۱۳۹۹/۰۱/۱۰
–
۱۱۲۲ بازدید
آیا این درست است که پیامبر صلى الله علیه و آله فرموده اند: زنان را بى لباس بگذارید تا در خانه بمانند؟
در روایاتى در کتب شیعه و سنى آمده است که: قال رسول اللّه صلى الله علیه و آله:«النِّساءُ عَورَةٌ فَاحبِسُوهُنَّ فى الْبُیُوتِ واسْتَعینُوا عَلَیْهِنَّ بِالْعَرْى»(1)«فان احداهن اذا کثرت ثیابها و احسنت زینتها اعجبها الخروج»(2)
براى فهم دقیق معناى این روایات بایستى ضمن بیان واژگان روایت به ارایه تبیینى پرداخت که با اصول و مبانى و احکام مسلّم فقهى و نیز روایات دیگر منافات نداشته باشد.
از احکام الزامى و وظایف شوهر آن است که لباس مناسب و در حدّ شأن براى همسر و فرزندان خویش مهیا کند. این حکمى فقهى است که در رساله هاى عملیه مراجع تقلید به آن تأکید شده است و بر اساس روایات متعدّدى بنا نهاده شده است.(3) ضرورت تأمین لباس همسران تا آنجاست که در چندین روایت آمده است در صورتى که لباس مناسب توسّط شوهر تأمین نشود حاکم حق طلاق دادن زن را حتّى بدون رضایت شوهر دارد.(4)
«عورة» در لغت یعنى آنچه که محافظت و پوشاندن آن لازم و ضرورى است. عرب به خانه اى که حفاظ ندارد و درب و دیوار ایمنى ندارد عورة مى گوید.
در قرآن کریم آمده است «إِنَّ بُیُوتَنا عَوْرَةٌ»(5)
این عبارت از زبان منافقین در مقام بهانه جویى براى عدم همراهى با پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله در جنگ آمده است. یعنى «خانه هایمان بدون حفاظ بوده و نیازمند نگهدارى است» لذا نمى توانیم به جنگ برویم.(6) از این رو به شرمگاه مرد یا زن نیز که پوشش آن ضرورى است، «عورة» مى گویند.
با این تبیین روشن مى شود که منظور از «النساء عورة» یعنى اینکه همه بدن زن نیازمند پوشش از نگاه نامحرمان است. حکمت آن نیز مشخص است چرا که خلقت زن به گونه اى است که تمام بدن او براى مرد جذاب است لذا همه بدن او نیازمند پوشش و حفاظت است.
«فاحبسوهن فى البیوت و استعینوا علیهن بالعرى» یعنى آنان را در خانه حبس کنید و براى حبس آنها در خانه به عریان کردن آنها توسّل جویید.
بى شک منظور از حبس و عریان کردن در این عبارت زندانى کردن و لخت کردن زنان نیست چرا که این کار با مسلّمات و اصول و مبانى احکام فقهى و اخلاقى منافات دارد. پس منظور یک معناى کنایى است که از استعمالات عرفى و به قرینه مقابله با ذیل روایت قابل برداشت است.
در استعمال عرفى در زبان محاوره اى خود ما نیز این امر مشهود است. وقتى فرزند یا همسر لباس نو یا مد روز یا جدیدى بخواهند مى گوید: هیچ لباسى نداریم.
در ذیل روایت آمده است «فان احداهن اذا کثرت ثیابها و احسنت زینتها اعجبها الخروج» یعنى زمانى که لباس هایشان زیاد مى شود و زینت هایشان نیکو مى گردد بر خروج از خانه حریص مى گردد.
این عبارت نشان مى دهد که:
اولاً، معناى کنایى از «عرى» لحاظ شده است یعنى لباس زیاد و زیبا نداشته باشند نه اینکه عریان باشند.
ثانیا، حریص به خروج از خانه شدن اشاره به وجود اختیار و آزادى براى خروج از منزل است که معناى مجازى و کنایى زندان و حبس در خانه است.
خلاصه آنکه در روایت به چند حقیقت در مورد زنان اشاره مى گردد.
1. تمام بدن زن براى مرد لذت بخش لذا نیازمند حفظ و پوشش است.
2. بهترین پوشش براى زن ماندن در خانه و خانه دارى است.
3. لباس و زینت فراوان زمینه تبرّج گرا و روحیه خودنمایى برخى زنان را تحریک مى کند و او را تهییج به خروج از منزل مى نماید.
4. با کنترل لباس و زینت زنان زمینه خروج از خانه براى تبرّج و خودنمایى گرفته مى شود.
از طرفى چند حقیقت دیگر از مقابله با روایات و احکام مسلم فقهى قابل برداشت است:
1. این روایت لباس ها و زیور آلات مورد نیاز و در شأن زن را شامل نمى شود.
2. این روایت در مقام لزوم حبس و عریان نگه داشتن همسران نیست.
3. روایت در مقام بیان تحقیر زن نیست بلکه به طبع اولیه خودآرایى و خودنمایى زنان اشاره دارد که بایستى با هدایت آن رنگ و بوى الهى بگیرد. چه بسیار زنان فرهیخته اى که با خودسازى طبع تبرج گرى و زینت دوستى خود را فقط براى همسران خویش آشکار مى کنند.
پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله درباره ویژگى هاى خوب زنان مى فرماید: «…عَلَیْهَا أَنْ تَطَیَّبَ بِأَطْیَبِ طِیبِهَا وَ تَلْبَسَ أَحْسَنَ ثِیَابِهَا وَ تَزَیَّنَ بِأَحْسَنِ زِینَتِهَا»(7) «بر زن است که به خوشبوترین عطرها معطر شود و نیکوترین لباس هایش و زیباترین زینت هایش را براى همسرش بپوشد»
پی نوشت ها:
(1) مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 14، ص 182.
(2) متقى هندى، کنزالعمال، ج 16، ص 372.
(3) براى مطالعه بیشتر ر.ک: وسائل الشیعه، ج 21، ص 515 به بعد ابواب النفقات.
(4) «رَواهُ الشَیّخُ بِاسنادِهِ عَن أحمَدَ بن مُحمَّدِ بن عیسى عَن مُحَمدِ بن سِنان عَن حَمّادِ بن عُثمانَ وَ خَلفِ بن حَمّاد عَنْ رِبعِىِّ بن عَبدِ اللّه وَالفُضَیلِ بن یَسَار عَنْ عاصِمِ بنِ حُمَیْدٍ عَنْ أبى بَصیر یعنِى المُرادى قالَ سَمِعتُ أبا جعفر علیه السلام یَقول مَن کانَت عِندَهُ امْرَأةٌ فَلَم یَکْسُهَا مَا یُوارِى عَوْرَتَهَا وَ یُطْعِمْهَا مَا یُقیمُ صُلْبَهَا کانَ حَقّاً عَلى الاِمامِ أنْ یُفرِّقَ بَیْنَهُمَا»؛ همان، روایات 27714 تا 27726.
(5) احزاب 33، آیه 13.
(6) سید حسن مصطفوى، التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، واژه «عورة».
(7) وسائل الشیعة، ج 20، ص 159.
براى فهم دقیق معناى این روایات بایستى ضمن بیان واژگان روایت به ارایه تبیینى پرداخت که با اصول و مبانى و احکام مسلّم فقهى و نیز روایات دیگر منافات نداشته باشد.
از احکام الزامى و وظایف شوهر آن است که لباس مناسب و در حدّ شأن براى همسر و فرزندان خویش مهیا کند. این حکمى فقهى است که در رساله هاى عملیه مراجع تقلید به آن تأکید شده است و بر اساس روایات متعدّدى بنا نهاده شده است.(3) ضرورت تأمین لباس همسران تا آنجاست که در چندین روایت آمده است در صورتى که لباس مناسب توسّط شوهر تأمین نشود حاکم حق طلاق دادن زن را حتّى بدون رضایت شوهر دارد.(4)
«عورة» در لغت یعنى آنچه که محافظت و پوشاندن آن لازم و ضرورى است. عرب به خانه اى که حفاظ ندارد و درب و دیوار ایمنى ندارد عورة مى گوید.
در قرآن کریم آمده است «إِنَّ بُیُوتَنا عَوْرَةٌ»(5)
این عبارت از زبان منافقین در مقام بهانه جویى براى عدم همراهى با پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله در جنگ آمده است. یعنى «خانه هایمان بدون حفاظ بوده و نیازمند نگهدارى است» لذا نمى توانیم به جنگ برویم.(6) از این رو به شرمگاه مرد یا زن نیز که پوشش آن ضرورى است، «عورة» مى گویند.
با این تبیین روشن مى شود که منظور از «النساء عورة» یعنى اینکه همه بدن زن نیازمند پوشش از نگاه نامحرمان است. حکمت آن نیز مشخص است چرا که خلقت زن به گونه اى است که تمام بدن او براى مرد جذاب است لذا همه بدن او نیازمند پوشش و حفاظت است.
«فاحبسوهن فى البیوت و استعینوا علیهن بالعرى» یعنى آنان را در خانه حبس کنید و براى حبس آنها در خانه به عریان کردن آنها توسّل جویید.
بى شک منظور از حبس و عریان کردن در این عبارت زندانى کردن و لخت کردن زنان نیست چرا که این کار با مسلّمات و اصول و مبانى احکام فقهى و اخلاقى منافات دارد. پس منظور یک معناى کنایى است که از استعمالات عرفى و به قرینه مقابله با ذیل روایت قابل برداشت است.
در استعمال عرفى در زبان محاوره اى خود ما نیز این امر مشهود است. وقتى فرزند یا همسر لباس نو یا مد روز یا جدیدى بخواهند مى گوید: هیچ لباسى نداریم.
در ذیل روایت آمده است «فان احداهن اذا کثرت ثیابها و احسنت زینتها اعجبها الخروج» یعنى زمانى که لباس هایشان زیاد مى شود و زینت هایشان نیکو مى گردد بر خروج از خانه حریص مى گردد.
این عبارت نشان مى دهد که:
اولاً، معناى کنایى از «عرى» لحاظ شده است یعنى لباس زیاد و زیبا نداشته باشند نه اینکه عریان باشند.
ثانیا، حریص به خروج از خانه شدن اشاره به وجود اختیار و آزادى براى خروج از منزل است که معناى مجازى و کنایى زندان و حبس در خانه است.
خلاصه آنکه در روایت به چند حقیقت در مورد زنان اشاره مى گردد.
1. تمام بدن زن براى مرد لذت بخش لذا نیازمند حفظ و پوشش است.
2. بهترین پوشش براى زن ماندن در خانه و خانه دارى است.
3. لباس و زینت فراوان زمینه تبرّج گرا و روحیه خودنمایى برخى زنان را تحریک مى کند و او را تهییج به خروج از منزل مى نماید.
4. با کنترل لباس و زینت زنان زمینه خروج از خانه براى تبرّج و خودنمایى گرفته مى شود.
از طرفى چند حقیقت دیگر از مقابله با روایات و احکام مسلم فقهى قابل برداشت است:
1. این روایت لباس ها و زیور آلات مورد نیاز و در شأن زن را شامل نمى شود.
2. این روایت در مقام لزوم حبس و عریان نگه داشتن همسران نیست.
3. روایت در مقام بیان تحقیر زن نیست بلکه به طبع اولیه خودآرایى و خودنمایى زنان اشاره دارد که بایستى با هدایت آن رنگ و بوى الهى بگیرد. چه بسیار زنان فرهیخته اى که با خودسازى طبع تبرج گرى و زینت دوستى خود را فقط براى همسران خویش آشکار مى کنند.
پیامبر اسلام صلى الله علیه و آله درباره ویژگى هاى خوب زنان مى فرماید: «…عَلَیْهَا أَنْ تَطَیَّبَ بِأَطْیَبِ طِیبِهَا وَ تَلْبَسَ أَحْسَنَ ثِیَابِهَا وَ تَزَیَّنَ بِأَحْسَنِ زِینَتِهَا»(7) «بر زن است که به خوشبوترین عطرها معطر شود و نیکوترین لباس هایش و زیباترین زینت هایش را براى همسرش بپوشد»
پی نوشت ها:
(1) مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 14، ص 182.
(2) متقى هندى، کنزالعمال، ج 16، ص 372.
(3) براى مطالعه بیشتر ر.ک: وسائل الشیعه، ج 21، ص 515 به بعد ابواب النفقات.
(4) «رَواهُ الشَیّخُ بِاسنادِهِ عَن أحمَدَ بن مُحمَّدِ بن عیسى عَن مُحَمدِ بن سِنان عَن حَمّادِ بن عُثمانَ وَ خَلفِ بن حَمّاد عَنْ رِبعِىِّ بن عَبدِ اللّه وَالفُضَیلِ بن یَسَار عَنْ عاصِمِ بنِ حُمَیْدٍ عَنْ أبى بَصیر یعنِى المُرادى قالَ سَمِعتُ أبا جعفر علیه السلام یَقول مَن کانَت عِندَهُ امْرَأةٌ فَلَم یَکْسُهَا مَا یُوارِى عَوْرَتَهَا وَ یُطْعِمْهَا مَا یُقیمُ صُلْبَهَا کانَ حَقّاً عَلى الاِمامِ أنْ یُفرِّقَ بَیْنَهُمَا»؛ همان، روایات 27714 تا 27726.
(5) احزاب 33، آیه 13.
(6) سید حسن مصطفوى، التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، واژه «عورة».
(7) وسائل الشیعة، ج 20، ص 159.