تقوا به معنای حفظ کردن خویشتن از چیزی است که انسان از آن می ترسد یا بگوییم پرهیز از اموری که به حال انسان مضر است. این واژه از ریشه وقی گرفته شده است که به معنای حافظ و سپر است. انسان برای آن که خود را از زیان جنگ حفظ کند و آثار شمشیر و نیزه و تیر را از خود دفع سازد تن را به سپر می سپارد تا وی را نگه دارد و آسیبی به او نرسد.
تقوا در اصطلاح شرعی به معنای نگه داری نفس از چیزی است که موجب گناه می شود و گرفتار خشم و غضب الهی می گردد. برای دست یابی به مقام تقوا و رهایی از خشم الهی شخص می بایست از هر آن چه خداوند از آن بازداشته است پرهیز کرده و به هر چه فرمان داده انجام دهد.
بهترین تعریف برای تقوا این است که بگوییم: تقوا ملکه ای است که انسان را در صراط مستقیم الهی نگه می دارد و از انحراف و خروج از راه خدا جلو گیری می کند. این تعریف شامل تمام کارهایی که انسان مومن باید انجام دهد و تمام کارهایی که باید ترک کند می شود. از نگاه دینی انجام واجبات و ترک محرمات انسان مومن را به ملکه تقوی می رساند.
بنابراین تعریف تقوا به ترک و پرهیز از آن چه نهی کرده و بازداشته است، تعریف جامعی نیست؛ چنان که ترجمه آن به پرهیز و پرهیزگاری بیانگر معنا و مفهوم قرآنی آن نمی باشد؛ اگر چه حتی در این تعریف پرهیزگاری را به معنای ترک برخی مباحات نیز معنا کرده و ترک آن را کمال تقوا قرار دهیم؛ زیرا تقوا درحقیقت، چیزی جز حرکت در راه راست و صراط مستقیم نیست که این راه دربردارنده همه آن چیزی است که ما از آن به دین یاد می کنیم؛ از این رو می توان تقوا را در اصطلاح و فرهنگ قرآنی به معنای عمل به دین دانست و یا پا از این فراتر نهاده و تقوا را به معنای دین داری در حوزه ایمان و عمل دانست.
بنابراین می توان گفت که در مفهوم قرآنی تقوا در همان معنای دین داری به کار رفته است و متقی همان دین دار است که در حوزه های مختلف خود را به اشکال گوناگونی نشان می دهد.
راه رسیدن به ملکه تقوا هم مقاومت در صراط مستقیم است. اگر کسی مدتها در صراط مستقیم الهی حرکت کند و به آن خو بگیرد کم کم انجام وظایف دینی و ترک گناه برایش آسان می شود. چنین شخصی دارای ملکه تقوا می شود.