ترندنیوز مطالب مذهبی+آموزشی+سرگرمی+خبری
پاسخ اجمالی:
1. بنیاد خانواده بر همکاری، تعاون ، اخلاق و اصل مشاوره و همدلی بنا نهاده شده است.
2. نهاد خانواده مثل هر نهاد اجتماعی دیگر نیازمند مدیر است تا تصمیمات نهایی را به مرحله اجرا در آورد. این مسئولیت بنا به دلایلی که در جواب تفصیلی به آن خواهیم پرداخت به شوهر محول شده است.
3. مدیریت و سرپرستی مرد به معنای مردسالاری یا خودرائی نیست بلکه مرد موظف است برای تحکیم و تثبیت نهاد خانواده از اصل مشورت و همدلی استفاده کند. مدیریت مرد دلبخواه و دیکتاتور مآبانه نیست و این گونه نیست که هرکاری که هوای نفسش بخواهد انجام دهد بلکه موظف است بر اساس مصالح خانواده تصمیم گیری نماید. قابل ذکر است اطاعت زن از مرد امری مطلق نیست. بلکه آنچه لازم است اطاعت زن از شوهر در وظایفی است که بر اساس حکم شریعت و در چارچوب عقلایی و با توجه به وظایف شوهر نسبت به زن در نظر گرفته شده است.اطاعت زن از شوهر در وظایف مزبور در جهت مصالح عالی خانواده به عنوان مهمترین و زیربنایی ترین نهاد انسان ساز است. اگرچه امکان جرح و تعدیل بسیاری از حقوق و وظایف پیش بینی شده برای زن و مرد در قالب خانواده در ضمن عقد ازدواج وجود دارد ولی چه بسا اعمال چنین تغییراتی با مصالح عالی خانواده که در اسلام لحاظ شده است منافات داشته باشد.
پاسخ تفصیلی:
مطلب اول: زن از دیدگاه اسلام
بایسته است در این رابطه سخنان گهربار پیامبر اکرم(ص) آورنده اسلام ،نقل شود. این تعالیم ارزشمند در دشوارترین شرایط تاریخی برای زنان صادر شده است؛ یعنی، در زمانی که دختران را زنده به گور می کردند و زن را مانند کالا به ارث می بردند و مالک می شدند و او را از هر گونه حقی محروم می داشتند. پیامبر اکرم(ص) بدین وسیله بلندترین گام را در بدترین شرایط، برای احیای حقوق زن و پاس داشت کرامت انسانی وی برداشته است: بهترین شما آن کسی است که نسبت به زن خود، سازگارتر و خیرخواه تر باشد و من از همه شما درباره زنان خیرخواه تر هستم.2.زنان همانا خواهران، مادران، خاله ها و عمه های شما هستند و ریشه وجود شما از آنان است و باید در اوج عاطفه و مهربانی با آنان رفتار شود.3.نسبت به زنان، با تقوا باشید و در رعایت حقوق آنان و توجه به ایشان، پرهیزگاری کنید؛ زیرا آنان امانت خداوند در دست شمایند و طبق دستور و قول پروردگار برای شما حلال و محرم شده اند. بر شما است که حقوق آنان را مراعات نمایید و عادلانه و طبق عرف زمانه و شأن زنان، زندگی ایشان را تأمین کنید.4.بهترین شما آن افرادی هستند که با زنان خود، خوب و خوش باشند.5.ملعون و بازملعون است آن کسی که در تأمین زندگی همسر خود، کوتاهی کند و حقوق خانواده را ضایع و آنان را ناراحت کند.[1]از دیدگاه اسلام زن و مرد، هر دو از اشرف مخلوقات جهانند و هیچ تفاوتی از نظر اصل آفرینش و مقام و مرتبت، ندارند. آن دو، مکمّل و برطرف کننده نیازهای یکدیگرند. این که برخی زن را موجودی پست تر می دانند، تفکراتی موهوم و شیطانی است و از جهل و بی خبری مردم سرچشمه می گیرد.گفتنی است ، معرفى و تفسیر یک موجود از موجودات جهان در گرو شناخت کل نظام هستى است زیرا نظام هستى به عنوان یک مجموعه به هم پیوسته و در حال حرکت به سوى کمال مطرح است. نظام هستى، نظام احسن و اکمل است ولى هیچ موجودى را نباید جداى از کل آفرینش تفسیر کرد. مسأله جنسیت در نظام هستى، سریان دارد، ذکوریت و انوثیت مخصوص انسان نیست؛ بلکه در تمامى موجودات آفرینش حتى جمادات، گیاهان، حیوانات وجود دارد. اتم ها و الکترون ها نیز بر گرد هسته مرکزى با همان خصوصیت جنسیت و زوجیت مى چرخند. زن نیز مانند مرد مى تواند مراحل عالیه کمال را طى کند. جایگاه زن در منطق وحى، بسیار بلند و بالاست و در قرآن از آفرینش زنان به عنوان «آیات الهى» یاد شده است «و من آیاته ان خلق لکم من انفسکم ازواجا» (روم (30)، آیه 21.) زن نشانه رحمت و جمال و قدرت حق تعالى است، زن تجلی گاه جمال الهى خداوند رب العالمین است یعنى مربّى و هدایت کننده موجودات و پرورش دهنده آنهاست، زن نیز مربّى و هدایت کننده فرد و جامعه است. خداوند لطیف است، زن نیز مظهر لطف الهى و لطیف است به همین جهت انجام کارهاى سنگین و خشن و سخت مثل جهاد از آنان برداشته شده است. پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «نعم الولد البناتُ، مُلَطَّفاتٍ مُجَهَّزاتٍ، مونساتٍ، مبارکاتٍ، مُفلیّاتٍ»؛ چه خوب فرزندانى هستند، دختران زیرا آنان، موجوداتى لطیف و ظریف هستند (در آفرینش آنان نهایت حکمت و ظرافت و لطافت بکار برده شده است)».[2]دوم: وظایف زن و مرد در خانوادهدر این زمینه ابتدا به وظایف متقابل زن و شوهر یعنی وظایفی که بر عهده هر دو نفر است می پردازیم بعد به وظایف اختصاصی هر یک اشاره می کنیم. همانگونه که مى دانید اسلام براى زن و شوهر، حقوق واجب و مستحبى قرار داده که لازم است رعایت کنند و مراقب باشند که این دستورات حیات بخش را زیر پا نگذارند چرا که این حقوق، پایه های اساسى خانواده را تشکیل مى دهد و خیر و سعادت، لذّت و آرامش و بقاى زندگى مشترک را تأمین مى کند. در ذیل به مهمترین وظایف متقابل زن و شوهر نسبت به هم اشاره مى شود:- حفظ حریم و احترام و خوش رفتارى با هم.- تأمین نیاز جنسى و روحی و روانی یکدیگر.- اجتناب از سوء ظن هاى بى مورد.- پرهیز از تندخوى، بدزبانی، درشت گفتاری، ترشروى و سرسنگین نبودن در برابر یکدیگر.- اجتناب از تمجید دیگران در مقابل یکدیگر؛ یعنی هیچگاه زن نباید از مرد دیگر در مقابل شوهر تعریف کند و متقابلا مرد نیز نباید از زن دیگری در مقابل همسرش تعریف و تمجید کند.- تحقیر نکردن یکدیگر و همین طور خویشان و بستگان همدیگر.- تندخویى و گاهى بداخلاقى همدیگر را تحمل نمودن.- هرگز به هم دروغ نگفتن و رعایت صداقت، امانت، فداکارى و گذشت.- با تمام توان از میهمانان یکدیگر پذیرایى کردن و ابراز ناراحتى نکردن از اینکه میهمانان متعلق به همسر هستند.- به خویشاوندان هم خصوصا خویشاوند نزدیک او احترام فوق العاده بگذارید.- عیوب یکدیگر را پیش هیچ کس بازگو نکنید و به رخ هم نکشید.- در حق همدیگر دعا کنید و از خداوند بخواهید که در کارها موفقتان بدارد.- با مشکلات زندگى به طور منطقى برخورد کردن و کمتر دچار احساسات شدن.- در تمام مدت زندگى به هم ابراز علاقه و عشق کردن و در مناسبتها براى هم هدیه (هر چند ارزان قیمت) تهیه کردن.با توجه به این نکات و وظائف مذکور، بعضى از خصوصیات بارز یک مرد هم بدست مى آید از جمله غیرت و مردانگى، صداقت، راست گوئى و امانت دارى، داشتن روحیه ى فداکارى، گذشت و ایثار، داشتن روحیه محبّت، همکارى و همیارى و…اما وظایف اختصاصی زن در برابر شوهر عبارتند از:- بدون اجازه شوهر در مال او تصرف نکردن.- بدون اجازه و توافق شوهر از خانه بیرون نرود.- توجه داشتن به مسائل محرم و نامحرم هم در نزد شوهر و هم در غیاب او؛ سعی کند در سه مورد فوق اعتماد شوهرتان را جلب کند.برخی از وظایف اختصاصی مرد در قبال همسرش عبارتند از:در رابطه با رفتار مرد با خانم خود قرآن در (سوره نساء آیه 19)می فرماید: «و عاشروهن بالمعروف ; به نیکی با آنان معاشرت و زندگی کنید».نیکی به همسر دارای شاخص های ثابت و متغیر است شاخص های ثابت عبارت است از:- تأمین مسکن و تهیه پوشاک و خوراک در حد شأن شخصی و خانوادگی همسر.اما شاخص های متغیر به تناسب شرایط زندگی طرفین متفاوت است و هر فردی در طول زندگی با همسر خود و با توجه به شرایط زندگی و روحیات طرف مقابل بهتر می تواند موارد تعادل را شناسایی و اعمال کند, مثلا پیامبر بزرگوار اسلام می فرمایند: خدمت و کمک مرد به زن در امور خانه , نشانه صداقت و علاقه اوست .فلسفه اذن از شوهربا توجه به آن که هر اجتماعی هر چند کوچک, باید دارای مدیر و مسؤولی باشد, خانواده نیز – که سنگ زیرین اجتماع و هسته اولیه آن است – از این قاعده مستثنی نیست و در نظام خانوادگی اسلام, مسؤولیت اداره و تأمین نیازمندی های خانواده, بر دوش مرد نهاده شده است; لیکن این به معنای حاکمیت او بر زن نیست; بلکه نوعی مسؤولیت است.این حکم به معناى مردسالارى نیست، زیرا؛ اولاً مردسالارى واژه اى ابهام آمیز است و به انحاى گوناگون قابل تصویر مى باشد. ثانیا از نظر اسلام، خود مرد نیز اجازه ندارد به میل و هوى و هوس و تمایلات خودش زندگى کند تا چه رسد به این که زن و فرزند تابع محض و بى چون و چراى او باشند؛ بلکه نظام خانواده در اسلام براساس حقوق و وظایف متقابل پایه ریزى شده و در آن هم مردسالارى و هم زن سالارى غلط است و آنچه صحیح است خداسالارى، دین سالارى، عقل سالارى و قانون سالارى است. بنابراین به طور خلاصه مردسالارى که به معناى تسلط بى چون و چراى مردان به زنان است، در اسلام وجود ندارد. براساس نگرش اسلامى، هیچ انسانى بر انسان دیگر تسلط ندارد و آدمیان ملک حق تعالى هستند و اگر حقوقى براى فردى قرار داده شده باشد، به تناسب آن حقوق وظایفى نیز بر گردن او گذاشته مى شود؛ یعنى، حقوق، همراه با تکلیف و مسؤولیت و حقوق متقابل مى باشد. در احکام شرعى نیز مشاهده مى شود که در قبال حقوقى که براى مرد قرار داده شده، تکالیفى (مانند مهریه و نفقه) نیز بر گردن او گذاشته شده است. گذشته از این، حقوق مرد نیز محدود و مشروط است به این که موجب عسر و حرج و ضرر براى زن نباشد. آرى، اداره زندگى خانواده به عهده مرد است که باید براساس عقل و شرع خانواده را اداره کند؛ یعنى، خانواده و زندگى خانواده نیز به میل و اختیار او واگذار نشده است و او در اداره خانواده نیز محدود و مقید به رعایت احکام شرع مى باشد، به علاوه مى دانیم که انسان چه زن و چه مرد کامل خلق نشده است و هر کدام از زن و مرد نقایص و نارسایى ها و نیازهاى خود را دارند. در زندگى مشترک نیز، با تفاهم و همدلى مى توانند همدیگر را کامل نمایند و هر کدام در راه و مسیر کمال و تعالى و خروج از نقصان و ضعف و نارسایى، نیازمند دیگرى است. برخى از اندیشمندان نیز با مطالعه احکام اسلام به این نظر رسیده اند که اسلام نوعى حیات و زندگى در داخل محیط خانواده و حمایت و تعالى زنان را در این محیط خواهان است تا زنان در چارچوب زندگى خانوادگى و در منزل به کمالات و رشد و برطرف نمودن نیازها و شکوفایى انسانى و تحقق وجودى و… نائل گردند. تجربه بشرى نیز نشان مى دهد که چنین زندگى و حیاتى براى بانوان بهتر است. از طرف دیگر، اسلام چنان چتر حمایتى در قوانین خود براى زن ایجاد کرده که او هیچ گاه براى تأمین نیازمندى هاى خود، نیازمند خروج از خانه نباشد و همواره مرد را موظف به تأمین او کرده است. ازسوی دیگر نظام خانواده در اسلام، نظامى شورایى با سرپرستى و مدیریت اجرایى مرد است.این مسئله تکالیفى را بر دوش هر یک از اعضاى خانواده مى گذارد و حقوقى را براى آنها مقرر مى کند؛ از جمله اینکه مرد، باید در جهت تأمین نیازمندى هاى خانواده و ایجاد زمینه رشد، تعالى و سلامت مادّى و معنوى آن تلاش کند. از طرف دیگر مسئولیتى بر دوش دیگر اعضا در برابر مرد ایجاد مى کند که از جمله آنها، کنترل پذیرى رفت و آمدها و هماهنگى آن با مرد است. به عبارت دیگر هر اجتماعى – کوچک باشد یا بزرگ – نیاز به مدیریت دارد. کانون خانواده، بنیادى ترین اجتماع انسانى است که سعادت و انحطاط آن، نقش زیادى در سعادت و انحطاط کلى جامعه ایفا مى کند.در این اجتماع کوچک ولى مهم – که مدیریت و سرپرستى آن با مرد است – سعه صدر، مشارکت دهى سایر اعضا، رعایت حقوق آنها و حکومت بر دل و اعمال اقتدار (به جاى قدرت) لازم مى باشد. از این رو شوهر وظیفه دارد بداخلاقى نکند، و به گونه اى رفتار کند که مصداق «حسن معاشرت» باشد.در مقابل، دیگر اعضاى خانواده نیز باید هماهنگى لازم را با مرد داشته باشند و او را در جهت مدیریت بهینه خانواده یارى رسانده و حقوق وى را پاس دارند.برای مطالعه بیشتر مراجعه کنید به:محمدتقى، جعفرى، زن از دیدگاه امام على ؛مرتضى، مطهرى، نظام حقوق زن در اسلام،زن در آیینه جلال و جمال، آیه الله جوادی آملی،ربانى خلخالى، زن از دیدگاه اسلام،محمد حسین، طباطبایى، زن در اسلام،سید مسعود، معصومى، احکام روابط زن و مرد.
پی نوشت ها:
[1] . احادیث، به نقل از بولتن اندیشه، ویژه زن، صص 355 ـ 354
[2] . (وسائل الشیعه، ج 21، ص 362، چاپ بیروت؛ کلینى، الکافى، باب فضل البنات، ج 6، ص 4.)
1. بنیاد خانواده بر همکاری، تعاون ، اخلاق و اصل مشاوره و همدلی بنا نهاده شده است.
2. نهاد خانواده مثل هر نهاد اجتماعی دیگر نیازمند مدیر است تا تصمیمات نهایی را به مرحله اجرا در آورد. این مسئولیت بنا به دلایلی که در جواب تفصیلی به آن خواهیم پرداخت به شوهر محول شده است.
3. مدیریت و سرپرستی مرد به معنای مردسالاری یا خودرائی نیست بلکه مرد موظف است برای تحکیم و تثبیت نهاد خانواده از اصل مشورت و همدلی استفاده کند. مدیریت مرد دلبخواه و دیکتاتور مآبانه نیست و این گونه نیست که هرکاری که هوای نفسش بخواهد انجام دهد بلکه موظف است بر اساس مصالح خانواده تصمیم گیری نماید. قابل ذکر است اطاعت زن از مرد امری مطلق نیست. بلکه آنچه لازم است اطاعت زن از شوهر در وظایفی است که بر اساس حکم شریعت و در چارچوب عقلایی و با توجه به وظایف شوهر نسبت به زن در نظر گرفته شده است.اطاعت زن از شوهر در وظایف مزبور در جهت مصالح عالی خانواده به عنوان مهمترین و زیربنایی ترین نهاد انسان ساز است. اگرچه امکان جرح و تعدیل بسیاری از حقوق و وظایف پیش بینی شده برای زن و مرد در قالب خانواده در ضمن عقد ازدواج وجود دارد ولی چه بسا اعمال چنین تغییراتی با مصالح عالی خانواده که در اسلام لحاظ شده است منافات داشته باشد.
پاسخ تفصیلی:
مطلب اول: زن از دیدگاه اسلام
بایسته است در این رابطه سخنان گهربار پیامبر اکرم(ص) آورنده اسلام ،نقل شود. این تعالیم ارزشمند در دشوارترین شرایط تاریخی برای زنان صادر شده است؛ یعنی، در زمانی که دختران را زنده به گور می کردند و زن را مانند کالا به ارث می بردند و مالک می شدند و او را از هر گونه حقی محروم می داشتند. پیامبر اکرم(ص) بدین وسیله بلندترین گام را در بدترین شرایط، برای احیای حقوق زن و پاس داشت کرامت انسانی وی برداشته است: بهترین شما آن کسی است که نسبت به زن خود، سازگارتر و خیرخواه تر باشد و من از همه شما درباره زنان خیرخواه تر هستم.2.زنان همانا خواهران، مادران، خاله ها و عمه های شما هستند و ریشه وجود شما از آنان است و باید در اوج عاطفه و مهربانی با آنان رفتار شود.3.نسبت به زنان، با تقوا باشید و در رعایت حقوق آنان و توجه به ایشان، پرهیزگاری کنید؛ زیرا آنان امانت خداوند در دست شمایند و طبق دستور و قول پروردگار برای شما حلال و محرم شده اند. بر شما است که حقوق آنان را مراعات نمایید و عادلانه و طبق عرف زمانه و شأن زنان، زندگی ایشان را تأمین کنید.4.بهترین شما آن افرادی هستند که با زنان خود، خوب و خوش باشند.5.ملعون و بازملعون است آن کسی که در تأمین زندگی همسر خود، کوتاهی کند و حقوق خانواده را ضایع و آنان را ناراحت کند.[1]از دیدگاه اسلام زن و مرد، هر دو از اشرف مخلوقات جهانند و هیچ تفاوتی از نظر اصل آفرینش و مقام و مرتبت، ندارند. آن دو، مکمّل و برطرف کننده نیازهای یکدیگرند. این که برخی زن را موجودی پست تر می دانند، تفکراتی موهوم و شیطانی است و از جهل و بی خبری مردم سرچشمه می گیرد.گفتنی است ، معرفى و تفسیر یک موجود از موجودات جهان در گرو شناخت کل نظام هستى است زیرا نظام هستى به عنوان یک مجموعه به هم پیوسته و در حال حرکت به سوى کمال مطرح است. نظام هستى، نظام احسن و اکمل است ولى هیچ موجودى را نباید جداى از کل آفرینش تفسیر کرد. مسأله جنسیت در نظام هستى، سریان دارد، ذکوریت و انوثیت مخصوص انسان نیست؛ بلکه در تمامى موجودات آفرینش حتى جمادات، گیاهان، حیوانات وجود دارد. اتم ها و الکترون ها نیز بر گرد هسته مرکزى با همان خصوصیت جنسیت و زوجیت مى چرخند. زن نیز مانند مرد مى تواند مراحل عالیه کمال را طى کند. جایگاه زن در منطق وحى، بسیار بلند و بالاست و در قرآن از آفرینش زنان به عنوان «آیات الهى» یاد شده است «و من آیاته ان خلق لکم من انفسکم ازواجا» (روم (30)، آیه 21.) زن نشانه رحمت و جمال و قدرت حق تعالى است، زن تجلی گاه جمال الهى خداوند رب العالمین است یعنى مربّى و هدایت کننده موجودات و پرورش دهنده آنهاست، زن نیز مربّى و هدایت کننده فرد و جامعه است. خداوند لطیف است، زن نیز مظهر لطف الهى و لطیف است به همین جهت انجام کارهاى سنگین و خشن و سخت مثل جهاد از آنان برداشته شده است. پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «نعم الولد البناتُ، مُلَطَّفاتٍ مُجَهَّزاتٍ، مونساتٍ، مبارکاتٍ، مُفلیّاتٍ»؛ چه خوب فرزندانى هستند، دختران زیرا آنان، موجوداتى لطیف و ظریف هستند (در آفرینش آنان نهایت حکمت و ظرافت و لطافت بکار برده شده است)».[2]دوم: وظایف زن و مرد در خانوادهدر این زمینه ابتدا به وظایف متقابل زن و شوهر یعنی وظایفی که بر عهده هر دو نفر است می پردازیم بعد به وظایف اختصاصی هر یک اشاره می کنیم. همانگونه که مى دانید اسلام براى زن و شوهر، حقوق واجب و مستحبى قرار داده که لازم است رعایت کنند و مراقب باشند که این دستورات حیات بخش را زیر پا نگذارند چرا که این حقوق، پایه های اساسى خانواده را تشکیل مى دهد و خیر و سعادت، لذّت و آرامش و بقاى زندگى مشترک را تأمین مى کند. در ذیل به مهمترین وظایف متقابل زن و شوهر نسبت به هم اشاره مى شود:- حفظ حریم و احترام و خوش رفتارى با هم.- تأمین نیاز جنسى و روحی و روانی یکدیگر.- اجتناب از سوء ظن هاى بى مورد.- پرهیز از تندخوى، بدزبانی، درشت گفتاری، ترشروى و سرسنگین نبودن در برابر یکدیگر.- اجتناب از تمجید دیگران در مقابل یکدیگر؛ یعنی هیچگاه زن نباید از مرد دیگر در مقابل شوهر تعریف کند و متقابلا مرد نیز نباید از زن دیگری در مقابل همسرش تعریف و تمجید کند.- تحقیر نکردن یکدیگر و همین طور خویشان و بستگان همدیگر.- تندخویى و گاهى بداخلاقى همدیگر را تحمل نمودن.- هرگز به هم دروغ نگفتن و رعایت صداقت، امانت، فداکارى و گذشت.- با تمام توان از میهمانان یکدیگر پذیرایى کردن و ابراز ناراحتى نکردن از اینکه میهمانان متعلق به همسر هستند.- به خویشاوندان هم خصوصا خویشاوند نزدیک او احترام فوق العاده بگذارید.- عیوب یکدیگر را پیش هیچ کس بازگو نکنید و به رخ هم نکشید.- در حق همدیگر دعا کنید و از خداوند بخواهید که در کارها موفقتان بدارد.- با مشکلات زندگى به طور منطقى برخورد کردن و کمتر دچار احساسات شدن.- در تمام مدت زندگى به هم ابراز علاقه و عشق کردن و در مناسبتها براى هم هدیه (هر چند ارزان قیمت) تهیه کردن.با توجه به این نکات و وظائف مذکور، بعضى از خصوصیات بارز یک مرد هم بدست مى آید از جمله غیرت و مردانگى، صداقت، راست گوئى و امانت دارى، داشتن روحیه ى فداکارى، گذشت و ایثار، داشتن روحیه محبّت، همکارى و همیارى و…اما وظایف اختصاصی زن در برابر شوهر عبارتند از:- بدون اجازه شوهر در مال او تصرف نکردن.- بدون اجازه و توافق شوهر از خانه بیرون نرود.- توجه داشتن به مسائل محرم و نامحرم هم در نزد شوهر و هم در غیاب او؛ سعی کند در سه مورد فوق اعتماد شوهرتان را جلب کند.برخی از وظایف اختصاصی مرد در قبال همسرش عبارتند از:در رابطه با رفتار مرد با خانم خود قرآن در (سوره نساء آیه 19)می فرماید: «و عاشروهن بالمعروف ; به نیکی با آنان معاشرت و زندگی کنید».نیکی به همسر دارای شاخص های ثابت و متغیر است شاخص های ثابت عبارت است از:- تأمین مسکن و تهیه پوشاک و خوراک در حد شأن شخصی و خانوادگی همسر.اما شاخص های متغیر به تناسب شرایط زندگی طرفین متفاوت است و هر فردی در طول زندگی با همسر خود و با توجه به شرایط زندگی و روحیات طرف مقابل بهتر می تواند موارد تعادل را شناسایی و اعمال کند, مثلا پیامبر بزرگوار اسلام می فرمایند: خدمت و کمک مرد به زن در امور خانه , نشانه صداقت و علاقه اوست .فلسفه اذن از شوهربا توجه به آن که هر اجتماعی هر چند کوچک, باید دارای مدیر و مسؤولی باشد, خانواده نیز – که سنگ زیرین اجتماع و هسته اولیه آن است – از این قاعده مستثنی نیست و در نظام خانوادگی اسلام, مسؤولیت اداره و تأمین نیازمندی های خانواده, بر دوش مرد نهاده شده است; لیکن این به معنای حاکمیت او بر زن نیست; بلکه نوعی مسؤولیت است.این حکم به معناى مردسالارى نیست، زیرا؛ اولاً مردسالارى واژه اى ابهام آمیز است و به انحاى گوناگون قابل تصویر مى باشد. ثانیا از نظر اسلام، خود مرد نیز اجازه ندارد به میل و هوى و هوس و تمایلات خودش زندگى کند تا چه رسد به این که زن و فرزند تابع محض و بى چون و چراى او باشند؛ بلکه نظام خانواده در اسلام براساس حقوق و وظایف متقابل پایه ریزى شده و در آن هم مردسالارى و هم زن سالارى غلط است و آنچه صحیح است خداسالارى، دین سالارى، عقل سالارى و قانون سالارى است. بنابراین به طور خلاصه مردسالارى که به معناى تسلط بى چون و چراى مردان به زنان است، در اسلام وجود ندارد. براساس نگرش اسلامى، هیچ انسانى بر انسان دیگر تسلط ندارد و آدمیان ملک حق تعالى هستند و اگر حقوقى براى فردى قرار داده شده باشد، به تناسب آن حقوق وظایفى نیز بر گردن او گذاشته مى شود؛ یعنى، حقوق، همراه با تکلیف و مسؤولیت و حقوق متقابل مى باشد. در احکام شرعى نیز مشاهده مى شود که در قبال حقوقى که براى مرد قرار داده شده، تکالیفى (مانند مهریه و نفقه) نیز بر گردن او گذاشته شده است. گذشته از این، حقوق مرد نیز محدود و مشروط است به این که موجب عسر و حرج و ضرر براى زن نباشد. آرى، اداره زندگى خانواده به عهده مرد است که باید براساس عقل و شرع خانواده را اداره کند؛ یعنى، خانواده و زندگى خانواده نیز به میل و اختیار او واگذار نشده است و او در اداره خانواده نیز محدود و مقید به رعایت احکام شرع مى باشد، به علاوه مى دانیم که انسان چه زن و چه مرد کامل خلق نشده است و هر کدام از زن و مرد نقایص و نارسایى ها و نیازهاى خود را دارند. در زندگى مشترک نیز، با تفاهم و همدلى مى توانند همدیگر را کامل نمایند و هر کدام در راه و مسیر کمال و تعالى و خروج از نقصان و ضعف و نارسایى، نیازمند دیگرى است. برخى از اندیشمندان نیز با مطالعه احکام اسلام به این نظر رسیده اند که اسلام نوعى حیات و زندگى در داخل محیط خانواده و حمایت و تعالى زنان را در این محیط خواهان است تا زنان در چارچوب زندگى خانوادگى و در منزل به کمالات و رشد و برطرف نمودن نیازها و شکوفایى انسانى و تحقق وجودى و… نائل گردند. تجربه بشرى نیز نشان مى دهد که چنین زندگى و حیاتى براى بانوان بهتر است. از طرف دیگر، اسلام چنان چتر حمایتى در قوانین خود براى زن ایجاد کرده که او هیچ گاه براى تأمین نیازمندى هاى خود، نیازمند خروج از خانه نباشد و همواره مرد را موظف به تأمین او کرده است. ازسوی دیگر نظام خانواده در اسلام، نظامى شورایى با سرپرستى و مدیریت اجرایى مرد است.این مسئله تکالیفى را بر دوش هر یک از اعضاى خانواده مى گذارد و حقوقى را براى آنها مقرر مى کند؛ از جمله اینکه مرد، باید در جهت تأمین نیازمندى هاى خانواده و ایجاد زمینه رشد، تعالى و سلامت مادّى و معنوى آن تلاش کند. از طرف دیگر مسئولیتى بر دوش دیگر اعضا در برابر مرد ایجاد مى کند که از جمله آنها، کنترل پذیرى رفت و آمدها و هماهنگى آن با مرد است. به عبارت دیگر هر اجتماعى – کوچک باشد یا بزرگ – نیاز به مدیریت دارد. کانون خانواده، بنیادى ترین اجتماع انسانى است که سعادت و انحطاط آن، نقش زیادى در سعادت و انحطاط کلى جامعه ایفا مى کند.در این اجتماع کوچک ولى مهم – که مدیریت و سرپرستى آن با مرد است – سعه صدر، مشارکت دهى سایر اعضا، رعایت حقوق آنها و حکومت بر دل و اعمال اقتدار (به جاى قدرت) لازم مى باشد. از این رو شوهر وظیفه دارد بداخلاقى نکند، و به گونه اى رفتار کند که مصداق «حسن معاشرت» باشد.در مقابل، دیگر اعضاى خانواده نیز باید هماهنگى لازم را با مرد داشته باشند و او را در جهت مدیریت بهینه خانواده یارى رسانده و حقوق وى را پاس دارند.برای مطالعه بیشتر مراجعه کنید به:محمدتقى، جعفرى، زن از دیدگاه امام على ؛مرتضى، مطهرى، نظام حقوق زن در اسلام،زن در آیینه جلال و جمال، آیه الله جوادی آملی،ربانى خلخالى، زن از دیدگاه اسلام،محمد حسین، طباطبایى، زن در اسلام،سید مسعود، معصومى، احکام روابط زن و مرد.
پی نوشت ها:
[1] . احادیث، به نقل از بولتن اندیشه، ویژه زن، صص 355 ـ 354
[2] . (وسائل الشیعه، ج 21، ص 362، چاپ بیروت؛ کلینى، الکافى، باب فضل البنات، ج 6، ص 4.)
