4- استفاده از ظرفیت اجرای هدفمند‌سازی یارانه‌ها در جهت افزایش تولید، اشتغال و بهرهوری، کاهش شدت انرژی و ارتقاء شاخصهای عدالت اجتماعی.
5- سهم‌بری عادلانه عوامل در زنجیره تولید تا مصرف متناسب با نقش آنها در ایجاد ارزش، بویژه با افزایش سهم سرمایه انسانی از طریق ارتقاء آموزش، مهارت، خلاقیت، کارآفرینی و تجربه.
6- افزایش تولید داخلی نهاده‌ها و کالاهای اساسی(بویژه در اقلام وارداتی)، و اولویت دادن به تولید محصولات و خدمات راهبردی و ایجاد تنوع در مبادی تأمین کالاهای وارداتی با هدف کاهش وابستگی به کشورهای محدود و خاص.
7- تأمین امنیت غذا و درمان و ایجاد ذخایر راهبردی با تأکید بر افزایش کمی و کیفی تولید(مواد اولیه و کالا).
8- مدیریت مصرف با تأکید بر اجرای سیاستهای کلی اصلاح الگوی مصرف و ترویج مصرف کالاهای داخلی همراه با برنامه ریزی برای ارتقاء کیفیت و رقابت پذیری در تولید.
9- اصلاح و تقویت همه‌جانبه نظام مالی کشور با هدف پاسخگویی به نیازهای اقتصاد ملی، ایجاد ثبات در اقتصاد ملی و پیشگامی در تقویت بخش واقعی.
10- حمایت همه جانبه هدفمند از صادرات کالاها و خدمات به تناسب ارزش افزوده و با خالص ارزآوری مثبت از طریق:
– تسهیل مقررات و گسترش مشوق‌های لازم.
– گسترش خدمات تجارت خارجی و ترانزیت و زیرساخت‌های مورد نیاز.
– تشویق سرمایه گذاری خارجی برای صادرات.
– برنامه ریزی تولید ملی متناسب با نیازهای صادراتی، شکل‌دهی بازارهای جدید، و تنوع بخشی پیوندهای اقتصادی با کشورها به ویژه با کشورهای منطقه.
– استفاده از ساز و کار مبادلات تهاتری برای تسهیل مبادلات در صورت نیاز.
– ایجاد ثبات رویه و مقررات در مورد صادرات با هدف گسترش پایدار سهم ایران در بازارهای هدف.
11- توسعه حوزه عمل مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور به منظور انتقال فناوری‌های پیشرفته، گسترش و تسهیل تولید، صادرات کالا و خدمات و تأمین نیازهای ضروری و منابع مالی از خارج.
12- افزایش قدرت مقاومت و کاهش آسیب پذیری اقتصاد کشور از طریق:
– توسعه پیوندهای راهبردی و گسترش همکاری و مشارکت با کشورهای منطقه و جهان بویژه همسایگان.
– استفاده از دیپلماسی در جهت حمایت از هدف‌های اقتصادی.
– استفاده از ظرفیتهای سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای.
13- مقابله با ضربه پذیری درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز از طریق:
– انتخاب مشتریان راهبردی.
– ایجاد تنوع در روش‌های فروش.
– مشارکت دادن بخش خصوصی در فروش.
– افزایش صادرات گاز.
– افزایش صادرات برق.
– افزایش صادرات پتروشیمی.
– افزایش صادرات فرآورده‌های نفتی.
14- افزایش ذخایر راهبردی نفت وگاز کشور به منظور اثرگذاری در بازار جهانی نفت و گاز و تأکید بر حفظ و توسعه ظرفیتهای تولید نفت و گاز، بویژه در میادین مشترک.
15- افزایش ارزش افزوده از طریق تکمیل زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز، توسعه تولید کالاهای دارای بازدهی بهینه(براساس شاخص شدت مصرف انرژی) و بالا بردن صادرات برق، محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی با تأکید بر برداشت صیانتی از منابع.
16- صرفه جویی در هزینه‌های عمومی کشور با تأکید بر تحول اساسی در ساختارها، منطقی سازی اندازه دولت و حذف دستگاههای موازی و غیرضرور و هزینه‌های زاید.
17- اصلاح نظام درآمدی دولت با افزایش سهم درآمدهای مالیاتی.
18- افزایش سالانه سهم صندوق توسعه ملی از منابع حاصل از صادرات نفت و گاز تا قطع وابستگی بودجه به نفت.
19- شفاف‌سازی اقتصاد و سالم‌سازی آن و جلوگیری از اقدامات، فعالیت‌ها و زمینه‌های فسادزا در حوزه‌های پولی، تجاری، ارزی و … .
20- تقویت فرهنگ جهادی در ایجاد ارزش افزوده، تولید ثروت، بهرهوری، کارآفرینی، سرمایه گذاری و اشتغال مولد و اعطای نشان اقتصاد مقاومتی به اشخاص دارای خدمات برجسته در این زمینه.
21- تبیین ابعاد اقتصاد مقاومتی و گفتمان سازی آن بویژه در محیط‌های علمی، آموزشی و رسانه‌ای و تبدیل آن به گفتمان فراگیر و رایج ملی.
22- دولت مکلف است برای تحقق سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی با هماهنگ سازی و بسیج پویای همه امکانات کشور، اقدامات زیررا معمول دارد:
– شناسایی و بکارگیری ظرفیتهای علمی، فنی و اقتصادی برای دسترسی به توان آفندی و اقدامات مناسب.
– رصد برنامه‌های تحریم و افزایش هزینه برای دشمن.
– مدیریت مخاطرات اقتصادی از طریق تهیه طرح‌های واکنش هوشمند، فعال، سریع و به هنگام در برابر مخاطرات و اختلال‌های داخلی و خارجی.
23- شفاف و روان سازی نظام توزیع و قیمت‌گذاری و روزآمدسازی شیوه‌های نظارت بر بازار.
24 – افزایش پوشش استاندارد برای کلیه محصولات داخلی و ترویج آن.
معرفی منابع مرتبط با اقتصاد مقاومتی
برخی از کتاب ها و مقاله هایی که در این زمینه به رشته تحریر درآمده است عبارتند از:
اقتصاد مقاومتی؛ مولف سیدشهاب الدین صدر.
از جهاد اقتصادی تا اقتصاد مقاومتی؛ نویسنده: محمدمهدی بهداروند؛ تهیه و تنظیم مؤسسه مطالعات فرهنگی مستشهدین وصال.
اقتصاد رضوی علیه السلام : مبانی اقتصاد مقاومتی از دیدگاه امام رضا (ع)؛ پدید آورنده: محسن نصری؛ اصفهان: حدیث راه عشق.
اقتصاد مقاومتی از دیدگاه قرآن و حدیث (پایان نامه)؛ پدید آورنده: مرتضی رخیده دخت ؛ استاد راهنما جواد ایروانی.
اقتصاد مقاومتی برگرفته از سخنان مقام معظم رهبری؛ پدید آورنده: خامنه ای، علی، رهبر جمهوری اسلامی ایران؛ اصفهان: حدیث راه عشق.
مجموعه مقالات پنجمین همایش مالیه شهرداری، مشکلات و راهکارها با رویکرد اقتصاد مقاومتی؛ گردآوری و تدوین اداره کل تشخیص و وصول درآمد شهرداری تهران حوزه درآمدهای پایدار، زیر نظر ابراهیم جمشیدزاده.
راهبردهای افق روشن (با رویکردی بر اقتصاد مقاومتی)؛ تالیف علیرضا جامی، حمیدرضا ایمانی مقدم، مجتبی تنها؛ مشهد:: سخن گستر.
راهبردهای مدیریت بحران و اقتصاد مقاومتی: پدید آورنده: حبیب الله رشید ارده.
نقشه ی راه اقتصاد مقاومتی در بیانات مقام معظم رهبری؛ پدید آورنده: ابراهیم زارعی؛ انتشارات ایران.
اقتصاد مقاومتی: زمینه ها – راه کارها: پدیدآورنده : نوشته عباسعلی اختری.
الزامات و ارکان اقتصاد مقاومتی؛ پدیدآورنده : مولفین: اکبر سنایی فر… [ودیگران].
اندیشه تحریم و خودباوری تحلیل متون واسناد تاریخی اقتصاد مقاومتی درتحولات سیاسی ایران؛ پدیدآورنده : موسی نجفى
مقاومت اقتصادی در پرتو اقتصاد مقاومتی؛ پدیدآورنده : گردآوری و تالیف حسام الدین خلیلی.
مقالات دیگری نیز در فضای مجازی در دسترس می باشد که برای دریافت آنها می توانید به آدرس های زیر مراجعه کنید:
http://www.noormags.ir/
moghavematii.blogfa.com
و…
چنانچه می دانید با مطرح شدن مسئله «اقتصاد مقاومتی» توسط مقام معظم رهبری در شهریور سال 89، و در پی شدت یافتن تحریم های یک جانبه و غیرانسانی غرب علیه ایران، این موضوع در مجامع علمی، اجرائی و محافل مردمی به عنوان یک گفتمان عمومی مطرح شد. در ادامه به مباحثی در این زمینه اشاره می کنیم که امیدواریم مورد استفاده شما قرار بگیرد.
تعریف اقتصاد مقاومتی
واژه «اقتصاد مقاومتی» اولین بار در دیدار کارآفرینان با مقام معظم رهبری (89.6.16) مطرح گردید و در همین مدت زمان کم، تعاریف متفاوتی از آن ارائه شد که هر کدام از جنبه ای به این موضوع نگاه کرده است. در این میان، تعریف جامع و کامل از اقتصاد مقاومتی را خود رهبر فرزانه انقلاب ارائه داده اند. ایشان در دیدار با دانشجویان(91.5.16) فرمودند: «اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که در شرایط فشار، در شرایط تحریم، در شرایط دشمنی ها و خصومت های شدید می تواند تعیین کننده رشد و شکوفایی کشور باشد.» بنابراین اقتصاد مقاومتی یعنی تشخیص حوزه های فشار در شرایط کنونی تحریم و متعاقبا تلاش برای کنترل و بی اثر کردن و در شرایط آرمانی تبدیل چنین فشارهایی به فرصت، که قطعا باور و مشارکت همگانی و اعمال مدیریت های عقلایی و مدبرانه پیش شرط و الزام چنین موضوعی است.
طبق این تعریف، منظور از اقتصاد مقاومتی، یک اقتصاد شکست ناپذیر، فعال و پویا است، نه یک اقتصاد منفعل و ضربه پذیر. معمولاً لفظ مقاومت برای دفع موانع پیشرفت و کوشش در مسیر حرکت به کار می رود. از این رو اقتصاد مقاومتی یعنی تکیه بر توان داخلی و مقاومت در مقابل تهدیدها و تحریم ها با ایجاد کمترین بحران در زندگی مردم و اثبات این معنا که فشارها و ضربه های اقتصادی از سوی دشمن نمی تواند سد راه پیشرفت جامعه ما باشد.
مهمترین مولفه های اقتصاد مقاومتی
اساسی ترین مؤلفه ها و ویژگیهای اقتصاد مقاومتی از دیدگاه رهبر انقلاب عبارتند از:
1.ایجاد تحرک و پویایی در اقتصاد کشور و بهبود شاخصهای کلان ؛ از قبیل رشد اقتصادی، تولید ملی، اشتغال، کاهش تورم، افزایش بهرهوری، رفاه عمومی و از همه این شاخصها مهم‌تر، شاخص کلیدی و مهم عدالت اجتماعی است. یعنی ما رونق اقتصادی کشور را بدون تأمین عدالت اجتماعی به‌هیچ‌وجه قبول نداریم و معتقد به آن نیستیم.
2. توانایی مقاومت در برابر عوامل تهدیدزا ؛ شامل تکانه‌های اقتصادی دنیا ، بلاهای طبیعی و تکانه‌های تخاصمی مثل تحریمها
3. تکیه بر ظرفیتهای داخلی ؛ چه ظرفیتهای علمی، چه انسانی، چه طبیعی، چه مالی، چه جغرافیایی و اقلیمی.
4. همت جهادی، مدیریت جهادی. باید حرکتی که می شود، هم علمی باشد، هم پر قدرت باشد، هم با برنامه باشد، و هم مجاهدانه باشد.
5. مردم‌محوری ؛ ما بایست به مردم تکیه کنیم، بها بدهیم؛ مردم با امکاناتشان باید بیایند در وسط میدان اقتصادی؛ فعالان، کارآفرینان، مبتکران، صاحبان مهارت، صاحبان سرمایه، نیروهای متراکم و بی‌پایانی که در این کشور وجود دارد، که واقعاً این نیروها هم بی‌شمارند.
6.امنیت اقلام راهبردی و اساسی ؛ در درجه اول غذا و دارو. باید تولید داخلی کشور طوری شکل بگیرد که کشور در هیچ شرایطی، در زمینه تغذیه و در زمینه دارو دچار مشکل نشود.
7. کاهش وابستگی به نفت ؛ یکی از سخت‌ترین آسیبهای اقتصادی ما همین وابستگی به نفت است. این نعمت بزرگ خدادادی برای کشور ما در طول ده‌ها سال مایه فروریختگی‌های اقتصادی و فروریختگی‌های سیاسی و اجتماعی شد؛ باید ما یک فکر اساسی بکنیم. ما نمی گوییم از نفت استفاده نشود، [بلکه] تکیه ما بر استفاده حداقلی از فروش نفت خام است؛ نفت را می توان به‌صورت فرآورده در اختیار گذاشت .
8. اصلاح الگوی مصرف ؛ مسئله صرفه‌جویی، پرهیز از ریخت‌وپاش، پرهیز از اسراف، پرهیز از هزینه‌کرد های زائد.
9. فسادستیزی ؛ ما اگر می خواهیم مردم در صحنه اقتصاد باشند، باید صحنه اقتصادی امنیت داشته باشد؛ اگر امنیت را می خواهیم، بایستی دست مفسد و سوءاستفاده‌چی و دورزننده قانون و شکننده قانون بسته بشود.
10. دانش‌محوری
بسترها و زمینه‌های تحقق اقتصاد مقاومتی
موارد زیر را می توان به عنوان بسترها و زمینه‌های تحقق اقتصاد مقاومتی یاد برد.
1. طراحی سامانه‌ای پویا و هوشمند به عنوان مرکز و محوری برای ثبت اطلاعات، فعالیت ها و دستاوردها در عرصه‌ی اقتصاد مقاومتی در راستای فرماندهی هوشمند و متمرکز برای هدایت فعالیت‌های این حوزه و شناسایی و آموزش نیروهای مستعد و مناسب برای فعالیت علمی و عملیاتی.
2. رصد و دیده‌بانی فضای اقتصادی داخلی و بین‌المللی و نیز گردآوری آمارهای دقیق و روزآمد و طراحی شاخصهای بومی برای اندازه گیری میزان مقاومت و آسیب‌پذیری اقتصاد ایران.
3. طراحی یک الگوی مشخص از شیوه‌ی اداره‌ی امور توسط دولت و سبک زندگی متناسب با اقتصاد مقاومتی برای عموم مردم و به‌ویژه برای مدافعان انقلاب و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران.
4. همسو کردن نظام آموزشی کشور با اقتصاد مقاومتی و آشنا نمودن کودکان و نوجوانان و جوانان با شرایط و نیازهای تاریخی این برهه.
5. رواج آموزه‌های اقتصاد مقاومتی توسط نظام رسانه‌ای و تبلیغاتی.
6. تقویت امکان واکنش سریع نظام اقتصادی در برابر حملات اقتصادی.
7. تقویت نقش مردم در اقتصاد مقاومتی و جاوگیری از ورود رانت‌خوارها به اقتصاد.
8. توجه و دلجویی و حمایت دولت از فعالان اقتصادی.
9. تحرک دستگاه دیپلماسی کشور برای فعال کردن ظرفیتهای بالقوه و فرصتهای جهانی در اقتصاد مقاومتی.
10. تبدیل بحث اقتصاد مقاومتی به گفتمان رایج در دانشگاه‌ها، مراکز علمی و مجامع مذهبی.
برای توضیح بیشتر ر.ک: یادداشت عادل پیغامی، بخش دوم: ۱۰ نکته درباره تحقق اقتصاد مقاومتی:
http://farsi.khamenei.ir/others-note?id=20559 )
تفاوت اقتصاد مقاومتی با اقتصاد ریاضتی
با توجه به توضیحات داده شده می توان گفت اقتصاد مقاومتی یعنی تشخیص حوزه های فشار (مثل تحریم) و تلاش برای کنترل و بی اثر کردن این فشارها و تبدیل آن به فرصت. اقتصاد مقاومتی کاهش وابستگی ها و تاکید روی مزیت های تولید داخل و تلاش برای خوداتکایی است. اقتصاد مقاومتی فعال و پویاست نه یک اقتصاد منفعل.
اما ریاضت اقتصادی به طرحی گفته میشود که دولت‌ها برای کاهش هزینه‌ها و رفع کسری بودجه، به کاهش و یا حذف ارائه برخی خدمات و مزایای عمومی ، صرفه جویی در مخارج جاری کشور،کاهش هزینه های رفاهی و تعدیل کارمندها در بخش دولتی دست می‌زنند که یونان و ایتالیا به بخصوص یونان در حال حاضر با آن دست و پنجه نرم میکند.
این طرح که به منظور مقابله با کسری بودجه توسط برخی دولت‌ها انجام میشود گاهی اوقات به افزایش میزان مالیات و افزایش دریافت وام‌ها و کمک‌های مالی خارجی می‌انجامد. اینکه بر اقتصاد و شرایط بحران زده اش ریاضت و سختی تحمیل شود، در ظاهر اصلا کار خوشایندی به نظر نمی رسد، اما می تواند به بازیابی درازمدت اقتصاد کمک کند. هدف از اجرای طرح های ریاضت اقتصادی بازگرداندن اعتماد از دست رفته، بهبود وضعیت مالی کشورها و توانمند کردن کشورها برای بازیابی طولانی مدت است. اثر ریاضت اقتصادی خود را به صورت انعطاف پذیری بازارکار، هزینه هایی که کاهش می یابد، سیاست های پولی، نرخ ارز، رشد جهانی و مداخله بانک مرکزی خود را نشان می دهد.
بنابراین اگرچه اقتصاد ایران شاید ناچار شود در دراز مدت به سیاست های ریاضتی روی بیاورد اما اقتصاد مقاومتی و ریاضت اقتصادی دو مفهوم جداگانه و مستقل است که به هیچ عنوان منجر به بروز یکدیگر نخواهند شد.
در اقتصاد مقاومتی محدودیتی در منابع وجود ندارد اما استفاده بهینه از منابع موجود باید طی یک برنامه زمان‌بندی شده صورت گیرد و این در حالی‌ست که در ریاضت اقتصادی ما با محدودیت در منابع و سرمایه‌ها رو‌به‌رو هستیم و به‌ناچار باید با سهمیه‌بندی و کم‌مصرف کردن با محدودیت‌های موجود مقابله کنیم.
در اقتصاد مقاومتی قوای سه‌گانه باید با تعامل بیش از گذشته در یک مجموعه‌ای که وظیفه هدایت کار اقتصاد مقاومتی را بر عهده دارد، تصمیمات لازم در این ارتباط را اتخاذ کرده و برای اجرا به دستگاههای ذیربط ابلاغ کنند. هر یک از قوا باید با مرور وظایف خود نسبت به رفع چالش‌ها و موانع در اقتصاد مقاومتی اقدام کرده و هر یک از آنها تعامل با قوای دیگر را در برنامه کاری خود قرار دهند.
ریاضت اقتصادی هم به معنای آن است که بار سختی مشکلات اقتصادی بر روی دوش مردم قرار بگیرد نه طراحان برنامه های اقتصادی و دستگاه اجرایی. اما اقتصاد مقاومتی آن است که بار سختی ها بر دوش طراحان، برنامه ریزان و مجریان طرح اقتصادی است و مسلما تفاوت فاحشی بین این دو طرح است.
یکی از روش های رسیدن به اقتصاد مقاومتی از راه صرفه جویی است نه ریاضت. در حال حاضر ما شاهد آن هستیم که برخی مدیران به اشتباه ریاضت را به جای مقاومت و صرفه جویی در دستور کار خود قرار داده که میتوان به عدم آگاهی آنان از این دو مفهوم اشاره کرد. (منبع: مقاله تعریف اقتصاد مقاومتی از دیدگاه مقام معظم رهبری وتفاوت آن با اقتصاد ریاضتی و چگونگی محقق شدن آن، محمد سجاد فتحی)
تفاوت اقتصاد مقاومتی با مقاومت اقتصادی
حال ممکن است این سوال مطرح شود که آیا کشور تا کنون چنین استراتژی داشته است یا خیر؟ باید گفت به طور ناقص یا بهتر است بگوییم اقتصاد مقاومتی نه، اما مقاومت اقتصادی داشته ایم. یعنی به صورت مقطعی و در برخی از سطوح تصمیم گیری و اجرا، اصل مقاومت را رعایت کرده ایم. به طور مثال اتکای برخی صنایع مهم ما به برخی محصولات خارجی که امکان تولید داخلی آن وجود دارد باعث شده که با موج جدید تحریم ها برخی صنایع در تامین نیازهای خود با مشکل مواجه شوند و این یعنی اینکه ما از ابتدا در برنامه ریزی ها فکر چنین شرایطی را نکرده ایم و حالا به صورت مقطعی به حل مشکل می پردازیم که انشاءا.. موفق هم خواهیم شد، اما این امر مستلزم صرف هزینه و زمان است که باعث کندی در مسیر پیشرفت کشور می شود حال با توجه به افزایش فشارهای اقتصادی نظام سلطه و نیز آمادگی فراوان کشور برای جهش و پیشرفت، رویکرد مقاومت اقتصادی کارایی لازم را ندارد. یعنی به صورت دایم و مقطعی به دنبال رفع آثار سوء آفند دشمن در حوزه اقتصاد بودن، شرایط جهش کشور را فراهم نمی کند و در چنین شرایطی است که رهبر فرزانه انقلاب، استراتژی اقتصاد مقاومتی را مطرح می کنند. اقتصادی که با آینده پژوهی دقیق و عالمانه تمامی فرصتهای آتی دشمن را برای ضربه زدن به اقتصاد کشور شناسایی کرده و راهکارهای مناسب را در سطوح مختلف به کار می گیرد. در این صورت است که ما می توانیم تهدیدها را تبدیل به فرصت کرده و زمینه جهش کشور را فراهم کنیم. (از مقاومت اقتصادی تا اقتصاد مقاومتی ، علی رضایی، .eghtesaddan.com )
رابطه اقتصاد اسلامی با اقتصاد مقاومتی
اگرچه پیرامون تعریف و مفهوم دقیق اقتصاد اسلامی دیدگاههای مختلفی وجود دارد ولی شاید بتوان در توضیح بهترین تعریف از نظام اقتصادی اسلام گفت :«نظام اقتصادی اسلام مجموعه ای از الگوهای رفتاری و روابط اقتصادی است که در حوزة تولید و توزیع و مصرف از« آیات و روایات» به کمک تحلیلهای عقلی استنباط می شود. این الگوها و رفتارها بین افراد یک نظام در جهت اهداف مورد نظر، پیوندی ایجاد می کند که مبتنی بر مبانی بینشی و مکتبی خاص آن نظام است».(http://porseman.org/q/vservice.aspx?logo=images/right.jpg&id=449007).
اندیشمندان برای نظام اقتصاد اسلامی، اهدافی را ترسیم و طبقه بندی نموده اند. طبق یک طبقه بندی، نظام اقتصادی اسلام سه نوع هدف دارد: 1. هدف عالی یا غایی؛ هدف عالی نظام اقتصادی اسلام در سطح کلان، رفاه عمومی است؛ یعنی تأکید بر اینکه همه مردم در جامعه‌ی اسلامی باید به حد رفاه مادی لازم برسند. به‌لحاظ نظری، راهکارها و تدبیرها، برای رفع فقر و پدیدآوردن رفاه برای همه مردم، تفاوت‌هایی بین نظام اقتصادی اسلام و دیگر نظام‌های اقتصادی وجود دارد.
2. اهداف میانی؛ عدالت، امنیت و رشد اقتصادی و بارور ساختن استعدادهای طبیعت برای تأمین نیازها و رفاه بشر از اهداف میانی اقتصاد اسلامی است. به‌یقین میتوان اظهار داشت که هیچ نظام اقتصادی در طول تاریخ سامان نیافته، مگر آنکه عدالت و رشد اقتصادی و آبادانی تمام بخش‌های اقتصادی از اهداف آن باشد؛ به‌همین سبب، هر نظامی برای دستیابی به اهداف مورد نظرش تلاش‌های فراوانی را پی می‌گیرد.
3. اهداف مقدماتی(راهبردها)؛ اهداف مقدماتی، برنامه‌هایی است که نظام اقتصادی، برای وصول به اهداف میانی و نهایی پیش می‌گیرد. این اهداف ضرورتی ندارد که به‌طور مستقیم از ناحیه‌ی آموزه‌های دینی تأیید شوند؛ بلکه لازم است دارای دو ویژگی باشند:
أ. برای تحقّق اهداف میانی و نهایی نظام اقتصادی باشند؛
ب. باید در چارچوب موازین اسلامی باشند.
با توجه به دو ویژگی پیشین میتوان ادعا کرد که اهداف مقدماتی که از آنها می توان به راهبرد نیز تعبیر نمود، محدود نیست و افزون بر آن ممکن است به حسب وضعیت اقتصادی، متفاوت باشند. برخی از این اهداف و راهبردها عبارتند از: ایجاد فرصتهای شغلی، تثبیت سطح عمومی قیمت‌ها و ….
حال باید به این نکته توجه شود که اقتصاد مقاومتی و الگوهای رفتاری و سیاستگذاری متناسب با آن، از جمله برنامه هایی است که نظام اقتصادی اسلام، برای وصول به اهداف میانی و نهایی معرفی می کند. به عبارت دیگر، اقتصاد مقاومتی از مقوله راهبردهایی است که نظام اقتصادی اسلام برای برون رفت از مشکلات اقتصادی امت اسلامی در شرایط سخت پیش آمده معرفی می کند و در دسته سوم از اهداف طبقه بندی می شود. به عبارت دیگر اقتصاد اسلامی همان اقتصاد مقاومتی نیست بلکه اقتصاد مقاومتی جزئی از اقتصاد اسلامی و به عنوان راهبردی برای تحقق اقتصاد اسلامی می باشد. به عبارت دیگر اقتصاد مقاومتی که دستورالعمل های آن از طریق منابع اسلامی استخراج می شود تلاش می کند تا جامعه را به اهداف اقتصاد اسلامی نزدیک نماید.
اقتصاد مقاومتی از نگاه مقام معظم رهبری:
در ذیل به چند نمونه از بیانات رهبر انقلاب در خصوص اقتصاد مقاومتی می پردازیم:
بیانات در دیدار جمعی از کارآفرینان سراسر کشور 16/6/89 : «ما باید یک اقتصاد مقاومتىِ واقعى در کشور به وجود بیاوریم. امروز کارآفرینى معناش این است. »
بیانات در دیدار کارگزاران نظام3/5/1390: «حرکت بر اساس برنامه، یکى از کارهاى اساسى است. تصمیمهاى خلق‌الساعه و تغییر مقررات، جزو ضربه‌هائى است که به «اقتصاد مقاومتى» وارد میشود و به مقاومت ملت ضربه میزند. این را، هم دولت محترم، هم مجلس محترم باید توجه داشته باشند؛ نگذارند سیاستهاى اقتصادى کشور در هر زمانى دچار تذبذب و تغییرهاى بى‌مورد شود. »
بیانات در دیدار کارگزاران نظام3/5/1390: «به نظر ما طرحهاى «اقتصاد مقاومتى» جواب میدهد. همین مسئلهى سهمیه‌بندى بنزین ،اگر چنانچه بنزین سهمیه‌بندى نمیشد، امروز مصرف بنزین ما از صد میلیون لیتر در روز بالاتر میرفت اقتصاد مقاومتى تحریم بنزین را خنثى کرد»
بیانات در دیدار کارگزاران نظام3/5/1390: «مسئلهى مدیریت مصرف، یکى از ارکان اقتصاد مقاومتى است؛ یعنى مصرف متعادل و پرهیز از اسراف و تبذیر.. امروز پرهیز از اسراف و ملاحظه‌ى تعادل در مصرف، بلاشک در مقابل دشمن یک حرکت جهادى است؛ انسان میتواند ادعا کند که این اجر جهاد فى‌سبیل‌اللّه را دارد. »
بیانات در دیدار کارگزاران نظام3/5/1390: «کاهش وابستگى به نفت یکى دیگر از الزامات اقتصاد مقاومتى است. این وابستگى، میراث شوم صد ساله‌ى ماست. ما اگر بتوانیم از همین فرصت که امروز وجود دارد، استفاده کنیم و تلاش کنیم نفت را با فعالیتهاى اقتصادىِ درآمدزاى دیگرى جایگزین کنیم، بزرگترین حرکت مهم را در زمینه‌ى اقتصاد انجام داده‌ایم. امروز صنایع دانشبنیان از جمله‌ى کارهائى است که میتواند این خلأ را تا میزان زیادى پر کند. ظرفیتهاى گوناگونى در کشور وجود دارد که میتواند این خلأ را پر کند. همت را بر این بگماریم؛ برویم به سمت این که هرچه ممکن است، وابستگى خودمان را کم کنیم. »
بیانات در دیدار کارگزاران نظام3/5/1391: «مسئلهى اقتصاد مهم است؛ اقتصاد مقاومتى مهم است. البته اقتصاد مقاومتى الزاماتى دارد. مردمى کردن اقتصاد، جزو الزامات اقتصاد مقاومتى است. این سیاستهاى اصل ۴۴ که اعلام شد، میتواند یک تحول به وجود بیاورد؛ بخش خصوصى را باید توانمند کرد؛ هم به فعالیت اقتصادى تشویق بشوند، هم سیستم بانکى کشور، دستگاه‌هاى دولتى کشور و دستگاه‌هائى که میتوانند کمک کنند – مثل قوه‌ى مقننه و قوه‌ى قضائیه – کمک کنند که مردم وارد میدان اقتصاد شوند. »
بیانات در دیدار جمعی از پژوهشگران و مسئولان شرکت‌های دانشبنیان8/5/1391: «به نظر من یکى از بخشهاى مهمى که میتواند این اقتصاد مقاومتى را پایدار کند، همین کار شماست؛ همین شرکتهاى دانشبنیان است؛ این یکى از بهترین مظاهر و یکى از مؤثرترین مؤلفه‌‌‌هاى اقتصاد مقاومتى است؛ این را باید دنبال کرد. »
بیانات در دیدار دانشجویان 16/5/91: «اقتصاد مقاومتى معنایش حصار کشیدن دور خود و فقط انجام یک کارهاى تدافعى باشد؛ نه، اقتصاد مقاومتى یعنى آن اقتصادى که به یک ملت امکان میدهد و اجازه میدهد که حتّى در شرائط فشار هم رشد و شکوفائى خودشان را داشته باشند. »
بیانات در دیدار رئیس‌جمهوری و اعضاى هیئت دولت2/6/1391: «بخش خصوصى را باید کمک کرد. اینکه ما «اقتصاد مقاومتى» را مطرح کردیم، خب، خود اقتصاد مقاومتى شرائطى دارد، ارکانى دارد؛ یکى از بخشهایش همین تکیه‌‌ى به مردم است؛ همین سیاستهاى اصل 44 با تأکید و اهتمام و دقت و وسواسِ هرچه بیشتر باید دنبال شود؛ این جزو کارهاى اساسى شماست…بالاخره اقتصاد مقاومتى معنایش این است که ما یک اقتصادى داشته باشیم که هم روند رو به رشد اقتصادى در کشور محفوظ بماند، هم آسیب‌‌پذیرى‌‌اش کاهش پیدا کند…یک رکن دیگر اقتصاد مقاومتى، حمایت از تولید ملى است…یک مسئله هم در اقتصاد مقاومتى، مدیریت مصرف است. مصرف هم باید مدیریت شود. .. فرهنگ‌‌سازى هم لازم است، اقدام عملى هم لازم است. فرهنگ‌‌سازى‌‌اش بیشتر به عهده‌‌ى رسانه‌‌هاست…به مصرف تولیدات داخلى هم اهمیت بدهید. در دستگاه شما، در وزارتخانه‌‌ى شما، اگر همین اقلام روزمره‌‌اى که مورد نیاز وزارتخانه است، تهیه میشود، سعى کنید همه‌‌اش از داخل باشد؛اصلاً ممنوع کنید و بگوئید هیچ کس حق ندارد در این وزارتخانه جنس خارجى مصرف کند…یک مسئلهى دیگر در سرفصل اقتصاد مقاومتى، اقتصاد دانشبنیان است همین شرکت های دانش بنیان … یکی از بهترین مظاهر و یکی از موثرترین مولفه های اقتصاد مقاومتی است. »
نقش دانشگاه در تحقق اقتصاد مقاومتی
به یقین دانشگاهیان به دلیل آن که سال های گرانبهای عمر خود را صرف آموختن علوم روز و راهکارهای گوناگون حل مشکلات کرده اند و صد البته به دلیل زندگی در جامعه ایرانی و اعتقاد به نظام اسلامی و آمادگی برای فداکاری در راه آرمان های بلند آن امکان تاثیرگذاری و نقش آفرینی بیشتری در این عرصه را دارند و می توانند خوش بدرخشند. هر چند در سال های اخیر ارتباطات خوبی بین دانشگاه ها و مراکز صنعتی و اجرایی کشور برقرار شده و آثار ارزشمند آن را در بهبود روند صنعتی شاهدیم و هر چند روزی نیست که ابداع و اختراعی از جوانان ایرانی در رسانه ها منتشر نشود اما ویژگی اقتصاد مقاومتی و لزوم حرکت جهادی در این مقطع خاص و تاریخی ملت ایران، اقتضا می کند که ساختارها و غالب های سنتی و بعضا دست و پاگیر به کناری نهاده شده و هر دانشجو و استاد دانشگاه در کسوت سربازی فداکار، به رصد صحنه نبرد اقتصادی و ارائه راهکار برای مشکلات و معضلات آن عرصه بپردازد. تشکیل گروه های علمی متشکل از اساتید و دانشجویان جوانی که فارغ از مشاغل اجرایی همه هم و غم خود را صرف تحقیق و پژوهش و تلاش برای رفع مشکلات اقتصادی و ارائه راهکارهای متناسب با شرایط اقتصاد مقاومتی می کنند، در این مقطع می تواند به عنوان جهشی بزرگ و گامی بلند و عملی در دستور کار هر دانشجو و استادی قرار گیرد. در هر دانشگاه و مرکز آموزش عالی این تشکیلات خودجوش و پویا می تواند تشکیل شده و به دور از پیچ و خم های اداری به عملی نمودن فرمان رهبر عزیز انقلاب همت بگمارند. این تشکل های علمی انقلابی نباید منتظر مراجعه مساولین اجرایی و اقتصادی کشور بمانند. تجربه نشان داده است که بسیاری از مسئولین، به دلیل قرار گرفتن در چرخه اداری و خو گرفتن به روش های معمول اداری و نیز محصور شدن در چنبره مشاورین و همفکرانی که در بسیاری از موارد نشان داده اند صرفا مصرف کننده بیت المال هستند، تمایل چندانی به بهره گیری از دانش افرادی خارج از حلقه افراد نزدیک به خود، به ویژه از جوانان پویا و پرشور ندارند.
این نقیصه غیرقابل انکار مسئولین اجرایی نباید و نمی تواند مانعی برای حضور جوانان در این جهاد مقدس شود. در این شرایط به جای انتظار و انفعال باید فعال و پویا به مثابه مدیری فعال عرصه نبرد اقتصادی را مورد بررسی دائم قرار داده و برای هر معضلی، راهکاری ارائه شود. این راهکار را می توان مستقیما و یا از طریق رسانه ها در اختیار مساولین امر قرار داد. فایده رسانه ای شدن این راه کارها یکی آنست که مردم به توان و پتانسیل ارزشمند و عظیم علمی جوانان و فرزندان خود در دانشگاه ها پی می برند و به آینده ایران اسلامی بیش از پیش امیدوار می شوند و دیگر آن که ارائه هر بهانه ای از سوی مسئولان اجرایی را در برابر ارائه بی واسطه و بی ادعای این راه کارها غیرممکن می سازد و آنها را در برابر نگاه پرسشگر افکار عمومی و مسئولان بالاتر قرار می دهد. همان گونه که در عرصه جنگ تحمیلی هزاران تن از بهترین فرزندان این مرزوبوم از سنگر دانشگاه به جبهه های نبرد شتافتند و به دیدار حق نائل آمدند، امروز هم همین سنگر دانشگاه می تواند بهترین فرزندانش را در سخت ترین شرایط به یاری فرماندهی معظم کل قوا و رهبر عزیز انقلاب گسیل دارد. اما همان شرایط اصلی رزمندگان هشت سال دفاع مقدس امروز هم رمز پیروزی و راز توفیق است و از آن جمله است اخلاص و چشم داشت نداشتن به دنیا و زخارف آن و توکل همه جانبه به قدرت لایزال الهی و امید به امدادهای غیبی در کنار کار و تلاش خستگی ناپذیر و شبانه روزی. در نقطه مقابل تکلیفی گران سنگ بر دوش مساولین اجرایی است و آن اینکه آنان که در برج عاج نشسته اند، بیرون بیایند. آنانکه در سال های اخیر فرمان های پیاپی رهبر عزیز را در اصلاح امور اقتصادی نادیده گرفته اند و کماکان بر راه های غلط خود پای فشرده اند، در مسیر خود تجدیدنظر کنند و بی تکلف و بی ریا همچون بسیجیان جان برکف دوران جنگ و همچون دانشجویان رزمنده آن روزگار، خود را یکی از آحاد این ملت بدانند و نه یکی بالاتر از آنها و مدیر آنها! آنگاه با صمیمیت و اخلاص دست نیاز به سوی جوانان پرشور و انقلابی و باسواد دانشگاه ها دراز کنند یقینا نتیجه ای که از این کار حاصل می شود غیرقابل باور است مگر برای آنها که به قدرت لایزال الهی و توانایی غیرقابل وصف جوانان ایرانی اعتقاد و اعتماد دارند کسانی مثل امام راحل و رهبر عزیز انقلاب. ( حسین منصور، روزنامه کیهان، شماره 20276 به تاریخ 17/5/91، صفحه 12 دانشگاه)
نقش و جایگاه مردم در اقتصاد مقاومتی
تحقق اقتصاد مقاومتی به عنوان اقتصادی جهادی، انعطاف پذیر، فرصت ساز، مولد، درون‌زا، پیشرو و برون‌گرا و متکی بر استعدادهای انسانی، علمی و منابع مالی کشور که با هدف بهره مندی از ظرفیت ها و توانمندی های داخلی کشور و استحکام بخشیدن به اقتصاد در برابر انواع مشکلات و فشارها و کاهش وابستگی کشور در دستور کار قرار گرفته است، نیازمند مشارکت همگانی مردم و برنامه ریزی منطقی و مدیریت صحیح و مدبرانه است .گر چه ممکن است در نگاه نخست، مسئولیت متوجه دولت و نهادهای دولتی گردد، اما تحقق کامل و شایسته اقتصاد مقاومتی همچنانکه نیازمند نقش آفرینی قوای سه گانه کشور و دستگاههای دولتی است، همراهی و مشارکت مردم را نیز می طلبد و هر فرد در جامعه باید در حد توان خویش در راستای تحقق این اهداف گام بردارد . نقش و جایگاه مردم در اقتصاد مقاومتی داشته باشیم ، می توان به این موارد اشاره نمود:
1.آگاهی بخشی و تلاش برای فرهنگ سازی: این وظیفه متوجه افرادی است که گفتار و رفتار آنها در جامعه تأثیر گذار است همچون علما و روحانیت ، فرهنگیان ، اساتید و دانشجویان . این قشر از جامعه می توانند نقش مهمی در آشنایی و آگاهی بخشی به افراد جامعه نسبت به اقتصاد مقاومتی ، اهداف و اهمیت آن ایفا نمایند و در جهت نهادینه کردن و فرهنگ سازی آن گام های مؤثری بردارند . اگر مردم با اقتصاد مقاومتی و اهمیت و اهداف آن آشنا شوند و این تفکر و فرهنگ در میان مردم نهادینه شود ، زمینه تحقق و اجرای آن فراهم خواهد شد . قشر فرهیخته و دانش آموخته جامعه از جمله دانشجویان نقش مهمی در زمینه سازی برای تحقق اقتصاد مقاومتی با آگاهی بخشی و تلاش برای فرهنگ سازی در این عرصه برعهده دارند . دانشجویان می توانند در محیط های دانشجویی ، اقتصاد مقاومتی و مسایل پیرامون آن را به بحث و تبادل علمی بگذارند و به این ترتیب در تبیین آن نقش آفرینی نمایند. موضوع اقتصاد مقاومتی باید به گفتمان رایج در دانشگاه‌ها، مراکز علمی و مجامع مذهبی تبدیل شود . همین صحبت کردن و گفت‌وگو پیرامون این موضوع و توجه به ابعاد مختلف آن، در سرعت حرکت به سمت تحقق اقتصاد مقاومتی تأثیر بسزایی خواهد داشت.
2. نقش آفرینی و مشارکت فعال در تولید: هر چند دولت باید به منظور تحقق اقتصاد مقاومتی از تولید داخلی حمایت مناسب را انجام دهد و از ظرفیت ها و توانمندی های داخلی در بخش تولید استفاده نماید و موانع و مشکلات بر سر راه تولید را برطرف نماید ، اما در کنار آن نیز مردم باید در عرصه تولید مشارکت و نقش آفرینی داشته باشند. آن دسته از افراد که در زمینه های مختلف تولید فعالیت دارند ، باید در جهت ، ارتقا کیفیت تولید و میزان بهره وری و افزایش تولید و استفاده بهینه از منابع تلاش نمایند و افرادی که به شکل مستقیم در عرصه تولید حضور ندارند ، می توانند از طریق اختصاص سرمایه های خود ، به هر میزان، در عرصه های تولیدی در این زمینه مشارکت داشته باشند و بدین وسیله به سهم خود در رونق تولید داخلی کشور نقش ایفا نمایند .
3. حمایت از تولید ملی و مصرف کالاهای داخلی: افراد جامعه می توانند با مصرف کالاهای داخلی نقش خود را در حمایت از تولیدات داخلی و رونق تولید ایفا نمایند. البته در مقابل تولید کنندگان داخلی نیز باید کیفیت تولیدات داخلی را بالا ببرند و پاسخگوی سلایق مختلف باشند . مقام معظم رهبری فرمودند: «یک بعد دیگر این مسأله تعادل در مصرف و مدیریت مصرف این است که ما از تولید داخلی استفاده کنیم؛ این را همه دستگاههای دولتی توجه داشته باشند (دستگاههای حاکمیتی، مربوط به قوای سه‌گانه) سعی کنند هیچ تولید غیرایرانی را مصرف نکنند؛ همت را بر این بگمارند. آحاد مردم هم مصرف تولید داخلی را بر مصرف کالاهایی با مارک‌های معروف خارجی (که بعضی فقط برای نام و نشان، برای پز دادن، برای خودنمایی کردن، در زمینه‌های مختلف دنبال مارک‌های خارجی می‌روند) ترجیح بدهند. خود مردم راه مصرف کالاهای خارجی را ببندند.» ( پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری ، بیانات در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام ، 3/5/91)
4.مدیریت صحیح مصرف: یکی از الزامات دستیابی به اقتصاد مقاومتی ، مدیریت صحیح مصرف و رعایت الگوی مصرف می باشد که در این زمینه هر فرد باید در زندگی خویش مصرف خود و خانواده خود را مدیریت نماید . مدیریت مصرف به معنای مصرف صحیح و بهینه و جلوگیری از اسراف و زیاده روی در مصرف است . اهمیت این موضوع تا آنجاست که حضرت علی علیه السلام می فرمایند: « لا یذوق المرء من حقیقة الإیمان حتّى یکون فیه ثلاث خصال: الفقه فی الدّین، و الصّبر على المصائب، و حسن التّقدیر فی المعاش.» «کسى مزه ایمان را نمى چشد، مگر آنکه از سه خصلت بهره مند باشد: فهم درست دین، بردبارى در مصیبتها، و اندازه دارى نیکو در معاش.»( ابن شعبه حرانی ، حسن بن علی ، تحف العقول ، قم: جامعه مدرسین ، 1363، ص 446) و امام باقر علیه السلام می فرمایند:« الکمال کل الکمال التفقه فی الدین و الصبر علی النائبه و تقدیر المعیشه»« همه کمال در شناخت در دین و صبر بر مشکلات و اندازه گیری در زندگی است .»( کلینی ، محمد بن یعقوب ، اصول کافی ، تهران: دار الکتب الاسلامیه ، ج1، ص 32) در این دو حدیث شریف ، اندازه گیری در معیشت و مدیریت مصرف به عنوان یکی جنبه های درک حقیقت ایمان و دستیابی به کمال در کنار شناخت دین و صبر بر ناملایمات معرفی شده است که نشان از اهمیت ویژه آن دارد . متأسفانه با وجود اینکه در آموزه های دینی تأکید های فراوانی نسبت به مصرف صحیح و پرهیز از اسراف و تبذیر شده است ، اما سبک زندگی امروزی جامعه ما با سبک زندگی اسلامی فاصله دارد و شاهد مصرف گرایی و اسراف وریخت و پاش های زیادی در زندگی افراد هستیم . مقام معظم رهبری فرمودند: « مسأله مدیریت مصرف، یکی از ارکان اقتصاد مقاومتی است؛ یعنی مصرف متعادل و پرهیز از اسراف و تبذیر. هم دستگاههای دولتی، هم دستگاههای غیر دولتی، هم آحاد مردم و خانواده‌ها باید به این مسأله توجه کنند؛ که این واقعا جهاد است. امروز پرهیز از اسراف و ملاحظه تعادل در مصرف، بلاشک در مقابل دشمن یک حرکت جهادی است؛ انسان میتواند ادعا کند که این اجر جهاد فی‌سبیل‌الله را دارد. (پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری ، بیانات در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام ، 3/5/91)
5.ساده زیستی و پرهیز از تجمل گرایی: یکی از اقداماتی که افراد جامعه در تحقق اقتصاد مقاومتی می توانند انجام دهند ، ساده زیستی و پرهیز از تجمل پرستی و مدگرایی است . فرهنگ ساده زیستی و پرهیز از تجمل گرایی نقش مهمی در اصلاح الگوی مصرف و اصلاح رفتار اقتصادی مردم دارد . ساده زیستی و پرهیز از تجمل گرایی موجب می شود که افراد جامعه به مصرف گرایی و صرف هزینه های زندگی در مسایل غیر ضروری ولازم گرایش پیدا نکنند و هزینه های زیادی به دلیل تجمل گرایی و چشم و هم چشمی و رقابت دراستفاده از تجملات و کالاهای لوکس که بیشتر کالاهای خارجی هستند ، بر خانواده ها تحمیل نشود . متأسفانه شاهدیم که امروز کمرنگ شدن ارزش هایی همچون ساده زیستی و قناعت و گرایش به تجملات ، مد گرایی و دنیا طلبی در میان برخی خانواده ها و افراد جامعه ، موجب شده تا نوعی رقابت زننده در مصرف گرایی و تنوع طلبی در میان آنها ایجاد شود که چنین مسأله ای به هیچ وجه زیبنده جامعه ای اسلامی نیست. جامعه ای که الگوهای بی نظیری همچون معصومین علیهم السلام دارد که در کمال سادگی و بی آلایشی و بدور از هر گونه تجمل زندگی می کردند . افراد جامعه باید سیره و روش اقتصادی زندگی معصومین علیهم السلام همچون ابعاد عبادی ، اخلاقی و سیاسی و اجتماعی ایشان را الگو و چراغ راه خویش قرار دهند . بر همه افراد جامعه اسلامی لازم است که سطح نگرش دینی و معرفتی خویش را ارتقاء داده و به عنوان پیروان مکتب علوی، زیّ و منش مولای متقیان را سر لوحه حیات خویش قرار داده و مواردی چون قناعت و صرفه‌جویی در مصرف، ساده زیستی، ترک تنوّع‌طلبی و عدم اسراف را در اولویت زندگی خویش قرار دهند تا ضمن تحقق سبک زندگی اسلامی ، گام بلندی در جهت کاهش وابستگی به کالاهای خارجی بردارند .
6. صبر و استقامت : یکی از جنبه های اقتصاد مقاومتی ، استقامت در برابر مشکلات و سختی ها به منظور غلبه بر آنان و ناکام گذاشتن دشمنان و بدخواهان نظام است ، اگر دشمنان نظام تلاش می کنند که با اعمال فشارها و تحریم ها ، مقاومت مردم را درهم شکسته و آنان را از پیمودن مسیر سعادت بخش خویش باز بدارند ، ایستادگی و استقامت در برابر مشکلات و سختی ها در حکم جهادی مقدس در عرصه اقتصادی خواهد بود . در روایاتی که بدان اشاره شد ، صبر بر مشکلات و ناملایمات به عنوان یکی از جنبه های درک حقیقت ایمان و دستیابی به کمال معرفی شده است و یکی از ابعاد مشکلات ، مشکلات و تنگناهای اقتصادی است . مقام معظم رهبری فرمودند: « اگر کشور در مقابل فشارهاى دشمن – از جمله در مقابل همین تحریمها و از این چیزها – مقاومت مدبرانه بکند، نه فقط این حربه کُند خواهد شد، بلکه در آینده هم امکان تکرار چنین چیزهائى دیگر وجود نخواهد داشت؛ چون این یک گذرگاه است، این یک برهه است؛ کشور از این برهه عبور خواهد کرد. ( همان)
7. دشمن شناسی و رصد اهداف و تبلیغات دشمن: شناخت اهداف دشمنان و رصد تبلیغات آنان موجب خواهد شد تا افراد جامعه درک صحیحی از و تحت تأثیر تبلیغات روانی و القائات دشمن قرار نگیرند و از پیمودن راهی که سعادت مادی و معنوی آنان را تضمین خواهد کرد ، مأیوس و دلسرد نشوند . مقام معظم رهبری فرمودند: « ما امروز در مقابل یک فشار جهانى قرار داریم. دشمنى وجود دارد در دنیا که می خواهد با فشار اقتصادى و با تحریم و با این کارهایى که شماها می دانید، سلطه اهریمنى خودش را برگرداند به این کشور. هدف این است. یک کشور به این خوبى، با این همه منابع، منابع طبیعى، با این موقعیت سوق‌الجیشى، با همه امکانات، زیر نگین یک قدرتى در دنیا بوده؛ یک روز انگلیسها بودند، یک روز آمریکائى‌ها بودند – در واقع نظام سلطه، دستگاه سلطه، امپراتورى سلطه. حالا آمریکا یک گوشه‌اى از این امپراتورى است – اینها مسلط بودند بر این کشور؛ انقلاب دست اینها را کوتاه کرده. سلطه می خواهد برگردد به این کشور. همه این تلاشها براى این است. مسأله انرژى هسته‌اى بهانه است… مسأله، مسأله‌ى فشار است، می خواهند یک ملت را به زانو در بیاورند؛ می خواهند انقلاب را زمین بزنند. یکى از کارهاى مهم همین تحریم اقتصادى است. می گویند ما طرفمان ملت ایران نیست! دروغ می گویند؛ اصلاً طرف، ملت ایران است. تحریم براى این است که ملت ایران به ستوه بیاید، بگوید آقا ما به خاطر دولت جمهورى اسلامى داریم زیر فشار تحریم قرار می گیریم؛ رابطه ملت با نظام جمهورى اسلامى قطع بشود. هدف اصلاً این است. البته ملت ما را نمی شناسند؛ مثل همه موارد دیگر محاسباتشان غلط اندر غلط است… ما باید یک اقتصاد مقاومتىِ واقعى در کشور به وجود بیاوریم» (همان ، بیانات مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از کارآفرینان سراسر کشور، 16/6/89) مجموعه این موارد تعیین کننده نقش و جایگاه یکایک افراد جامعه در تحقق اقتصاد مقاومتی است .
متن کامل سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی
در ادامه، متن کامل سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی که توسط رهبر معظم انقلاب (دام ظله العالی) به روسای قوا ابلاغ گردیده است را خدمتتان تقدیم می نماییم:
متن ابلاغیه رهبر معظم انقلاب به رؤسای قوای سه گانه و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام به شرح زیر است:
بسم‌اللّه الرحمن الرحیم
ایران اسلامی با استعدادهای سرشار معنوی و مادی و ذخائر و منابع غنی و متنوع و زیرساخت‌های گسترده و مهم‌تر از همه، برخورداری از نیروی انسانی متعهد و کارآمد و دارای عزم راسخ برای پیشرفت، اگر از الگوی اقتصادی بومی و علمی برآمده از فرهنگ انقلابی و اسلامی که همان اقتصاد مقاومتی است، پیروی کند نه تنها بر همه مشکلات اقتصادی فائق می‌آید و دشمن را که با تحمیل یک جنگ اقتصادی تمام عیار در برابر این ملت بزرگ صف‌آرایی کرده، به شکست و عقب‌نشینی وا می‌دارد، بلکه خواهد توانست در جهانی که مخاطرات و بی‌اطمینانی‌های ناشی از تحولات خارج از اختیار، مانند بحران‌های مالی، اقتصادی، سیاسی و … در آن رو به افزایش است، با حفظ دستاوردهای کشور در زمینه‌های مختلف و تداوم پیشرفت و تحقق آرمان‌ها و اصول قانون اساسی و سند چشم‌انداز بیست ساله، اقتصاد متکی به دانش و فناوری، عدالت بنیان، درون‌زا و برون‌گرا، پویا و پیشرو را محقق سازد و الگوئی الهام‌بخش از نظام اقتصادی اسلام را عینیت بخشد.
اکنون با مداقه لازم و پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام، سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی که در ادامه و تکمیل سیاستهای گذشته، خصوصاً سیاستهای کلی اصل 44 قانون اساسی و با چنین نگاهی تدوین شده و راهبرد حرکت صحیح اقتصاد کشور به سوی این اهداف عالی است، ابلاغ می‌گردد.
لازم است قوای کشور بی‌درنگ و با زمان‌بندی مشخص، اقدام به اجرای آن کنند و با تهیه قوانین و مقررات لازم و تدوین نقشه راه برای عرصه‌های مختلف، زمینه و فرصت مناسب برای نقش‌آفرینی مردم و همه فعالان اقتصادی را در این جهاد مقدس فراهم آورند تا به فضل الهی حماسه اقتصادی ملت بزرگ ایران نیز همچون حماسه سیاسی در برابر چشم جهانیان رخ نماید. از خداوند متعال توفیق همگان را در این امر مهم خواستارم.
سیّدعلی خامنه‌ای
29/ بهمن ماه/ 1392
بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم
سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی
با هدف تأمین رشد پویا و بهبود شاخصهای مقاومت اقتصادی و دستیابی به اهداف سند چشم‌انداز بیست‌ساله، سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی با رویکردی جهادی، انعطاف پذیر، فرصت ساز، مولد، درون‌زا، پیشرو و برون‌گرا ابلاغ می‌گردد:
1 – تأمین شرایط و فعال‌سازی کلیه امکانات و منابع مالی و سرمایه‌های انسانی و علمی کشور به منظور توسعه کارآفرینی و به حداکثر رساندن مشارکت آحاد جامعه در فعالیت‌های اقتصادی با تسهیل و تشویق همکاری‌های جمعی و تأکید بر ارتقاء درآمد و نقش طبقات کم‌درآمد و متوسط.
2 – پیشتازی اقتصاد دانش بنیان، پیاده‌سازی و اجرای نقشه جامع علمی کشور و ساماندهی نظام ملی نوآوری به منظور ارتقاء جایگاه جهانی کشور و افزایش سهم تولید و صادرات محصولات و خدمات دانشبنیان و دستیابی به رتبه اول اقتصاد دانشبنیان در منطقه.
3- محور قراردادن رشد بهرهوری در اقتصاد با تقویت عوامل تولید، توانمندسازی نیروی کار، تقویتِ رقابت‌پذیری اقتصاد، ایجاد بستر رقابت بین مناطق و استانها و به کارگیری ظرفیت و قابلیت‌های متنوع در جغرافیای مزیت‌های مناطق کشور.
4- استفاده از ظرفیت اجرای هدفمند‌سازی یارانه‌ها در جهت افزایش تولید، اشتغال و بهرهوری، کاهش شدت انرژی و ارتقاء شاخصهای عدالت اجتماعی.
5- سهم‌بری عادلانه عوامل در زنجیره تولید تا مصرف متناسب با نقش آنها در ایجاد ارزش، بویژه با افزایش سهم سرمایه انسانی از طریق ارتقاء آموزش، مهارت، خلاقیت، کارآفرینی و تجربه.
6- افزایش تولید داخلی نهاده‌ها و کالاهای اساسی(بویژه در اقلام وارداتی)، و اولویت دادن به تولید محصولات و خدمات راهبردی و ایجاد تنوع در مبادی تأمین کالاهای وارداتی با هدف کاهش وابستگی به کشورهای محدود و خاص.
7- تأمین امنیت غذا و درمان و ایجاد ذخایر راهبردی با تأکید بر افزایش کمی و کیفی تولید(مواد اولیه و کالا).
8- مدیریت مصرف با تأکید بر اجرای سیاستهای کلی اصلاح الگوی مصرف و ترویج مصرف کالاهای داخلی همراه با برنامه ریزی برای ارتقاء کیفیت و رقابت پذیری در تولید.
9- اصلاح و تقویت همه‌جانبه نظام مالی کشور با هدف پاسخگویی به نیازهای اقتصاد ملی، ایجاد ثبات در اقتصاد ملی و پیشگامی در تقویت بخش واقعی.
10- حمایت همه جانبه هدفمند از صادرات کالاها و خدمات به تناسب ارزش افزوده و با خالص ارزآوری مثبت از طریق:
– تسهیل مقررات و گسترش مشوق‌های لازم.
– گسترش خدمات تجارت خارجی و ترانزیت و زیرساخت‌های مورد نیاز.
– تشویق سرمایه گذاری خارجی برای صادرات.
– برنامه ریزی تولید ملی متناسب با نیازهای صادراتی، شکل‌دهی بازارهای جدید، و تنوع بخشی پیوندهای اقتصادی با کشورها به ویژه با کشورهای منطقه.
– استفاده از ساز و کار مبادلات تهاتری برای تسهیل مبادلات در صورت نیاز.
– ایجاد ثبات رویه و مقررات در مورد صادرات با هدف گسترش پایدار سهم ایران در بازارهای هدف.
11- توسعه حوزه عمل مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور به منظور انتقال فناوری‌های پیشرفته، گسترش و تسهیل تولید، صادرات کالا و خدمات و تأمین نیازهای ضروری و منابع مالی از خارج.
12- افزایش قدرت مقاومت و کاهش آسیب پذیری اقتصاد کشور از طریق:
– توسعه پیوندهای راهبردی و گسترش همکاری و مشارکت با کشورهای منطقه و جهان بویژه همسایگان.
– استفاده از دیپلماسی در جهت حمایت از هدف‌های اقتصادی.
– استفاده از ظرفیتهای سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای.
13- مقابله با ضربه پذیری درآمد حاصل از صادرات نفت و گاز از طریق:
– انتخاب مشتریان راهبردی.
– ایجاد تنوع در روش‌های فروش.
– مشارکت دادن بخش خصوصی در فروش.
– افزایش صادرات گاز.
– افزایش صادرات برق.
– افزایش صادرات پتروشیمی.
– افزایش صادرات فرآورده‌های نفتی.
14- افزایش ذخایر راهبردی نفت وگاز کشور به منظور اثرگذاری در بازار جهانی نفت و گاز و تأکید بر حفظ و توسعه ظرفیتهای تولید نفت و گاز، بویژه در میادین مشترک.
15- افزایش ارزش افزوده از طریق تکمیل زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز، توسعه تولید کالاهای دارای بازدهی بهینه(براساس شاخص شدت مصرف انرژی) و بالا بردن صادرات برق، محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی با تأکید بر برداشت صیانتی از منابع.
16- صرفه جویی در هزینه‌های عمومی کشور با تأکید بر تحول اساسی در ساختارها، منطقی سازی اندازه دولت و حذف دستگاههای موازی و غیرضرور و هزینه‌های زاید.
17- اصلاح نظام درآمدی دولت با افزایش سهم درآمدهای مالیاتی.
18- افزایش سالانه سهم صندوق توسعه ملی از منابع حاصل از صادرات نفت و گاز تا قطع وابستگی بودجه به نفت.
19- شفاف‌سازی اقتصاد و سالم‌سازی آن و جلوگیری از اقدامات، فعالیت‌ها و زمینه‌های فسادزا در حوزه‌های پولی، تجاری، ارزی و … .
20- تقویت فرهنگ جهادی در ایجاد ارزش افزوده، تولید ثروت، بهرهوری، کارآفرینی، سرمایه گذاری و اشتغال مولد و اعطای نشان اقتصاد مقاومتی به اشخاص دارای خدمات برجسته در این زمینه.
21- تبیین ابعاد اقتصاد مقاومتی و گفتمان سازی آن بویژه در محیط‌های علمی، آموزشی و رسانه‌ای و تبدیل آن به گفتمان فراگیر و رایج ملی.
22- دولت مکلف است برای تحقق سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی با هماهنگ سازی و بسیج پویای همه امکانات کشور، اقدامات زیررا معمول دارد:
– شناسایی و بکارگیری ظرفیتهای علمی، فنی و اقتصادی برای دسترسی به توان آفندی و اقدامات مناسب.
– رصد برنامه‌های تحریم و افزایش هزینه برای دشمن.
– مدیریت مخاطرات اقتصادی از طریق تهیه طرح‌های واکنش هوشمند، فعال، سریع و به هنگام در برابر مخاطرات و اختلال‌های داخلی و خارجی.
23- شفاف و روان سازی نظام توزیع و قیمت‌گذاری و روزآمدسازی شیوه‌های نظارت بر بازار.
24 – افزایش پوشش استاندارد برای کلیه محصولات داخلی و ترویج آن.
معرفی منابع مرتبط با اقتصاد مقاومتی
برخی از کتاب ها و مقاله هایی که در این زمینه به رشته تحریر درآمده است عبارتند از:
اقتصاد مقاومتی؛ مولف سیدشهاب الدین صدر.
از جهاد اقتصادی تا اقتصاد مقاومتی؛ نویسنده: محمدمهدی بهداروند؛ تهیه و تنظیم مؤسسه مطالعات فرهنگی مستشهدین وصال.
اقتصاد رضوی علیه السلام : مبانی اقتصاد مقاومتی از دیدگاه امام رضا (ع)؛ پدید آورنده: محسن نصری؛ اصفهان: حدیث راه عشق.
اقتصاد مقاومتی از دیدگاه قرآن و حدیث (پایان نامه)؛ پدید آورنده: مرتضی رخیده دخت ؛ استاد راهنما جواد ایروانی.
اقتصاد مقاومتی برگرفته از سخنان مقام معظم رهبری؛ پدید آورنده: خامنه ای، علی، رهبر جمهوری اسلامی ایران؛ اصفهان: حدیث راه عشق.
مجموعه مقالات پنجمین همایش مالیه شهرداری، مشکلات و راهکارها با رویکرد اقتصاد مقاومتی؛ گردآوری و تدوین اداره کل تشخیص و وصول درآمد شهرداری تهران حوزه درآمدهای پایدار، زیر نظر ابراهیم جمشیدزاده.
راهبردهای افق روشن (با رویکردی بر اقتصاد مقاومتی)؛ تالیف علیرضا جامی، حمیدرضا ایمانی مقدم، مجتبی تنها؛ مشهد:: سخن گستر.
راهبردهای مدیریت بحران و اقتصاد مقاومتی: پدید آورنده: حبیب الله رشید ارده.
نقشه ی راه اقتصاد مقاومتی در بیانات مقام معظم رهبری؛ پدید آورنده: ابراهیم زارعی؛ انتشارات ایران.
اقتصاد مقاومتی: زمینه ها – راه کارها: پدیدآورنده : نوشته عباسعلی اختری.
الزامات و ارکان اقتصاد مقاومتی؛ پدیدآورنده : مولفین: اکبر سنایی فر… [ودیگران].
اندیشه تحریم و خودباوری تحلیل متون واسناد تاریخی اقتصاد مقاومتی درتحولات سیاسی ایران؛ پدیدآورنده : موسی نجفى
مقاومت اقتصادی در پرتو اقتصاد مقاومتی؛ پدیدآورنده : گردآوری و تالیف حسام الدین خلیلی.
مقالات دیگری نیز در فضای مجازی در دسترس می باشد که برای دریافت آنها می توانید به آدرس های زیر مراجعه کنید:
http://www.noormags.ir/
moghavematii.blogfa.com
و…