۱۳۹۶/۰۹/۲۸
–
۱۵۸۶ بازدید
باسلاملطفا ملاک های اصلی ایمان ٬ اسلام آوردن ٬انقلابی بودن ٬ ودر مسیر درست حرکت کردن و زندگی مورد قبول الهی داشتن را ذکر کنید.چن وقت است با اینکه گرایشی که به دین دارم در دانشگاه احساس سر در گمی می کنم که آیا رفتارم مورد قبول الهی هست یا فقط ژست ایمان را می گیرم!
لطفا کمک کنید
در ضمن ملاک خالص شدن نیت چیست و برایش چه کار کنم؟
الف ) ایمان «ایمان حقیقی»ایمان عبارت است از معرفت یقینی توأم با اطمینان قلبی نسبت به اعتقادات اصیل دینی که علامت وجود آن تسلیم قلبى و خضوع و خشوع دل در برابر خداوند متعال و رسول او و آموزه هایى است که به بشریت ارائه کرده اند. ایمان نیرویی است که باعث می شود انسان با شجاعت و قدرت و صدق و اخلاص برای رضای خدا تلاش کند و در مسیر قرب الهی قرار بگیرد و با آرامش کامل به دور از هر گونه شک و شبهه ای به انجام وظایف فردی و اجتماعی خود همت گمارد و از سرزنش هیچ سرزنش کننده ای هراس به خود راه ندهد. علامت ایمان این است که فرد مومن حتی از مرگ در این راه نگرانی ندارد و آن را شهادت در راه خدا می داند و از آن استقبال می کند. ایمان حقیقی هنگامی برای انسان تحقق می یابد که خداوند را با وصف توحید بشناسد و باورداشت قلبی و عمیق داشته باشد به گونه ای که این باورداشت در عمل و اخلاق او نیز نمود عملی یابد. به عبارتی می توان گفت: انسان در صورتی ایمان حقیقی دارد که ایمانش توحیدی باشد. ایمان توحیدی نیز مبتنی بر درک توحیدی هستی است. یعنی انسان درک کند که هستی پر از خدا است و انسان نیز برای رسیدن به کمال و سعادت باید پر از خدا شود. ایمان یعنی باور کنیم هر کسی و هر چیزی هر چه دارد از خدا است و از آن ناحیه به او داده شده است و همچنین بداند که هر چه نیز از این پس می خواهد و فکر می کند باید داشته باشد از کمالات و نعمت ها باید از ناحیه خداوند تامین شود. زیرا او و تمامی هستی، مظاهر و مخلوقات ذات احدی هستند و رابطه انسان با خدا رابطه ای بسیار نزدیک و واحد است به گونه ای که احساس کند خداوند در وجود او و در تمام هستی حضور و ظهور دارد.اگر بخواهیم نشانه های ایمان را درون خود جستجو کنیم و دریابیم تا چه میزان از ایمان برخورداریم ناگزیر باید مؤمن حقیقی و ویژگی های آن را بشناسیم. چرا که ایمان یک نیروی معنوی بسیار قوی و در عین حال پیچیده است که بدون مطالعه در مظاهر آن شناختنی نیست. ایمان نیرویی است که در مؤمن ظهور می کند و ما تا مؤمن که ظرف ظهور ایمان است را به درستی نشناسیم، نمی توانیم به این نیروی معنوی شناخت عمیق پیدا کنیم. لذا بهترین روش شناخت ایمان، شناخت معصومین (ع) می باشد. شناخت بهترین کسانی که ایمان حقیقی در آنها به عینیت رسیده است.
ب ) نشانه های ایمان
هر چه رسوخ این امور در انسان بیشتر باشد به همان میزان نشانه های ایمان در وجودش پر رنگتر است.
1- احساس نیاز به خداوند در خود و توجه به بى نیازى ذات اقدس پروردگار
بزرگترین ثمره و برکت دست یابى به ایمان توحیدی ، توجه انسان به غنا و بى نیازى ذات اقدس پروردگار و احساس نیازمندى خویش و ماسوى الله است. هر مقدار که گوهر وجود او به کمال توحید آراسته تر گردد، این توجه و احساس نیز افزونتر مى شود تا آنجا که مى فهمد خودش هیچ ندارد و خدا همه چیز دارد. سرّ تکیه همیشگى ائمه طاهرین (ع) در دعاها، مناجاتها، احادیث و سخنان عادى بر فقر خود و غناى خدا همین آراستگى آنان به توحید است. آنها مصداق اتمّ و اکمل انسانهاى کامل بوده اند، از این رو بیشتر از دیگران بر این امر حیاتى تکیه مى کرده ند. از مباحث محورى در دعاى شریف عرفه، که از مناجاتهاى سالار شیهدان اباعبدالله الحسین (ع) مى باشد، همین مسئله است. در یکى از جملات این دعا که مانند بسیارى از فرازهاى بلند آن آمده: إلهى من کانت حقایقه دعاوى فکیف لا تکون دعاویه دعاوى؟( مفاتیح الجنان، دعاى روز عرفه) پروردگارا کسى که حقایق او مجاز و دعواى بى دلیل است (زیرا از آن وى نیست) چگونه مجازها و ادعاهاى تهى از برهان او، دعواى صرف نباشد ؟ توضیح این که: انسان ها ادعاهاى فراوانى دارند که فقط برخى از کمالهاى مورد ادّعا را واجد هستند. کسانى که اهل سیر و سلوک نیستند، همه دعاوى خود را حقایق مى پندارند و نه تنها آنچه را که دارا هستند و به رخ دیگران مى کشند بلکه نسبت به آنچه که ندارند نیز ادعاى دارایى مى کنند که این، نشانه جهل مرکب آنهاست. امّا مومن به ایمان توحیدی نه تنها نسبت به آنچه که ندارد ادعایى نمى کند بلکه حتّى حقایق خود را نیز ادّعا مى بیند زیرا او مى بیند که کمالهاى موجود از خودش نیست و او ذاتاً چیزى ندارد آنچه دارد مال خداست، قهراً چیزى براى انسان باقى نمى ماند. (برداشتی از، حماسه و عرفان, آیة الله جوادى آملى)
2- اطاعت از رسول خدا(ص)
از نشانه های ایمان توحیدی اطاعت رسول خدا (صل الله علیه و آله ) می باشد همانگونه که در قرآن اطاعت از ایشان را در کنار اطاعت از خداوند قرار داده و آنرا از نشانه های ایمان برشمرده است : وَ أَطیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ (الأنفال : 1) و خدا و پیامبرش را اطاعت کنید اگر ایمان دارید! در روایتی نیز آمده : مردى از رسول خدا (ص) پرسید: آیا بهشت را مى توان خرید یا نه، چنانکه عده اى بهشت را احتکار کرده و در انحصار خود مى دانند: و قالوا لن یدخل الجنة الّا من کان هوداً أو نصارى ( بقره/ 111). آن حضرت در پاسخ فرمود: بلى، بهشت را مى فروشند و ثمن هم دارد. عرض کرد: ثمن بهشت چیست؟ فرمود: لا اله الّا الله یَقولها العَبد مُخلصاً. آن مرد عرض کرد: مخلصاً یعنى چه؟ حضرت فرمود: اخلاص به آن است که به آنچه من بدان مبعوث شدم، ایمان آورده، عمل کند(بحار ج3 ص 13).
3- پیروی از اهل بیت (علیهم السلام )
رسول اکرم (ص) در ادامه روایت بالا شرط دیگر اخلاص در توحید را دوستى اهل بیت گرامى خود (ع) عنوان فرموده و در پاسخ آن مرد که سوال نمود : محبت اهل بیت شما جزو اخلاص در توحید است؟ حضرت رسول فرمود: آرى از برجسته ترین حقوق توحید، محبت اهل بیت (ع) است(بحار ج3 ص 13). بنابر این ایمان به خداوند بدون اعتقاد و التزام به ولایت عترت طاهره و بدون خضوع در پیشگاه خاندان عصمت و طهارت که ثقل دیگرى در قبال قرآن هستند شعاری بیش نخواهد بود. و از نشانه های ایمان پایبندی به آن است.
4- سایه انداختن توحید بر تمامی اعمال :به این معنا که تنها خدا را مطاع و قبله روح و جهت حرکت و ایده آل قرار دادن و طرد هر مطاع و جهت و قبله و ایده آل دیگر یعنى براى خدا خم شدن و راست شدن، براى خدا قیام کردن، براى خدا خدمت کردن، براى خدا زیستن، براى خدا مردن، آنچنانکه ابراهیم خلیل (ع) گفت: وَجَّهْتُ وَجْهِىَ لِلَّذى فَطَرَ السَّمواتِ وَ الْارْضَ حَنیفاً وَ ما انَا مِنَ الْمُشْرِکینَ (انعام / 79) روى دل و چهره قلب خود را حق گرایانه به سوى حقیقتى کردم که ابداع کننده همه جهان علوى و سفلبى است هرگز جزء مشرکان نیستم انَّ صَلوتى وَ نُسُکى وَ مَحْیاىَ وَ مَماتى لِلّهِ رَبِّ الْعالَمینَ لا شَریکَ لَهُ وَ بِذلِکَ امِرْتُ وَ انَا اوَّلُ الْمُسلِمینَ ( انعام/ 162 ) همانا نمازم، عبادتم، زیستنم و مردنم براى خداوند، پروردگار جهانهاست. او را شریکى نیست. به این فرمان داده شده ام و من اولین تسلیم شدگان به حق هستم.
5- انجام عمل صالح
ایمان، حالتی قلبی و روانی است که در اثر دانستن یک مفهوم و گرایش به آن، حاصل می شود و با شدت و ضعف هر یک از این دو عامل، کمال و نقص می پذیرد. این تعریف، به این نکته اشاره دارد که تنها آگاهی و اطلاع در ایمان کافی نیست؛ بلکه افزون بر آن، گرایش به مورد آگاهی و انکار نکردن و انجام ندادن ضد آن نیز شرط است چنان که قرآن کریم می فرماید: و جحدوا بها و استیقنتها انفسهم ظلما و علوا؛ آیات الهی را از روی ستم و برتری جویی انکار کردند در حالی که به آنها یقین پیدا کرده بودند (نمل، آیه 14). قرآن کریم می فرماید: (گروهی از) اعراب(بیابانی به پیامبر اکرم) گفتند ما ایمان آوردیم. بگو: شما ایمان نیاورده اید؛ ولی بگویید اسلام آوردیم و هنوز ایمان در دل هایتان وارد نشده است (حجرات، آیه 14) زیرا به اموری که علم به صحتش داشتند عمل نکردند از آنچه گذشت، معلوم می شود، ایمان قلبی بدون عمل به دستورهای شرع در سعادت و نجات انسان، کافی نیست به ویژه افرادی که در عین آگاهی از دستور شرعی آن را به هر علتی انکار کرده انجام نمی دهند (آیت الله مصباح یزدی، آموزش عقاید، سازمان تبلیغات اسلامی، دوره سه جلدی، ج 3، ص 107 – 127 ) و از نشانه های ایمان حقیقی در وجود انسان هرچه بیشتر پایبندی وی به آموزه های امامان (ع) می باشد.
پیامبر گرامی اسلام (ص) در روایتی زیبا می فرمایند: در مؤمن بیست خصلت باید باشد و هر که همه را ندارد ایمانش کامل نباشد اى على اخلاق مؤمن اینها است.1- در صف نماز حاضرند. 2- در پرداخت زکاة شتابانند. 3- مستمندان را خوراک دهند. 4- دست لطف بر سر یتیم کشند. 5- ناخن خود را پاکیزه کنند. 6- کمر خود را ببندند. 7- اگر حدیث گویند دروغ نگویند. 8- اگر وعده دهند، تخلف نکنند. 9- اگر سپرده ستانند خیانت نورزند. 10- اگر سخن گویند راست گویند. 11- در شب خداپرستند. 12- در روز مردان نبردند. 13- روزها را روزه اند. 14- شبها را زنده دارند و عبادت کنند. 15- همسایه را نیازارند. 16- همسایه از آنها آزار نکشد. 17- آرام روى زمین راه روند. 18- بسوى مساجد گام بردارند. 19- و به خانه بیوه زنان بروند (برای کمک و مساعدت آنها ). 20- و بگورستانها سر بزنند، خدا ما و شما را از پرهیزکاران سازد ( گنجینه معارف شیعه-ترجمه کنز الفوائد و التعجب ج 1 ص 117 ).
از مطالب گفته شده نتیجه می گیریم، دانستن این نشانه ها انسان را قادر می سازد تا ایمان خود را ارزیابی نموده، بداند که آیا خداوند را به ایمان توحیدی قبول دارد و یا صرفا شعار ایمان را سر می دهد و همچنین این امکان را به انسان می دهد تا اگر خدای ناکرده ایمانش شعاری می باشد با محقق نمودن این نشانه ها به اصلاح خود پرداخته و ایمان توحیدی را در خود بارور نماید. هر چه انسان بیشتر پایبند به نکات گفته شده باشد حظّ بیشتری از ایمان برده است و نشانه های ایمان در وجودش بیشتر می درخشد.
ج ) اخلاص
1 . تعریف اخلاص
اخلاص ضد ریا است و آن عبارت است از خالص ساختن و قصد از غیرخدا و پرداختن نیت از ماسوى اللّه ، (معراج السعاده، ملا احمد نراقى، بحث اخلاص).امام صادق(ع) مى فرمایند: «لابد للعبد من خالص النیه فى کل حرکه و سکون اذ لو لم یکن بهذا المعنى یکون غافلاً والغافلون قد وصفهم الله تعالى بقوله: ان هم الا کالانعام بل هم اضلّ و قال: اولئک هم الغافلون…؛ براى بنده (خدا) در هر حرکت و سکونى از خالص ساختن نیت (براى خدا) چاره و گریزى نیست زیرا اگر چنین نباشد غافل است و غافلان را خداوند تعالى اینگونه توصیف فرموده: اینان مانند چهارپایان بلکه گمراه تر هستند و نیز فرموده: اینان همان کسانى هستند که غافلند»، (میزان الحکمه، محمد محمدى رى شهرى، ج 3، روایت 4748).
2 . مراحل اخلاص: 1ـ اخلاص در نیت 2 ـ اخلاص در عمل 3ـ تصفیه دل
1 ـ اخلاص در نیت
اخلاص در این مرحله، به معنی خالص نمودن نیت از هرگونه شائبه شرک و ریا و اهداف غیر الهی است. انسان در زندگی خود سر دو راهی انتخاب بسر می برد، راهی به سوی معنویت، باطن هستی، خدای متعال و جهت تجردی عالم و راهی به سوی مادیت، دنیا، ظاهر هستی و جهت مادی حیات و پیراستن نفس از همه تعلقات و انگیزه هاى غیر الهى است و نه تنها همه اعمال را براى خدا انجام دادن، که حتى وجود خویش را نیز براى خدا خواستن. در روایتى از پیامبر (ص) خطاب به ابوذر آمده است:. و ما بلغ عبد حقیقةالاخلاص حتى لایحب ان یحمد على شى ء من عمل للَّه. بنده هرگز به حقیقت اخلاص نمى رسد، جز آن که دوست نداشته باشد او را بر عمل خدایى بستایند بحارالانوار، ج 82، ص 204 و ج 51، باب 116اولیاء الهی نه تنها نیت خویش را از انگیزه های دنیوی و مادی تخلیه می نمودند، بلکه حتی انگیزه عبادت خود را از ترس از جهنم و طمع بهشت نیز خالص می ساختند. آنها تنها و تنها خدای را از روی محبت و به این دلیل که شایسته عبادت است، عبادت می نمودند و این در حقیقت اوج اخلاص استامام صادق (ع) مى فرمایند: ولابدّ للعبد من خالص النیة فى کل حرکة و سکون لانه اذا لم یکن هذا المعنى یکون غافلاً والغافلون قد وصفهم اللَّه تعالى فقال: « أُولئِکَ کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ» و قال: «اولئک هم الغافلون». براى بنده (خدا) در هر حرکت و سکونى از خالص ساختن نیت (براى خدا) چاره و گریزى نیست زیرا اگر چنین نباشد، غافل است و غافلان را خداوند تعالى این گونه توصیف فرموده: اینان مانند چهارپایان بلکه گمراه تر هستند و نیز فرموده: اینان همان کسانى هستند که غافلند»، . میزان الحکمه، محمد محمدى رى شهرى، ج 3، روایت 4748)
2- اخلاص در عمل
اخلاص در عمل به معنی خالص شدن اعمال از گناهان و رسیدن انسان به ملکه تقوی و ورع است و مراتبى دارد:مرتبه اول ترک محرمات و انجام واجبات است. مرتبه دوم ترک مکروهات و انجام مستحبات به ویژه اهتمام به نماز شب است.مرتبه سوم ترک آنچه موجب اشتغال قلب به غیر خداى مى شود مانند بسیارى از مباحات، و همواره در جست و جوى خدا بودن و التزام به آنچه که باعث تقرّب درگاه الهى است. بهترین راه شروع براى ورزیدگى در اخلاص، نماز است که کون جامع و عبادت تام است و اگر بتوان در آن اخلاص داشت و همواره آن را قربة الى اللَّه به جاى آورد، این خود آمادگى و تمرین مى شود که انسان در تمام شؤونات زندگى، اخلاص را رعایت کند.اگر کسى این مراحل را به طور جدى پشت سر گذاشت، یک قدم به پیش برداشته و آن تسلیم نمودن اقالیم سبعه تن، تحت فرمان الهى است.
3-تصفیه دل
یکی از مراحل مهم اخلاص هم بیرون راندن تمام رذایل نفسانى ، حب دنیا ، لذت ها و آرزوهای دنیوی، از نهان خانه دل است . آن کس که بتواند شیطان و نفس اماره را از خانه دل بیرون افکند، آن گاه خواهد دید که خداى سبحان- که صاحبخانه است- فضاى دل او را چگونه پر خواهد نموده . در حدیث قدسى آمده است که: قلب المؤمن عرش الرحمان عرش خدای رحمان نشیمن گاه خدای سبحان است.
ب ) نشانه های ایمان
هر چه رسوخ این امور در انسان بیشتر باشد به همان میزان نشانه های ایمان در وجودش پر رنگتر است.
1- احساس نیاز به خداوند در خود و توجه به بى نیازى ذات اقدس پروردگار
بزرگترین ثمره و برکت دست یابى به ایمان توحیدی ، توجه انسان به غنا و بى نیازى ذات اقدس پروردگار و احساس نیازمندى خویش و ماسوى الله است. هر مقدار که گوهر وجود او به کمال توحید آراسته تر گردد، این توجه و احساس نیز افزونتر مى شود تا آنجا که مى فهمد خودش هیچ ندارد و خدا همه چیز دارد. سرّ تکیه همیشگى ائمه طاهرین (ع) در دعاها، مناجاتها، احادیث و سخنان عادى بر فقر خود و غناى خدا همین آراستگى آنان به توحید است. آنها مصداق اتمّ و اکمل انسانهاى کامل بوده اند، از این رو بیشتر از دیگران بر این امر حیاتى تکیه مى کرده ند. از مباحث محورى در دعاى شریف عرفه، که از مناجاتهاى سالار شیهدان اباعبدالله الحسین (ع) مى باشد، همین مسئله است. در یکى از جملات این دعا که مانند بسیارى از فرازهاى بلند آن آمده: إلهى من کانت حقایقه دعاوى فکیف لا تکون دعاویه دعاوى؟( مفاتیح الجنان، دعاى روز عرفه) پروردگارا کسى که حقایق او مجاز و دعواى بى دلیل است (زیرا از آن وى نیست) چگونه مجازها و ادعاهاى تهى از برهان او، دعواى صرف نباشد ؟ توضیح این که: انسان ها ادعاهاى فراوانى دارند که فقط برخى از کمالهاى مورد ادّعا را واجد هستند. کسانى که اهل سیر و سلوک نیستند، همه دعاوى خود را حقایق مى پندارند و نه تنها آنچه را که دارا هستند و به رخ دیگران مى کشند بلکه نسبت به آنچه که ندارند نیز ادعاى دارایى مى کنند که این، نشانه جهل مرکب آنهاست. امّا مومن به ایمان توحیدی نه تنها نسبت به آنچه که ندارد ادعایى نمى کند بلکه حتّى حقایق خود را نیز ادّعا مى بیند زیرا او مى بیند که کمالهاى موجود از خودش نیست و او ذاتاً چیزى ندارد آنچه دارد مال خداست، قهراً چیزى براى انسان باقى نمى ماند. (برداشتی از، حماسه و عرفان, آیة الله جوادى آملى)
2- اطاعت از رسول خدا(ص)
از نشانه های ایمان توحیدی اطاعت رسول خدا (صل الله علیه و آله ) می باشد همانگونه که در قرآن اطاعت از ایشان را در کنار اطاعت از خداوند قرار داده و آنرا از نشانه های ایمان برشمرده است : وَ أَطیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنینَ (الأنفال : 1) و خدا و پیامبرش را اطاعت کنید اگر ایمان دارید! در روایتی نیز آمده : مردى از رسول خدا (ص) پرسید: آیا بهشت را مى توان خرید یا نه، چنانکه عده اى بهشت را احتکار کرده و در انحصار خود مى دانند: و قالوا لن یدخل الجنة الّا من کان هوداً أو نصارى ( بقره/ 111). آن حضرت در پاسخ فرمود: بلى، بهشت را مى فروشند و ثمن هم دارد. عرض کرد: ثمن بهشت چیست؟ فرمود: لا اله الّا الله یَقولها العَبد مُخلصاً. آن مرد عرض کرد: مخلصاً یعنى چه؟ حضرت فرمود: اخلاص به آن است که به آنچه من بدان مبعوث شدم، ایمان آورده، عمل کند(بحار ج3 ص 13).
3- پیروی از اهل بیت (علیهم السلام )
رسول اکرم (ص) در ادامه روایت بالا شرط دیگر اخلاص در توحید را دوستى اهل بیت گرامى خود (ع) عنوان فرموده و در پاسخ آن مرد که سوال نمود : محبت اهل بیت شما جزو اخلاص در توحید است؟ حضرت رسول فرمود: آرى از برجسته ترین حقوق توحید، محبت اهل بیت (ع) است(بحار ج3 ص 13). بنابر این ایمان به خداوند بدون اعتقاد و التزام به ولایت عترت طاهره و بدون خضوع در پیشگاه خاندان عصمت و طهارت که ثقل دیگرى در قبال قرآن هستند شعاری بیش نخواهد بود. و از نشانه های ایمان پایبندی به آن است.
4- سایه انداختن توحید بر تمامی اعمال :به این معنا که تنها خدا را مطاع و قبله روح و جهت حرکت و ایده آل قرار دادن و طرد هر مطاع و جهت و قبله و ایده آل دیگر یعنى براى خدا خم شدن و راست شدن، براى خدا قیام کردن، براى خدا خدمت کردن، براى خدا زیستن، براى خدا مردن، آنچنانکه ابراهیم خلیل (ع) گفت: وَجَّهْتُ وَجْهِىَ لِلَّذى فَطَرَ السَّمواتِ وَ الْارْضَ حَنیفاً وَ ما انَا مِنَ الْمُشْرِکینَ (انعام / 79) روى دل و چهره قلب خود را حق گرایانه به سوى حقیقتى کردم که ابداع کننده همه جهان علوى و سفلبى است هرگز جزء مشرکان نیستم انَّ صَلوتى وَ نُسُکى وَ مَحْیاىَ وَ مَماتى لِلّهِ رَبِّ الْعالَمینَ لا شَریکَ لَهُ وَ بِذلِکَ امِرْتُ وَ انَا اوَّلُ الْمُسلِمینَ ( انعام/ 162 ) همانا نمازم، عبادتم، زیستنم و مردنم براى خداوند، پروردگار جهانهاست. او را شریکى نیست. به این فرمان داده شده ام و من اولین تسلیم شدگان به حق هستم.
5- انجام عمل صالح
ایمان، حالتی قلبی و روانی است که در اثر دانستن یک مفهوم و گرایش به آن، حاصل می شود و با شدت و ضعف هر یک از این دو عامل، کمال و نقص می پذیرد. این تعریف، به این نکته اشاره دارد که تنها آگاهی و اطلاع در ایمان کافی نیست؛ بلکه افزون بر آن، گرایش به مورد آگاهی و انکار نکردن و انجام ندادن ضد آن نیز شرط است چنان که قرآن کریم می فرماید: و جحدوا بها و استیقنتها انفسهم ظلما و علوا؛ آیات الهی را از روی ستم و برتری جویی انکار کردند در حالی که به آنها یقین پیدا کرده بودند (نمل، آیه 14). قرآن کریم می فرماید: (گروهی از) اعراب(بیابانی به پیامبر اکرم) گفتند ما ایمان آوردیم. بگو: شما ایمان نیاورده اید؛ ولی بگویید اسلام آوردیم و هنوز ایمان در دل هایتان وارد نشده است (حجرات، آیه 14) زیرا به اموری که علم به صحتش داشتند عمل نکردند از آنچه گذشت، معلوم می شود، ایمان قلبی بدون عمل به دستورهای شرع در سعادت و نجات انسان، کافی نیست به ویژه افرادی که در عین آگاهی از دستور شرعی آن را به هر علتی انکار کرده انجام نمی دهند (آیت الله مصباح یزدی، آموزش عقاید، سازمان تبلیغات اسلامی، دوره سه جلدی، ج 3، ص 107 – 127 ) و از نشانه های ایمان حقیقی در وجود انسان هرچه بیشتر پایبندی وی به آموزه های امامان (ع) می باشد.
پیامبر گرامی اسلام (ص) در روایتی زیبا می فرمایند: در مؤمن بیست خصلت باید باشد و هر که همه را ندارد ایمانش کامل نباشد اى على اخلاق مؤمن اینها است.1- در صف نماز حاضرند. 2- در پرداخت زکاة شتابانند. 3- مستمندان را خوراک دهند. 4- دست لطف بر سر یتیم کشند. 5- ناخن خود را پاکیزه کنند. 6- کمر خود را ببندند. 7- اگر حدیث گویند دروغ نگویند. 8- اگر وعده دهند، تخلف نکنند. 9- اگر سپرده ستانند خیانت نورزند. 10- اگر سخن گویند راست گویند. 11- در شب خداپرستند. 12- در روز مردان نبردند. 13- روزها را روزه اند. 14- شبها را زنده دارند و عبادت کنند. 15- همسایه را نیازارند. 16- همسایه از آنها آزار نکشد. 17- آرام روى زمین راه روند. 18- بسوى مساجد گام بردارند. 19- و به خانه بیوه زنان بروند (برای کمک و مساعدت آنها ). 20- و بگورستانها سر بزنند، خدا ما و شما را از پرهیزکاران سازد ( گنجینه معارف شیعه-ترجمه کنز الفوائد و التعجب ج 1 ص 117 ).
از مطالب گفته شده نتیجه می گیریم، دانستن این نشانه ها انسان را قادر می سازد تا ایمان خود را ارزیابی نموده، بداند که آیا خداوند را به ایمان توحیدی قبول دارد و یا صرفا شعار ایمان را سر می دهد و همچنین این امکان را به انسان می دهد تا اگر خدای ناکرده ایمانش شعاری می باشد با محقق نمودن این نشانه ها به اصلاح خود پرداخته و ایمان توحیدی را در خود بارور نماید. هر چه انسان بیشتر پایبند به نکات گفته شده باشد حظّ بیشتری از ایمان برده است و نشانه های ایمان در وجودش بیشتر می درخشد.
ج ) اخلاص
1 . تعریف اخلاص
اخلاص ضد ریا است و آن عبارت است از خالص ساختن و قصد از غیرخدا و پرداختن نیت از ماسوى اللّه ، (معراج السعاده، ملا احمد نراقى، بحث اخلاص).امام صادق(ع) مى فرمایند: «لابد للعبد من خالص النیه فى کل حرکه و سکون اذ لو لم یکن بهذا المعنى یکون غافلاً والغافلون قد وصفهم الله تعالى بقوله: ان هم الا کالانعام بل هم اضلّ و قال: اولئک هم الغافلون…؛ براى بنده (خدا) در هر حرکت و سکونى از خالص ساختن نیت (براى خدا) چاره و گریزى نیست زیرا اگر چنین نباشد غافل است و غافلان را خداوند تعالى اینگونه توصیف فرموده: اینان مانند چهارپایان بلکه گمراه تر هستند و نیز فرموده: اینان همان کسانى هستند که غافلند»، (میزان الحکمه، محمد محمدى رى شهرى، ج 3، روایت 4748).
2 . مراحل اخلاص: 1ـ اخلاص در نیت 2 ـ اخلاص در عمل 3ـ تصفیه دل
1 ـ اخلاص در نیت
اخلاص در این مرحله، به معنی خالص نمودن نیت از هرگونه شائبه شرک و ریا و اهداف غیر الهی است. انسان در زندگی خود سر دو راهی انتخاب بسر می برد، راهی به سوی معنویت، باطن هستی، خدای متعال و جهت تجردی عالم و راهی به سوی مادیت، دنیا، ظاهر هستی و جهت مادی حیات و پیراستن نفس از همه تعلقات و انگیزه هاى غیر الهى است و نه تنها همه اعمال را براى خدا انجام دادن، که حتى وجود خویش را نیز براى خدا خواستن. در روایتى از پیامبر (ص) خطاب به ابوذر آمده است:. و ما بلغ عبد حقیقةالاخلاص حتى لایحب ان یحمد على شى ء من عمل للَّه. بنده هرگز به حقیقت اخلاص نمى رسد، جز آن که دوست نداشته باشد او را بر عمل خدایى بستایند بحارالانوار، ج 82، ص 204 و ج 51، باب 116اولیاء الهی نه تنها نیت خویش را از انگیزه های دنیوی و مادی تخلیه می نمودند، بلکه حتی انگیزه عبادت خود را از ترس از جهنم و طمع بهشت نیز خالص می ساختند. آنها تنها و تنها خدای را از روی محبت و به این دلیل که شایسته عبادت است، عبادت می نمودند و این در حقیقت اوج اخلاص استامام صادق (ع) مى فرمایند: ولابدّ للعبد من خالص النیة فى کل حرکة و سکون لانه اذا لم یکن هذا المعنى یکون غافلاً والغافلون قد وصفهم اللَّه تعالى فقال: « أُولئِکَ کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ» و قال: «اولئک هم الغافلون». براى بنده (خدا) در هر حرکت و سکونى از خالص ساختن نیت (براى خدا) چاره و گریزى نیست زیرا اگر چنین نباشد، غافل است و غافلان را خداوند تعالى این گونه توصیف فرموده: اینان مانند چهارپایان بلکه گمراه تر هستند و نیز فرموده: اینان همان کسانى هستند که غافلند»، . میزان الحکمه، محمد محمدى رى شهرى، ج 3، روایت 4748)
2- اخلاص در عمل
اخلاص در عمل به معنی خالص شدن اعمال از گناهان و رسیدن انسان به ملکه تقوی و ورع است و مراتبى دارد:مرتبه اول ترک محرمات و انجام واجبات است. مرتبه دوم ترک مکروهات و انجام مستحبات به ویژه اهتمام به نماز شب است.مرتبه سوم ترک آنچه موجب اشتغال قلب به غیر خداى مى شود مانند بسیارى از مباحات، و همواره در جست و جوى خدا بودن و التزام به آنچه که باعث تقرّب درگاه الهى است. بهترین راه شروع براى ورزیدگى در اخلاص، نماز است که کون جامع و عبادت تام است و اگر بتوان در آن اخلاص داشت و همواره آن را قربة الى اللَّه به جاى آورد، این خود آمادگى و تمرین مى شود که انسان در تمام شؤونات زندگى، اخلاص را رعایت کند.اگر کسى این مراحل را به طور جدى پشت سر گذاشت، یک قدم به پیش برداشته و آن تسلیم نمودن اقالیم سبعه تن، تحت فرمان الهى است.
3-تصفیه دل
یکی از مراحل مهم اخلاص هم بیرون راندن تمام رذایل نفسانى ، حب دنیا ، لذت ها و آرزوهای دنیوی، از نهان خانه دل است . آن کس که بتواند شیطان و نفس اماره را از خانه دل بیرون افکند، آن گاه خواهد دید که خداى سبحان- که صاحبخانه است- فضاى دل او را چگونه پر خواهد نموده . در حدیث قدسى آمده است که: قلب المؤمن عرش الرحمان عرش خدای رحمان نشیمن گاه خدای سبحان است.