***از مکاتبه تان با ما، که نشانگر اعتماد شما به این مرکز است خرسندیم و خوشحالیم مخاطبمان فردی است که در مواجهه با دغدغه های ذهنی اش، اقدام به مشاوره خواهی می کند. این را بدانید که یکی از نشانه های افراد عاقل و پویا، کسب آگاهی در زمینه های مورد نیاز است. به خاطر این فهم زیبا به شما تبریک می گوییم و امیدواریم راهنمای خوبی برایتان باشیم.

*** پرسشگر گرامی، مشکلی که شما با آن مواجه هستید، به خاطر ضعف اعتقادتان نیست. به هر حال هر کسی بنابر وراثت، تربیت و محیطی که در آن بزرگ شده، ویژگی های خاص رفتاری خود (مثبت یا منفی) را پیدا می کند. در ضمن در برخی زمان ها به خاطر وقوع برخی اتفاقات (فوت عزیزان، شکست تحصیلی، ناکامی شغلی، شکست در ازدواج و …)، آستانه تحمل آدمی پایین می آید و رفتارهای نادرستی از خود بروز می دهد. از آنجایی که آدمی قدرت اراده و اختیار دارد، می تواند (و باید) به مقابله با این خصیصه های رفتاری منفی بپردازد و آن ها را تعدیل و اصلاح کند. هر انسانی (به جز معصومین علیهم السلام) در زندگی خود خطاهایی انجام می دهد؛ چیزی که مهم می باشد این است که آن خطاها را شناسایی کرده و در پی رفع آن ها باشیم. خوشبختانه شما به مشکل خود اشراف پیدا کرده اید و این یعنی نیمی از راه را رفته اید. شما با توکل به خدا و تلاش ها مستمری که انجام خواهید داد و کاربست مطالبی که ما در اختیارتان می گذاریم ، نیم دیگر راه را نیز طی خواهید نمود و این مشکلتان را حل می کنید ان شا الله.



*** پیش از پرداختن به این مطالب، سه نکته مهم را متذکر می شویم:

1. مشکلاتی که برای فرد به وجود می آید و با اعمال اختیاری او سر و کار دارد، جز توسط خود فرد حل نخواهد شد؛ شما اگر اراده جدی برای غلبه بر مشکلتان نداشته باشید و تلاش های لازم را انجام ندهید و تنها بر طبل ناامیدی بکوبید و ندای «نمی شود ، نمی شود» سر دهید، بهترین مشاوران دنیا، با بهترین راهکارها هم نمی توانند کاری برایتان انجام دهند و در این میان تنها کسی که متضرر می شود خودتان هستید. کار مشاور آگاهی دادن و ارائه راهکارهای مناسب در زمینه مربوط است؛ پیمودن راه با خود فرد است.

2. فراموش نکنید که مشکلات، در زندگی همه افراد به انحاء مختلف وجود دارد و تنها مختص شما نیست. این قانون تغییر ناپذیر دنیاست : «هر کسی که پرچم تسلیم را در برابر مشکلاتی که با آن مواجه می شود بالا ببرد، باید تبعات منفی آن را هم بپذیرد و هرکسی هم که در برابر مشکلات مقاومت کند و تلاش های لازم را به خرج دهد، طعم موفقیت را می چشد». این کیفیت تلاش های ماست که آینده مان را روشن یا تاریک می سازند. سستی و کم تلاشی و بر طبل ناتوانی کوبیدن نتیجه ای جز افسردگی نخواهد داشت و پر تلاشی و ناامید نشدن در مقابله با مشکلات، ارمغان شیرین پیروزی را به همراه می آورد؛ این است تفاوت افراد موفق و ناموفق.

3. فرمودید «پس از عصبانیت، از رفتار خود پشیمان می شوید ولی به خاطر اینکه می ترسید اوضاع بدتر شود، از طرف مقابل عذرخواهی نمی کنید». ما به شما می گوییم عذرخواهی و اقرار به اشتباه، شما را در نظر طرف مقابل بزرگ می کند. کمتر فرد مسلمانی پیدا می شود که عذر خواهی طرف مقابل را به خاطر عصبانیتی که به خرج داده، نپذیرد؛ در ضمن اگر هم عذرخواهی تان را قبول نکردند، چیزی از ارزش کار شما کم نمی شود و اوست که با نپذیرفتن عذر خواهی شما، خود را کوچک می کند. پس نترسید و یکبار امتحان کنید و نتیجه مثبتش را ببینید.

*** پرسشگر محترم؛ شما برای اینکه بتوانید در شئون مختلف زندگی، خودتان را به طور صحیح کنترل کنید و دراجتماع و برخورد با دیگران، رفتارهای به جا و مناسب از خود بروز دهید، باید آستانه تحریک و تحمل خود را در برابر مسائلی که با آنها مواجه می شوید بالا ببرید، که این امر نیز جز با کنترل خشم و تقویت صبر و بردباری میسر نیست. به همین منظور راهکارهایی در این زمینه خدمتتان ارائه می گردد که امیدواریم با عمل به آن ها، به این مهم نائل شوید.

حلم و بردباری یکی از شاخصه های پیامبر اکرم(ص) بود که قرآن کریم همین نرم خویی، لطافت برخورد و گشاده رو بودن ایشان را عامل اساسی گرویدن مردم به او و دین مبین اسلام معرفی می کند و در ادامه می فرماید اگر عصبانی و تندخو بودید مردم به دور تو جمع نمی شدند بلکه از اطراف تو پراکنده می شدند و در یک جمله او را چنین توصیف می کند که: «انک لعلی خلق عظیم». شکی نیست حلم و بردباری صفت پسندیده ای است که باید برای رسیدن به آن زحمت زیاد کشید.براى کنترل خشم و تقویت حلم و بردبارى، باید طبق برنامه اى جدى به تقویت اراده خود بکوشید و همواره سعى کنید برخود مسلط باشید، در این رابطه راه هاى مختلفى وجود دارد؛ ولى مهم آن است که در راه درمان آن کاملا جدى باشید و مطالب پیشنهادى را بدون کمترین کاستى به اجرا گذارید :

1. کاملا به خود مطمئن باشید که مى توانید روحیه خود را تغییر دهید؛ ولى براى نتیجه گیرى عجول نباشید؛ بلکه با خود فکر کنید باید حداقل یک سال بر روى رفتارهاى خود کار کنید و اگر چنین نمودید، حتما پس از آن دگرگونى رفتارى خواهید شد.

2. از حساسیت بیش از حد در هر زمینه بپرهیزید.

3. همواره در هر مساله اى، ابتدا از دیگران انتظار بدترین برخورد را داشته باشید و خود را براى تحمل آن آماده کنید. این مساله باعث مى شود برخوردهاى بهتر از مورد انتظار در شما ایجاد خشنودى نماید. در حالى که اگر همیشه انتظار برخورد خوب داشته باشید، چه بسا نتیجه عکس خواهید گرفت.

4. با خود شرط کنید که هیچ گاه و در هیچ شرایطى برخورد تند نداشته باشید و اگر ناگهان از شما برخورد تندى سر زد خود را جریمه کنید؛ مثلا تصمیم بگیرید – یا در صورت امکان نذر کنید – که اگر بر سر کسى فریاد زدید، فلان مبلغ را صدقه بدهید، یا نماز شب بخوانید و یا یک روز روزه بگیرید. کارآیى این روش، بسیار بالا است و بسیارى از علماى بزرگ بدین سان تمرین عملى و خودسازى نموده اند.

5. از تفریحات سالم و تقویت کننده اراده؛ مانند کوهنوردى، شنا، دو و پیاده روى و گردش در طبیعت و… نیز استفاده کنید.

6. در تصمیم گیرى ها، حتى الامکان با افراد عاقل و پخته مشورت نمایید و از اقدامات عجولانه و مطالعه نشده بپرهیزید.

7. بیشتر با افراد خوش خلق و غیر عصبى معاشرت کنید.

8. از موقعیت هاى که زمینه تندخویى در آن فراوان است، اجتناب کنید و در موقعیت هایى حضور یابید که رفتار پرخاشگرانه در آنجا دیده نمى شود و از موقعیت هاى که شما را به تندى نمودن دعوت مى کند، دور شوید.

9. قبل از هر عملى، در مورد پیامد آن تفکّر و اندیشه کنید و آن گاه اقدام نمایید و با تمرین این راه کار و به کارگیرى آن در مورد تمام رفتارها، اندک اندک کنترل خویش را بر تمام رفتارها توسعه بخشید.

10. به برخى رفتارها و حالاتى که از افراد سر مى زند. و شما را به عصبانیت دعوت مى کند، توجه نکنید؛ مثلاً اگر کسى با حرف ناروا شما را بر مى افروزد، از شنیدن و گوش سپردن به سخنان وى اجتناب کنید و حتى گوش ندهید یا محیط را ترک کنید. دیگر به گفته هاى او دقت و توجه نکرده و آنها را در ذهن خود مرور نکنید. نسبت به دیگر اعمال فیزیکى و رفتارهاى پرخاشگرانه و تحریک کننده نیز همین طور واکنش نشان دهید و راه بى توجهى و تغافل را پیش گیرید.

11. سطح شناخت خود را با مطالعه و تفکر از زشتى، ناپسند بودن، غیرقابل جبران بودن اعمال پرخاشگرانه بالا ببرید؛ مثلاً روایات، آیات و داستان هایى را که در مورد این نوع رفتارها و آثار آنها نوشته شده، مطالعه کنید و بعد در مورد آنها فکر کنید. حتى در برخى موارد به آثار رفتار تندى که خود مرتکب آن شده اید، توجه نموده و آن عمل و زشتى آن را در ذهن خود مرور کنید؛ به گونه اى که به یک حالت خود هشدارى از درون دست یابید و آثار فردى و اجتماعى و پیامدهاى حیثیتى آن عمل زشت را لحظه به لحظه در ذهن خود مرور نموده و قبح آن را براى خود بزرگ جلوه دهید تا از درون از آن عمل متنفّر شوید.

12. به هنگام بروز عصبانیت و تندخویى سریع، حالات خود را تغییر دهید؛ مثلاً اگر ایستاده اید، بنشینید و اگر نشسته اید، دراز بکشید و صورت خود را با آب سرد بشوید و یک لیوان آب خنک بیاشامید و خود را از موقعیت دور سازید.

13. از خواندن قرآن به مقدار زیاد و در نوبت هاى متعدد در طول 24 ساعت هرگز غفلت نورزید؛ زیرا قرآن تأثیر عظیم در رسیدن به حالت سکینه و آرامش درونى دارد. همین طور عبادت هاى خود، مانند نماز را در اول وقت و با حضور قلب کامل به جا آورید که تأثیر بزرگى در رسیدن به اطمینان خاطر دارد و آدمى را از درون به سکوى آرامش مى سپارد.

14. بعد از استحمام و به هنگام خروج از حمام، دو پاى خود را تا قوزک با آب سرد بشویید.

15. دیگر رفتارهاى عادى و روزمره خود را نیز با تسلط کامل بر رفتار و بدون شتابزدگى انجام دهید و آنها را آرام آرام تعقیب کنید تا نرم خویى و پرحوصلگى، بر تمام رفتارهاى شما حاکمیت پیدا کند.

16. چند لحظه دراز بکشید و چشمان خود را ببندید و همه ماهیچه هاى خود را شل کنید تا آرامش عضلانى پیدا کنید و فکر خود را از آنچه موجب عصبانیت و بی صبری شما شده است منصرف کنید و به عضلات بدن خود تمرکز یابید.

17. در موقعیت های عصبانیت زا، به خودتان تلقین کنید که اتفاق خاصى نیفتاده است؛ مگر آسمان به زمین آمده؟ بقیه در چنین مواردى چه مى کنند؟ آیا همه عزا مى گیرند؟ هر کسى به کارى مشغول مى شود و اعتنایى به این گونه موارد نمى کند.

18. اگر برخى موارد سریع سخن گفتید و عجولانه تصمیم گرفتید و رفتار نابجا از شما سرزد سریع خود را سرزنش و حتى در لفظ اظهار پشیمانى نمایید و وعده ها و قولى که با خود داشتید را در ذهن خویش حاضر سازید.

19. از خود ارزندگیهاى نابجا و شخصیت قائل شدن بیش از اندازه براى خود اجتناب ورزید و تنها هنجارها را رعایت کنید و لذا به سراغ رفتارهاى متواضعانه همانند تقدم در سلام، همنشینى مناسب با افراد پایین تر، ابراز ارادت به کوچکترها، مصافحه و احوالپرسى با دیگران به خصوص طبقه پایین تر، تفریح و صحبت با دیگران اقدام کنید.

20. ذکر «لا حول و لا قوة الا بالله» را زیاد بر زبان جارى سازید و سوره والعصر را زیاد بخوانید و تکرار اذکار: «استغفرالله ربى و اتوب الیه» و «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم».

21. وقتى که با امور عصبانیت آفرین مواجه هستید براى مدتى (حدود 10تا 15 دقیقه) راه دریافتهاى حسى خود را سد سازید مثلاً جلوى گوش خود را بگیرید و چشمان خود را ببندید و سر خود را پایین اندازید تا دریافت هاى عصبانیت تحت کنترل شما در آیند و موجب تحریک بیشتر شما نشوند.

22. اگر رفتار و یا صفتى که در شخصى هست موجب بی صبری و عصبانیت شما شده است آن رفتار را شوخى تلقى کرده و به شکلى خود را از تیررس آنها دور در نظر بگیرید یعنى به گونه اى از مخاطب در نظر گرفتن خویش در برابر رفتارهاى دیگران پرهیز کنید مثلاً از مشاهده کسى که فحش مى دهد با خود بگویید مخاطب او من نیستم و در این هنگام از صحنه دور شده و راه دریافت هاى حسى را سد سازید تا بیشتر مورد هجوم قرار نگیرید.

23. براى توجیه رفتارهاى خلاف انتظارى که از دیگران سر مى زند توجیه مناسب داشته باشید و آنها را مقصر تلقى نکنید تا موجب شود به خود اجازه عکس العمل بدهید مثلاً بگویید خودم از این فرد بدتر رفتار مى کنم؛ او اشتباه گرفته مقصر نیست؛ اشتباه من باعث رفتار نامناسب او شده است.

24. به نظرات و عقاید دیگران احترام قائل شوید و به دیده احترام به آنها بنگرید و حتى محترمانه با آنها رفتار کنید.

25. همیشه رفتارهایتان را درست و صحیح تلقى نکنید و احتمال خطا در کارهاى خود را بدهید.

26. سعى کنید به عنوان تمرین، گاه گاهى با افرادى که سلیقه آنها را نمى پسندید برخورد کوتاه مدت داشته باشید و با صاحبان دیگر انتظار مراوده کوتاه مدت داشته باشید.

27. شرح موارد فوق را در جدولى بنویسید و موارد انجام شده و یا تخلف از آن را یادداشت کنید و همواره سعى کنید موارد تخلف را کاهش داده و بیش از پیش خود را به انجام آنها مقید سازید و حتى قبل از بروز آن موقعیت ها و به صورت مستمر، راه کارهاى فوق را سرلوحه اعمال خود قرار دهید. و از آن به بعد، باید میزان موارد بی صبری، کاهش، و خود کنترلی در شما افزایش یابد. آنها را نیز یادداشت کنید و کم کم از میزان بی صبری هایتان در طول روز، هفته و… بکاهید و خود تنبیهى را به کار بگیرید.

28. در این زمینه، مطالعه کتاب معراج السعاده، مقام سوم، بحث مربوط به غضب و حلم را نیز به شما توصیه مى کنیم.

باز هم با ما سخن بگویید.



نویسنده : گروه روانشناسی و مشاوره پرسمان