در عرف و ادبیات عموم مردم جهان ، برخى از مفاهیم و واژه ها ، از نوعى قداست و عظمت و احترام برخوردارند . شهید وشهادت در اسلام از چنین قداستى بر خوردار است . اگر کسى با مفاهیم اسلامى اشنا باشد و در عرف خاص اسلامى این کلمه را تلقى کند احساس مى کند هاله اى از نور این کلمه را فرا گرفته است . از نظر اسلام هر کس که به مقام و درجه شهادت نایل اید ، به یکى از عالى ترین درجات و مراتب در سیر وسلوک صعودى انسانى رسیده است .
شهادت مقام بسیار والایى است به نحوى که قران کریم کسانى را که با شهادت از این دنیا رفته اند را زنده معرفى مى کند و براى انان مقام عنداللهى را تصویر مى کند :
و لا تحسبن الذین قتلوا فى سبیل الله امواتا بل احیا عند ربهم یرزقون ( ال عمران / 169 )
گمان مبر انان را که در راه حق شهید شده اند مرده اند ، خیر ، انها زندگانى هستند نزد پروردگارشان و متنعم به انعامات او .
در روایات نیز شهادت جایگاه والایى دارد . در روایتى از رسول اکرم ( ص ) امده است :
اشرف الموت قتل الشهاده ( بحار الانوار / ج 100 / ص 8 )
بالاترین و شریف ترین مرگ ها ، مرگى است که به صورت شهادت باشد .
حال اولین گام در پاسخ به سوال فوق این است که ببینیم شهید از منظر اسلام چه کسى است ؟ چه شرایطى براى وفات و مرگ ظاهرى یک انسان باید وجود داشته باشد تا بتوان وى را شهید نامید ؟
شهید در فرهنگ اسلامى کسى است که در راه هدف هاى عالى اسلامى به انگیزه ى برقرارى ارزش هاى واقعى بشرى کشته شود . شهید کسى است که براى هدفى مقدس تلاش مى کند و جان خویش را نیز در راه همین هدف با خداوند متعال معامله مى کند . شهادت معامله اى است که در یک طرف ان انسان و در طرف دیگر ان خداوند قرار دارد وانسان در چنین معامله اى با نثار جان خویش در راه یکى از اهداف عالى الاهى ، به مقام شهادت نایل مى گردد .
با چنین تعریفى از شهادت ، این تلاش و فعالیت ایثار گرانه اى مى تواند ساحت ها و عرصه هاى گوناگونى را شامل شود ، شهید و شهادت منحصر به جبهه نظامى و جنگى نیست بلکه مى توان جبهه هاى مختلفى را براى تلاش مجاهدانه و ایثارگرانه در نظر گرفت ، از ان جمله مى شود به جبهه نظامى ، جبهه فرهنگى ، جبهه سیاسى ، جبهه علمى و . . . اشاره کرد . اگر تلاش مجاهدانه و مخلصانه در هریک از این جبهه ها به گرفتن جان ادمى توسط دشمنان اهداف عالى الاهى – انسانى منجر شود ، چنین فردى از منظر اسلام و فرهنگ اسلامى ، شهید محسوب مى شود .
از دیگر سو دفاع از مقدسات اسلامی و اماکن متبرکه، در راستای عمل به تکالیف الهی است و آزمونی است که نحوه عملکرد ما را در دفاع از دین و ارزش های الهی محک می زند.و افزون بر ابعاد دینی، برکات زیادی در راستای تأمین امنیت کشورمان، حفظ تمامیت ارضی و اقتدار و عزت ملی به دنبال دارد. از این رو دفاع از حرم اهل بیت(ع) منافاتی با کرامت و بزرگواری آن اسوه های راستین الهی ندارد. بلکه جامعه ما با این دفاع و ایثارگری، تعالی معنوی و مادی خود را رقم می زند.
در اسلام جهاد حالتی دفاعی داشته و در آیات متعدد به فلسفه آن اشاره شده است. چنانکه در در آیة 193 سورة بقره می خوانیم: «وَ قاتِلُوهُمْ حَتّی لا تَکُؤنَ فِتْنَه وَ یَکُونَ الدّینُ لِلّهِ فَاِنِ انْتَهَوا فَلا عُدْوانَ اِلّا عَلَی الظّالِمینَ؛ با آنها(دشمنان) پیکار کنید تا آتش فتنه خاموش شود و اگر آنها خودداری کردند و دست از فتنه جویی برداشتند مزاحم آنها نشوید، چرا که تعدّی جز بر ستمکاران روا نیست». گرچه در بعضی از احادیث و کلمات جمعی از مفسّران، «فتنه»، به معنی شرک و بت پرستی تفسیر شده است، ولی قرائن موجود در آیه و آیات قبل و بعد از آن، به خوبی نشان می دهد که هر گونه شرک و بت پرستی منظور نیست، بلکه منظور اعمالی همچون اعمال مشرکان مکّه است که پیوسته مسلمانان را برای تغییر آیینشان در فشار می گذاشتند. در تفسیر المنار می خوانیم که در معنی آیه چنین می گوید: «حَتّی لا تَکُوَن لَهُمْ قُوَّه یَفْتِنُونَکُمْ بِها وَ یُؤذُونَکُمْ لاَجْلِ الدّینِ وَ یَمْنَعُونَکُمْ مِنْ اِظْهارِهِ اَوِ الدَّعْوَةِ اِلَیْهِ؛ (اطنار 2/211)پیکار با آنها را ادامه دهید تا قدرت بر شکنجه کردن و آزار دادن شما برای تغییر دین و جلوگیری از اظهار اسلام و دعوت به سوی آن نداشته باشند». به یقین، یک چنین فتنه و سلب آزادی و شکنجه و فشار، برای تغییر عقیده و آیین خدا از کشتار هم بدتر است، بنابراین جملة وَ یَکُونَ الَّذینُ کُلُّه لِلّه اشاره به این خواهد بود که رفع فتنه در این است که هر کس آزادانه بتواند خدا را پرستش کند و از هیچ چیز و هیچ کس نترسد، نه اینکه مشرکان بت پرست، آزاد باشند تا خانة کعبه را تبدیل به بتکده کنند و مسلمانان پاک دل توان گفتن «الله اکبر» و «لا اله الا الله » به طور آشکار نداشته باشند. به هر حال آیات190 و 191 و 193 این سوره که همه با هم مرتبط است به خوبی نشان می دهد که خاموش کردن آتش فتنه به عنوان یک هدف برای جهاد اسلامی در واقع جنبة دفاعی دارد و مؤمنان را در مقابل تهاجم فرهنگی و اجتماعی و نظامی دشمنان اسلام حفظ می کند.(پیام قرآن ج 10، حضرت آیت الله مکارم شیرازی و سایر همکاران)
از این رو از منظر رهبر معظم انقلاب شهیدی که در سوریه، عراق و در هرمکان و زمانی شهید شده باشد همانند این است که جلوی درحرم امام حسین(ع) شهید شده است؛ چرا که اگر این شهیدان نبودند اثری از حرم اهل بیت(ع) نبود.رهبر انقلاب درباره مدافعان حرم فرمودند: «حقیقتاً هـم شـهدای شـما، هـم خانواده هـا، پـدران، مـادران و فرزنـدان آنـان، حـق بزرگی بر گـردن همـه ی ملت ایـران دارند. ایـن شـهدا امتیازاتـی دارند:
یکـی ایـن اسـت کـه اینهـا از حریـم اهل بیـت در عـراق و سـوریه دفـاع کردنـد و در ایـن راه بـه شـهادت رسـیدند.
امتیـاز دوم ایـن شـهدای شـما ایـن اسـت کـه اینهـا رفتنـد بـا دشـمنی مبـارزه کردنـد کـه اگـر اینهـا مبـارزه نمی کردنـد ایـن دشـمن می آمـد داخـل کشـور… اگـرجلویش گرفتـه نمی شـد مـا باید اینجـا در کرمانشاه و همـدان و بقیه اسـتانها بـا اینهـا می جنگیدیم و جلـوی اینهـا را می گرفتیم. در واقع ایـن شهدای عزیـز ما جـان خودشان را در راه دفاع از کشـور، ملت، دیـن، انقلاب اسلامی فـدا کردند.امتیـاز سـوم هـم این اسـت کـه اینهـا در غربـت بـه شهادت رسیدند. ایـن هـم یـک امتیـاز بزرگـی اسـت. این هـم پیش خـدای متعـال فرامـوش نمی شـود.»
(نشریه خط حزب الله، به نقل از خبرگزاری مهر، جمعه ۱۶ بهمن ۱۳۹۴)