علماى اهل سنت درباره امام على(ع) و فضایل آن حضرت تألیفات فراوانى به رشته تحریر در آورده اند که مى توان آنها را به چهار دسته تقسیم نمود: الف) کتاب هایى که درباره سیره نبوى و صحابه به صورت عام نوشته شده و در آنها مناقب پیامبر گرامى(ص) و صحابه آن حضرت بیان شده و ضمن آن مناقب امام على(ع) نیز بیان گردیده است. در این کتاب ها مناقب آن حضرت حجم قابل ملاحظه اى را تشکیل مى دهد که نمونه آن کتاب هاى صحاح سته (شش گانه) مى باشد؛ ب) از آن زمان که سید رضى(ره) (م 406 هـ ق) کتاب شریف نهج البلاغه را جمع آورى و تدوین نمود، علماى بسیارى بر آن شرح نوشته اند. به نقل علامه شیخ حسین جمعه عاملى، حدود 210 شرح جامع و کامل نهج البلاغه نوشته شده است که نیمى از آنها را علماى اهل سنت نگاشته اند. معروف ترین این شروح، شرح نهج البلاغه، ابن ابى الحدید است که از علماى بنام اهل سنت مى باشد. این کتاب در تشریح سخنان امام و بیان دیدگاه هاى آن حضرت درباره حکومت، اعتقادات، تاریخ و… مى باشد؛
ج) دسته سوم کتاب هایى است که علماى اهل سنت به طور عام درباره فضایل پنج تن آل عبا و دیگر اهل بیت(ع) نوشته اند که از جمله آنها مى توان به کتاب هاى زیر اشاره کرد:
1. فرائد السمطین، نوشته امام الحرمین جوینى شافعى؛
2. ینابیع المودة، نوشته شیخ سلیمان بن ابراهیم القندوزى الحنفى؛
3. فصول المهمه فى معرفة الائمه، نوشته ابن صباغ مالکى؛
4. درر السمطین فى فضایل على و الزهراء و السبطین، نوشته حافظ جمال الدین محمد یوسف بن حسن صنفى زرندى؛
5. مودة القربى، نوشته على حسین همدانى شافعى؛
6. نزول القرآن فى مناقب اهل البیت(ع)، نوشته حافظ ابى نعیم اصفهانى؛
7. العبرة فى فضایل العترة، نوشته عبداللَّه حمصى شافعى؛
8. تذکرة الخواص، نوشته علامه شیخ یوسف سبط ابن جوزى؛
9. وسیلة المآل فى عدّ مناقب الآل، احمد بن الفضل بن محمد باکثیر؛
و بسیارى کتاب هاى دیگر.
د) گروه دیگرى از نویسندگان اهل سنت صرفاً درباره فضایل و ویژگى هاى حضرت على(ع) به تدوین کتاب هاى مختلف پرداخته اند که به ترتیب سال هاى نگارش به برخى از آنها اشاره مى کنیم:
1. مناقب على ابن ابى طالب، نوشته امام احمد حنبل، متوفاى 241 ه ق؛
2. الخصائص فى فضل على ابن ابى طالب، نوشته عبدالرحمان احمد بن شعیب نسایى، متوفاى 303 ه ق؛
3. مناقب الإمام أمیرالمؤمنین على ابن ابى طالب، نوشته حافظ محمد بن سلیمان الکوفى، قرن سوم هجرى؛
4. فضایل على(ع)، نوشته حافظ شافعى حنفى کوفى، متوفاى 336 ه ق؛
5. مناقب على ابن ابى طالب، نوشته ابو مؤید موفق بن احمد خوارزمى، متوفاى 634 ه ق؛
6. فضایل على(ع)، نوشته جلال الدین عبدالرحمان سیوطى شافعى، متوفاى 911 ه ق؛
7. فضایل على(ع)، نوشته حاکم ابى عبداللَّه بن بیع نیشابورى شافعى، متوفاى 405 ه ق؛
8. مناقب على(ع)، نوشته علامه مجلسى شیخ على بامن حضرمى شافعى، قرن 7 هجرى؛
9. جواهر المطالب فى مناقب الإمام على ابن ابى طالب، نوشته محمد بن احمد دمشقى باعونى شافعى، متوفاى 871 ه ق؛
10. اسمى المناقب فى تهذیب امن المطالب فى المناقب على ابن ابى طالب، نوشته محمد بن محمد جرزى شافعى دمشقى، متوفاى 833 ه ق؛
11. مناقب على(ع)، نوشته علامه محب الدین طبرى مکى؛
و ده ها کتاب دیگر.
در قرون معاصر نیز بسیارى از علماى اهل سنت در مناقب حضرت على(ع) به تألیف پرداخته اند که برخى از آنها عبارت است از:
1. علّموا أولادهم محبة آل بیت رسول اللَّه، محمود طعمه حلبى؛
2. علّموا أَولادکم محبة آل بیت النبى(ص)، نوشته محمد عبده یمانى؛
3. المناقب المرتضویه، نوشته علامه محمد صالح الحنفى الترمذى؛
4. عقد المنضد فى مناقب آل محمد، نوشته علامه قاضى شیخ محمد بن على یمانى شوکانى؛
5. امام على(ع) صوت العدالة، نوشته فتاح عبدالمقصود؛
6. على و بنوه، نوشته طاها حسین.
همچنین بر دیوان اشعار امام على(ع) نیز برخى از علماى اهل سنت شرح هایى نوشته اند که مى توان از میان آنها از میبدى نام برد.
ر.ک: شرح دیوان امیرالمؤمنین، ملاحسین بن معین الدین میبدى یزدى، متوفاى 909، (مرکز نشر میراث مکتوب، تهران، 1379 ه ش).
به نقل از مؤسسه آموزشی پژوهشی مذاهب اسلامی.