ترندنیوز مطالب مذهبی+آموزشی+سرگرمی+خبری
در نوشتار حاضر تلاش شده تا نمایی کوتاه از انتظار منجی را در دیگر ادیان به نظاره بنشینیم، انتظاری که فارغ از برخی اختلافات، همگان در آن مشترکند.آیین هندوئیسمپیروان آیین هندو در اصل قیام نجات بخش انسان ها هیچ تردیدی روا نمی دارند و در کتاب های گوناگون و مقدس خویش از آن یاد می کنند. آنان معتقدند Kalki در عصر آهن یا عصر کلی که چهارمین و آخرین دوره از ادوار جهان ظهور خواهد کرد. کلکی Kalki است، کلکی دهمین مظهر خدای ویشنو (خدای حفظ کننده) در دورانی که تنها به یک چهارم درمه (دین یا نظم کیهانی) عمل می شود و سراسر جهان را ظلم و فساد فراگرفته است خواهد آمد. او سوار بر اسبی سفید و با شمشیری آخته و شهابگون ظهور می‌کند تا ظلم و شرارت را ریشه‌کن کند و عدالت و فضیلت را یا مرگ را (Yama) برقرار نماید. او یمه درهم می شکند و تارومار می سازد و بر همه قوای مخالف پیروز می‌گردد.کلکی در اندیشه هندویان، مردی الهی است و به نوعی متحد با مقام بی انتهای خداست. در یکی از کتاب های پیروان هندو در رابطه با ویژگی های منجی انسان ها چنین آمده است : « سرانجام دنیا به کسی برگردد که خدا را دوست دارد و از بندگان خاص او باشد و نام او فرخنده و خجسته باشد. » همچنین کلکی در اعتقادات هندوان جایگاهی خاصی دارد و تصاویر وی که در هیبت مردی سوار بر اسب سفید با شمشیری کشیده است، در جای جای نگارگری آنان یافت می شود. براساس آیین هندو، کلکی حکومت ناشایستگان را درهم می شکند و حکومتی عالمگیر، عدالت گستر و دین محور تشکیل می دهد.بودائیان و اندیشه انتظارموعود باوری در آیین بودا یا مفهوم گره خورده است. (maitreya) میتریه در زبان سانسکریت به معنای مهربان است. اگرچه حضور و اهمیت میتریه در مکاتب گوناگون بودایی متفاوت است اما همگی آن ها به آن معتقد می باشند. این موعود نجات بخش در نمادنگاری بودایی به شکل مردی در وضعیت نشسته، آماده برخاستن به نمایش درمی آید تا نمادی از قیام را تداعی کند. در یکی از کتاب های بودائیان که به تاریخ سری لانکا می پردازد، حوادث مربوط به قیام مطرح گردیده است : « پس از آن که شاکیه مونی (بودا) به نیروانه بزرگ رسید و جهان پای به سراشیبی اجتماعى… نهاد : پنج هزار سال پس از آخرین بودا، آفتاب آموزه های بودایی افول می کند و طول عمر آدمیان به ده سال فرو می کاهد. در این زمان چرخه وارو می گردد و زندگی متحول می شود. تا آن جا که متوسط عمر مردم به هشتادهزار سال می رسد. با این عمرهای طولانی و زمینه مناسب برای تعالیم بودا، یک راهنما خواهد آمد. او برای مردم رفاه و بهروزی می آورد و آموزه های بودا را ترویج می کند. آن گاه که چنین فضایی بهشت گون فراهم آمد، میتریه از آسمان… نزول می کند، بودایی خویش را به کمال می رساند و دین را به فرهیختگان می آموزد».بنابر نقل برخی پژوهشگران، بودا نسب این منجی آسمانی را به سیدخلایق دو جهان می رساند و ثمرات قیام وی را این چنین برمی شمارد : « پادشاهی دنیا به فرزند سید خلایق دوجهان تمام شود. او کسی باشد که بر کوه های مشرق و مغرب دنیا حکم براند و بر ابرها سوار شود و دین خدا یک دین شود و دین خدا زنده گردد. » در هرحال هم اکنون نیز در میان مناطق بودایی نشین، به ویژه چین و کره رویکرد گسترده ای نسبت به میتریه وجود دارد.زرتشتیان
در هزاره گرایی زرتشتیان و باور آن ها در مورد موعود، انتظار ظهور سه منجی از نسل زرتشت مطرح است. این اصلاح طلبان یکی پس از دیگری در راس هر هزاره ظهور کرده، جهان را پر از عدل خواهند نمود. «هوشیدرو» هزار سال پس از زرتشت، «هوشیدرما»، دوهزار سال پس از وی و «سوشیانس» یا سوشینت (saoshiant) سه هزار سال پس از پیامبر زرتشتیان، خواهند آمد و با ظهور سوشیانس جهان پایان خواهد یافت. سوشیانس در آیین زرتشت جنگاور پیروز وعادل است که رسالتی جهانی و عالمگیر بر دوش دارد و با ریشه کن ساختن تباهی جهانی نوبنیاد می‌کند: «از این جهت، سوشینت است که او به سراسر جهان سود خواهد بخشید باور زرتشتیان آن است که وی با اهریمنان ستیز خواهد کرد و پس از شکست آنان، انسان را برجایگاه اصلی خویش خواهد نشاند.» لشکر اهریمنان با ایزدان دائم در روی خاکدان محاربه و کشمکش دارند و غالبا پیروزی با اهریمنان باشد. آنگاه پیروزی بزرگ از طرف ایزدان می شود و اهریمنان را منقرض می‌سازند و بعد از پیروزی ایزدان و برانداختن تبار اهریمنان، عالم کیهان به سعادت اصلی خود رسید. بنی آدم بر تخت نیک بختى، خواهد نشست. و در پایان، سوشیانس با ریشه کن ساختن فقر، فلاکت و تنگدستی «مردم را هم فکر، هم گفتار و هم کردار می گرداند.»
یهودیان و مسیحا
آن گونه که بررسی ها نشان می دهد پیش از اسارت قوم یهود و آوارگی آنان توسط آشوریان، اندیشه ظهور منجی در ادبیات مذهبى، غیرمذهبى، اساطیر، افسانه ها و روایات مکتوب و شفاهی بنی اسرائیل جایی نداشته است. تنها در سده دوم پیش از میلاد بود که ظهور نجات بخش قوم خدا در اذهان و افکار یهود پدید آمد و توسعه یافت.
از این رو است که دانیال نبی به دنبال رنج های پیاپی قوم یهود، پایان زجرها را نوید داد و گفت : «و در این ایام این پادشاهان، یهود خدای آسمان ها سلطنتی را که تا ابد جاوید می‌ماند، بر پا خواهد نمود و این سلطنت را خرد کرده مغلوب خواهد ساخت. و خودش برای همیشه پایدار و جاویدان خواهد ماند.
اشعیای پیامبر نیز در پیشگویی های خود، مژده آمدن مسیح را داد. برای ما ولدی و پسری بخشیده می شود که سلطنت بر دوش او خواهد بود و اسم او عجیب و مشیر و خدای قادر و پدر سرمدی و سرور و سلامتی خوانده خواهد شد. ترقی سلطنت و سلامتی او را بر کرسی داوود و بر کشور وی پایانی نخواهد بود. تا آن که انصاف و عدالت را برای همیشه استوارتر سازد. البته شایان توجه است که قوم یهود به عنوان مردمی دیندار همواره به آینده خویش امیدوار بود و این عبارت کتاب مقدس میان یهودیان رایج بود که : «اگر چه ابتدایت صغیر بود ولی عاقبت تو بسیار رفیع گردد.» با این وجود آنان پس از نخستین ویرانی شهر قدس، همیشه در انتظار رهبری الهى، قدرتمند و پیروزی آفرین بوده‌اند تا اقتدار و شکوه «قوم برگزیده» را احیا کند. یهودیان بر مبنای آنچه در زبور داوود آمده است، خود را وارثان به حق خداوند در زمین می پندارند. «زیرا که شریران منقطع خواهند گشت و متوکلان به خداوند وارث زمین خواهند شد. هان بعد از اندک زمانی شریر نخواهد بوداما حکیمان (صالحان) وارث زمین خواهند گشت و میراث آن ها خواهد بود تا ابد آلا باد. اندیشه موعود در میان یهودیان با کلام صریح «اشعیا»، نگاهی رو به آینده پیدا می‌کند و دستمایه عشق به روزگاری روشن و افتخارآمیز می‌گردد. « نهالی از تنه یسی (پدر داوود) بیرون آمده، شاخه ای از ریشه هایش خواهد شگفت و روح خدا بر او قرار خواهد گرفت یعنی روح حکمت و فهم و روح مشورت و روح معرفت و ترس از خداوند.. مسکینان را به عدالت داوری خواهد کرد و به جهت مظلومان زمین به راستی حکم خواهد نمود….شریران را به نفخه لب های خود خواهد کشت. کمربند کمرش عدالت خواهد بود و کمربند میانش امانت. سپس اشعیا به گونه‌ای کنایه‌آمیز به صلح جهانی در آن دوران اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد : «گرگ با بره سکونت خواهد داشت و پلنگ با بزغاله خواهد خوابید و گوساله و شیر و پرواری با هم و طفل کوچک آنها را خواهد راند… و در تمامی کوه مقدس من ضرر و فسادی نخواهند کرد زیرا که جهان از معرفت خداوند پر خواهد شد مثل آب‌هایی که دریا را می پوشاند. »
وضفیای پیامبر به نابودی رهبران دولت ها اشاره می‌کند و آن را مقدمه جهان شمولی دین یهود می داند.
«به منظور گردآوری طوایف بشر بر یک دین حق، سلاطین دول مختلف را نابود کنیم، آن وقت برگردانیم به قوم‌ها، لب پاکیزه را برای خواندن همگی به نام خدا و عبادت کردن ایشان به یک روش»
در هر حال اگر چه اندیشه انتظار مسیحا (ماشیح) در یهود به شکلی قوم محور است، اما واقعیت آن است که یهودیان در طول تاریخ به این مساله از دریچه ای مذهبی نگریسته اند و ضمن تاکید بر مسیح شخصی (مسیح به عنوان یک شخص)، انتظار را یک وظیفه مقدس به شمار آورده اند، تنها پس از ورود صهیونیسم سیاسی به دنیای یهود بود که زاویه نگاه برخی یهودیان به این مساله عوض شد و تشکیل یک حاکمیت سیاسی را راهگشای «عصر مسیحا» دانستند. صهیونیست‌های اولیه به رد نظریه مسیح شخص، پرداختند و عده ای از آنان حکومت اسرائیل را همان حالت ملکوتی ومصداق و نمونه یگانه عصر مسیحا به شمار آوردند، هر چند در این میان صهیونیست های مذهبى، تاسیس اسرائیل را مقدمه ظهور و علامت آن به حساب آوردند اما همین که دولت اسرائیل با سواستفاده از این طرز تلقی ها خودرا حاکمیتی الهی معرفی می نماید و بر این مبنا حوادث تلخ و غیرقابل گذشتی را رقم می زند. جالب است بدانیم آنان در پایان مراسم سالگرد بنیانگذاری رژیم اسرائیل (پنجم ماه عبری) پس از دمیدن در شیپور عبادت، اینگونه دعا می کنند : «اراده خداوند، خدای ما چنین باد که به لطف او شاهد سپیده دم آزادی باشیم و نفخ صور مسیحا گوش ما را نوازش دهد.»
مسیحیان و بازگشت مسیح
اندیشه بازگشت عیسی (علیه السلام) یکی از باورهای غالب جامعه مسیحیت را تشکیل می دهد. این شوق و انتظار در بخش‌های قدیمی تر عهد جدید مانند رساله اول و دوم پولس به تساکونیکیان به خوبی منعکس شده است، اما در رساله های بعدی مانند رساله های پولس به تیموتاوس و تیطس همچنین رساله های پطرس، به بعد اجتماعی مسیحیت توجه گشته است. این مساله از آنجا ناشی می شد که عیسیویان با گذشت زمان پی بردند بازگشت مسیح برخلاف تصور آنها نزدیک نیست.
هر چند اقلیتی از آنان بر این عقیده باقی ماندند که عیسی به زودی خواهد آمد و حکومت هزار ساله خود را تشکیل خواهد داد. حاکمیتی که به روز داوری پایان خواهد یافت. از همین رو از دیر باز گروههای کوچکی به نام « هزاره گرا » در مسیحیت پدید آمده اند که تمام سعی و تلاش خود را صرف آمادگی برای ظهور دوباره عیسی در آخرالزمان می کنند.
البته وجود آیاتی در انجیل این حالت انتظار را تشدید می کند و با اشاره به عدم تعیین وقت ظهور آن را ناگهانی معرفی می کند. به عنوان مثال در انجیل متا از زبان عیسی اینگونه نقل شده است : «شما نمی توانید زمان و موقع آمدن مرا بدانید؛ زیرا این فقط در ید قدرت خدا است. هیچ بشری از آن لحظه (زمان ظهور) آگاهی ندارد حتی فرشتگان، تنها خدا آگاه است. »
یا آن که در انجیل لوقا این چنین آمده است: «مسیح می‌گوید همیشه آماده باشید زیرا که من زمانی می آیم که شما گمان نمی برید.» روشن نگه داشتن چراغ انتظار در لابه لای انجیل به چشم می‌خورد : «کمرهای خود را بسته و چراغهای خود را افروخته بدارید. باید مانند کسانی باشید که انتظار آقای خود را می کشند که چه وقت در را بکوبد، بی درنگ برای او باز کنند. خوشا به حال آن غلامان که آقای ایشان چون آید ایشان را بیدار یابد پس شما نیز مستعد باشید، زیرا در ساعتی که شما گمان نمی برید، او می آید.» مسیحیت ضمن تاکید بر غیرمنتظره بودن بازگشت عیسى، هدف از این بازگشت را ایجاد حکومت الهی در راستای حکومت الهی آسمان‌ها ارزیابی می کند. علاوه بر این، ظهور مسیح، یگانه راه حل برای ادامه حیات و زندگانی برشمرده می‌شود و عیسی منجی انسان‌ها و پادشاه پادشاهان معرفی می گردد. موعود مسیحیان بر اساس سخنان دانیال نبی سیستم اجتماعى، اقتصادى، سیاسى، تربیتی و مذهبی جهان را عوض خواهد کرد و جهانی بر مبنای راه و روش خدا بنا می کند. مسیحیان همچنین علاماتی برای ظهور عیسی بن مریم قائل می باشند. «عنقریب بعد از آن آزمایش سخت روزگاران، خورشید تیره و تار می گردد و ماه نور خود را از دست خواهد داد و ستارگان افول خواهند کرد و قدرتهای آسمانی نیز به لرزه درخواهند آمد و سپس آثار و علائم ظهور آن مرد آسمانی آشکار خواهد شد و سپس تمامی قبایل زمین، نگران و غمگین می گردند و آنگاه عیسی از ابرهای آسمان با جلال و شکوه و قدرت فرو خواهد آمد.» روایات اسلامی نیز بر آمدن حضرت مسیح (علیه السلام) صحه می گذارند. از جمله آن که پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمودند : «سوگند به آن که جانم به دست اوست، به طور یقین عیسی بن مریم به عنوان داوری عادل و پیشوایی دادگر در میان شما فرود خواهد آمد.» همچنین برخی مفسران در تفسیر آیه 159 سوره نسا، آن را با بازگشت حضرت مسیح در آخرالزمان مرتبط می دانند و این آیه را با استفاده از احادیث در همین رابطه ارزیابی می کنند به هر حال مساله فرود آمدن مسیح و بازگشت وی در آخرالزمان از نقاط مشترک اندیشه انتظار نزد مسلمانان و مسیحیان است. البته اسلام در این رابطه منجی موعود را «مهدی» معرفی نموده او را پیشوای آخرالزمان تلقی می کند. برای نمونه در حدیثی از پیامبر اکرم (ص ) نقل شده است : «چگونه خواهید بود، آنگاه که عیسی بن مریم در میان شما فرود آید و پیشوایتان از خود شما باشد.» یا آن که در روایتی دیگر از قول امام باقر (علیه السلام) نقل گردیده است: «پیش از قیامت (عیسی) به دنیا فرود می آید و هیچ کس از ملت یهود و مسیحی نمی ماند مگر آن که پیش از مرگ به او ایمان آورد و آن حضرت پشت سر مهدی نماز می گذارد.» بی گمان بر هر پژوهشگرآگاه روشن است که روایات اسلامی و اعتقادات مسیحی در رابطه با ظهور، از نزدیکی فراوانی برخوردار می‌باشند. مقایسه خبرهای رسیده از روایات اسلامی در رابطه با پیشرفت غیرقابل تصور علوم در زمان ظهور، ایجاد رفاه اجتماعی و دیگر موارد با آنچه آمد به روشنی این مدعا را ثابت می کند، این مساله به خودی خود، فضایی تفاهم آمیز را برای گفت وگوی انتظار بین این دو دین مهم را فراهم می آورد.
آیین دائو
آیین دائو در کنار آیین کنفوسیوس در میان مردمان چین از جایگاهی ویژه برخوردار است و بیانگر جهان بینی عرفانی آن مردمان می باشد. در آیین دائو، رگه های روشنی از منجی باوری و انتظار موعود به چشم می خورد. بر پایه متن «زندگی قدیس آخرالزمان و پروردگار طریقت» نوشته «شانگ چینگ» در یک سال «جن ـ چن» یعنی بیست و نهمین سال از دوره شصت ساله، لی هونگ (موعود آخرالزمان دائویی) ظهور خواهد کرد تا جهانی نو برپا کند که در آن برگزیدگان تحت حکومت «قدیس آخرالزمان بزیند» موعود باوری در قرنهای هفتم تا دهم میلادی و در عصر خاندان تانگ توسعه یافت و هم اینک نیز یکی از باورهای پیروان آیین دائو می باشد.
ژاپن و موعودباوری
شینتو (طریقه خدایان) آیین باستانی مردم ژاپن است. در این آیین، الهه خورشید به عنوان نگهبان سرزمین اجدادی شمرده می‌شود و خاندان سلطنتی از نسل این خدا و تجسم وی به حساب می آید. با ورود آیین بودا در سال 552 م. عناصر بسیاری از مکتب بودا به شینتو راه یافت. قرنها بعد مظاهر بودایی از شینتو زدوده شد و هم اینک انجام این آیین در ژاپن اختیاری است. در هر حال با تضعیف اعتبار باورهای شینتویی و تماسهای فرهنگی ـ اقتصادى ژاپن با غرب، شماری از مذاهب منجی باور سر برآوردند که از جمله آن می‌توان به دو نهضت «کورزومیکو» و «تریکیو» در قرن نوزدهم میلادی اشاره کرد.
یونانیان باستان
در فرهنگ و اندیشه یونان باستان نیز به حکومت جهانی مردمی برمی خوریم که خواهد آمد و تمام بشریت از وی نفع خواهند برد. وی که پس از جنگ‌ها و درگیری‌ها صلح و آرامش را برقرار می سازد بر همه جهان تا ابد حکم خواهد راند. همچنین در جای دیگر این باورها نوید آمدن پادشاهی را از مشرق زمین می‌دهند، کسی که از شرق قیام خواهد کرد و صلح را برای همه بشریت به ارمغان می آورد.
ادیان سرخپوستى
از شناخت آیین های موجود در میان سرخپوستان، زمان چندانی نمی گذرد. در هر حال اندیشه موعود در میان سرخپوستان با هجوم اروپائیان به قاره آمریکا رابطه ای تنگاتنگ دارد. وجود تمدن مایاها و قبیله های قدرتمند در پیشینه تاریخی سرخپوستان، دستمایه های این اندیشه گردیده است. برای نمونه می توان به نهضت «تاکوی انکوی» که سیزده سال پس از غلبه اسپانیا با هدف اخراج سفیدپوستان و در واکنش به برتری یافتن خدای مسیحی روی داد، اشاره کرد. هر چند این نهضت چندان دوام نیاورد اما چراغ انتظار را دل مردمان سرخپوست روشن نگاه داشت. همچنین در ادبیات اخیر سرخپوستی به چهره موعودوار دیگری که با نام انیکاری برمی‌خوریم. وی که به صورت پسر خورشید و زنی وحشی اسطوره پردازی و نمایانده می‌شود، خاطره‌ای کمرنگ از پادشاهی باستانی است که پس از سالیان دراز، زنده می‌شود تا حقوق از دست رفته سرخپوستان را بازپس گیرد.
آفریقائیان
«اطلاع ما از موعود باوری ادیان آفریقایی محدود به مسیح‌گرایی رواج یافته در دو قرن اخیر است. نهضت‌های جدید با چهره‌هایی که «مسیح جدید» تلقی می‌شدند شکل گرفتند. در جنوب زیمبابوه دو چهره از اهمیت بیشتری برخوردارند. «مای کازاوجان باتیسیت»… در آفریقای جنوبی نیز می‌توان به «عیسایه شبه» اشاره کرد. برخی از این نهضت‌ها جنبه پیامبرانه دارد…. بدان معنا که سررسید وعده‌ای از گذشته‌ها تلقی می شوند که نوید آمدن مسیحا دمی را می‌داده است. همچنین در این باورها از هزاره‌گرایی نیز اثری می‌توان سراغ گرفت. بیشتر این نهضت‌ها نوید عصر آزادی و بهره‌مندی از فرصت‌های زندگی و استقلال و خوب زندگی را می‌دهند. »
پدیدآورنده: علی اقلید نژاد
در هزاره گرایی زرتشتیان و باور آن ها در مورد موعود، انتظار ظهور سه منجی از نسل زرتشت مطرح است. این اصلاح طلبان یکی پس از دیگری در راس هر هزاره ظهور کرده، جهان را پر از عدل خواهند نمود. «هوشیدرو» هزار سال پس از زرتشت، «هوشیدرما»، دوهزار سال پس از وی و «سوشیانس» یا سوشینت (saoshiant) سه هزار سال پس از پیامبر زرتشتیان، خواهند آمد و با ظهور سوشیانس جهان پایان خواهد یافت. سوشیانس در آیین زرتشت جنگاور پیروز وعادل است که رسالتی جهانی و عالمگیر بر دوش دارد و با ریشه کن ساختن تباهی جهانی نوبنیاد می‌کند: «از این جهت، سوشینت است که او به سراسر جهان سود خواهد بخشید باور زرتشتیان آن است که وی با اهریمنان ستیز خواهد کرد و پس از شکست آنان، انسان را برجایگاه اصلی خویش خواهد نشاند.» لشکر اهریمنان با ایزدان دائم در روی خاکدان محاربه و کشمکش دارند و غالبا پیروزی با اهریمنان باشد. آنگاه پیروزی بزرگ از طرف ایزدان می شود و اهریمنان را منقرض می‌سازند و بعد از پیروزی ایزدان و برانداختن تبار اهریمنان، عالم کیهان به سعادت اصلی خود رسید. بنی آدم بر تخت نیک بختى، خواهد نشست. و در پایان، سوشیانس با ریشه کن ساختن فقر، فلاکت و تنگدستی «مردم را هم فکر، هم گفتار و هم کردار می گرداند.»
یهودیان و مسیحا
آن گونه که بررسی ها نشان می دهد پیش از اسارت قوم یهود و آوارگی آنان توسط آشوریان، اندیشه ظهور منجی در ادبیات مذهبى، غیرمذهبى، اساطیر، افسانه ها و روایات مکتوب و شفاهی بنی اسرائیل جایی نداشته است. تنها در سده دوم پیش از میلاد بود که ظهور نجات بخش قوم خدا در اذهان و افکار یهود پدید آمد و توسعه یافت.
از این رو است که دانیال نبی به دنبال رنج های پیاپی قوم یهود، پایان زجرها را نوید داد و گفت : «و در این ایام این پادشاهان، یهود خدای آسمان ها سلطنتی را که تا ابد جاوید می‌ماند، بر پا خواهد نمود و این سلطنت را خرد کرده مغلوب خواهد ساخت. و خودش برای همیشه پایدار و جاویدان خواهد ماند.
اشعیای پیامبر نیز در پیشگویی های خود، مژده آمدن مسیح را داد. برای ما ولدی و پسری بخشیده می شود که سلطنت بر دوش او خواهد بود و اسم او عجیب و مشیر و خدای قادر و پدر سرمدی و سرور و سلامتی خوانده خواهد شد. ترقی سلطنت و سلامتی او را بر کرسی داوود و بر کشور وی پایانی نخواهد بود. تا آن که انصاف و عدالت را برای همیشه استوارتر سازد. البته شایان توجه است که قوم یهود به عنوان مردمی دیندار همواره به آینده خویش امیدوار بود و این عبارت کتاب مقدس میان یهودیان رایج بود که : «اگر چه ابتدایت صغیر بود ولی عاقبت تو بسیار رفیع گردد.» با این وجود آنان پس از نخستین ویرانی شهر قدس، همیشه در انتظار رهبری الهى، قدرتمند و پیروزی آفرین بوده‌اند تا اقتدار و شکوه «قوم برگزیده» را احیا کند. یهودیان بر مبنای آنچه در زبور داوود آمده است، خود را وارثان به حق خداوند در زمین می پندارند. «زیرا که شریران منقطع خواهند گشت و متوکلان به خداوند وارث زمین خواهند شد. هان بعد از اندک زمانی شریر نخواهد بوداما حکیمان (صالحان) وارث زمین خواهند گشت و میراث آن ها خواهد بود تا ابد آلا باد. اندیشه موعود در میان یهودیان با کلام صریح «اشعیا»، نگاهی رو به آینده پیدا می‌کند و دستمایه عشق به روزگاری روشن و افتخارآمیز می‌گردد. « نهالی از تنه یسی (پدر داوود) بیرون آمده، شاخه ای از ریشه هایش خواهد شگفت و روح خدا بر او قرار خواهد گرفت یعنی روح حکمت و فهم و روح مشورت و روح معرفت و ترس از خداوند.. مسکینان را به عدالت داوری خواهد کرد و به جهت مظلومان زمین به راستی حکم خواهد نمود….شریران را به نفخه لب های خود خواهد کشت. کمربند کمرش عدالت خواهد بود و کمربند میانش امانت. سپس اشعیا به گونه‌ای کنایه‌آمیز به صلح جهانی در آن دوران اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد : «گرگ با بره سکونت خواهد داشت و پلنگ با بزغاله خواهد خوابید و گوساله و شیر و پرواری با هم و طفل کوچک آنها را خواهد راند… و در تمامی کوه مقدس من ضرر و فسادی نخواهند کرد زیرا که جهان از معرفت خداوند پر خواهد شد مثل آب‌هایی که دریا را می پوشاند. »
وضفیای پیامبر به نابودی رهبران دولت ها اشاره می‌کند و آن را مقدمه جهان شمولی دین یهود می داند.
«به منظور گردآوری طوایف بشر بر یک دین حق، سلاطین دول مختلف را نابود کنیم، آن وقت برگردانیم به قوم‌ها، لب پاکیزه را برای خواندن همگی به نام خدا و عبادت کردن ایشان به یک روش»
در هر حال اگر چه اندیشه انتظار مسیحا (ماشیح) در یهود به شکلی قوم محور است، اما واقعیت آن است که یهودیان در طول تاریخ به این مساله از دریچه ای مذهبی نگریسته اند و ضمن تاکید بر مسیح شخصی (مسیح به عنوان یک شخص)، انتظار را یک وظیفه مقدس به شمار آورده اند، تنها پس از ورود صهیونیسم سیاسی به دنیای یهود بود که زاویه نگاه برخی یهودیان به این مساله عوض شد و تشکیل یک حاکمیت سیاسی را راهگشای «عصر مسیحا» دانستند. صهیونیست‌های اولیه به رد نظریه مسیح شخص، پرداختند و عده ای از آنان حکومت اسرائیل را همان حالت ملکوتی ومصداق و نمونه یگانه عصر مسیحا به شمار آوردند، هر چند در این میان صهیونیست های مذهبى، تاسیس اسرائیل را مقدمه ظهور و علامت آن به حساب آوردند اما همین که دولت اسرائیل با سواستفاده از این طرز تلقی ها خودرا حاکمیتی الهی معرفی می نماید و بر این مبنا حوادث تلخ و غیرقابل گذشتی را رقم می زند. جالب است بدانیم آنان در پایان مراسم سالگرد بنیانگذاری رژیم اسرائیل (پنجم ماه عبری) پس از دمیدن در شیپور عبادت، اینگونه دعا می کنند : «اراده خداوند، خدای ما چنین باد که به لطف او شاهد سپیده دم آزادی باشیم و نفخ صور مسیحا گوش ما را نوازش دهد.»
مسیحیان و بازگشت مسیح
اندیشه بازگشت عیسی (علیه السلام) یکی از باورهای غالب جامعه مسیحیت را تشکیل می دهد. این شوق و انتظار در بخش‌های قدیمی تر عهد جدید مانند رساله اول و دوم پولس به تساکونیکیان به خوبی منعکس شده است، اما در رساله های بعدی مانند رساله های پولس به تیموتاوس و تیطس همچنین رساله های پطرس، به بعد اجتماعی مسیحیت توجه گشته است. این مساله از آنجا ناشی می شد که عیسیویان با گذشت زمان پی بردند بازگشت مسیح برخلاف تصور آنها نزدیک نیست.
هر چند اقلیتی از آنان بر این عقیده باقی ماندند که عیسی به زودی خواهد آمد و حکومت هزار ساله خود را تشکیل خواهد داد. حاکمیتی که به روز داوری پایان خواهد یافت. از همین رو از دیر باز گروههای کوچکی به نام « هزاره گرا » در مسیحیت پدید آمده اند که تمام سعی و تلاش خود را صرف آمادگی برای ظهور دوباره عیسی در آخرالزمان می کنند.
البته وجود آیاتی در انجیل این حالت انتظار را تشدید می کند و با اشاره به عدم تعیین وقت ظهور آن را ناگهانی معرفی می کند. به عنوان مثال در انجیل متا از زبان عیسی اینگونه نقل شده است : «شما نمی توانید زمان و موقع آمدن مرا بدانید؛ زیرا این فقط در ید قدرت خدا است. هیچ بشری از آن لحظه (زمان ظهور) آگاهی ندارد حتی فرشتگان، تنها خدا آگاه است. »
یا آن که در انجیل لوقا این چنین آمده است: «مسیح می‌گوید همیشه آماده باشید زیرا که من زمانی می آیم که شما گمان نمی برید.» روشن نگه داشتن چراغ انتظار در لابه لای انجیل به چشم می‌خورد : «کمرهای خود را بسته و چراغهای خود را افروخته بدارید. باید مانند کسانی باشید که انتظار آقای خود را می کشند که چه وقت در را بکوبد، بی درنگ برای او باز کنند. خوشا به حال آن غلامان که آقای ایشان چون آید ایشان را بیدار یابد پس شما نیز مستعد باشید، زیرا در ساعتی که شما گمان نمی برید، او می آید.» مسیحیت ضمن تاکید بر غیرمنتظره بودن بازگشت عیسى، هدف از این بازگشت را ایجاد حکومت الهی در راستای حکومت الهی آسمان‌ها ارزیابی می کند. علاوه بر این، ظهور مسیح، یگانه راه حل برای ادامه حیات و زندگانی برشمرده می‌شود و عیسی منجی انسان‌ها و پادشاه پادشاهان معرفی می گردد. موعود مسیحیان بر اساس سخنان دانیال نبی سیستم اجتماعى، اقتصادى، سیاسى، تربیتی و مذهبی جهان را عوض خواهد کرد و جهانی بر مبنای راه و روش خدا بنا می کند. مسیحیان همچنین علاماتی برای ظهور عیسی بن مریم قائل می باشند. «عنقریب بعد از آن آزمایش سخت روزگاران، خورشید تیره و تار می گردد و ماه نور خود را از دست خواهد داد و ستارگان افول خواهند کرد و قدرتهای آسمانی نیز به لرزه درخواهند آمد و سپس آثار و علائم ظهور آن مرد آسمانی آشکار خواهد شد و سپس تمامی قبایل زمین، نگران و غمگین می گردند و آنگاه عیسی از ابرهای آسمان با جلال و شکوه و قدرت فرو خواهد آمد.» روایات اسلامی نیز بر آمدن حضرت مسیح (علیه السلام) صحه می گذارند. از جمله آن که پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمودند : «سوگند به آن که جانم به دست اوست، به طور یقین عیسی بن مریم به عنوان داوری عادل و پیشوایی دادگر در میان شما فرود خواهد آمد.» همچنین برخی مفسران در تفسیر آیه 159 سوره نسا، آن را با بازگشت حضرت مسیح در آخرالزمان مرتبط می دانند و این آیه را با استفاده از احادیث در همین رابطه ارزیابی می کنند به هر حال مساله فرود آمدن مسیح و بازگشت وی در آخرالزمان از نقاط مشترک اندیشه انتظار نزد مسلمانان و مسیحیان است. البته اسلام در این رابطه منجی موعود را «مهدی» معرفی نموده او را پیشوای آخرالزمان تلقی می کند. برای نمونه در حدیثی از پیامبر اکرم (ص ) نقل شده است : «چگونه خواهید بود، آنگاه که عیسی بن مریم در میان شما فرود آید و پیشوایتان از خود شما باشد.» یا آن که در روایتی دیگر از قول امام باقر (علیه السلام) نقل گردیده است: «پیش از قیامت (عیسی) به دنیا فرود می آید و هیچ کس از ملت یهود و مسیحی نمی ماند مگر آن که پیش از مرگ به او ایمان آورد و آن حضرت پشت سر مهدی نماز می گذارد.» بی گمان بر هر پژوهشگرآگاه روشن است که روایات اسلامی و اعتقادات مسیحی در رابطه با ظهور، از نزدیکی فراوانی برخوردار می‌باشند. مقایسه خبرهای رسیده از روایات اسلامی در رابطه با پیشرفت غیرقابل تصور علوم در زمان ظهور، ایجاد رفاه اجتماعی و دیگر موارد با آنچه آمد به روشنی این مدعا را ثابت می کند، این مساله به خودی خود، فضایی تفاهم آمیز را برای گفت وگوی انتظار بین این دو دین مهم را فراهم می آورد.
آیین دائو
آیین دائو در کنار آیین کنفوسیوس در میان مردمان چین از جایگاهی ویژه برخوردار است و بیانگر جهان بینی عرفانی آن مردمان می باشد. در آیین دائو، رگه های روشنی از منجی باوری و انتظار موعود به چشم می خورد. بر پایه متن «زندگی قدیس آخرالزمان و پروردگار طریقت» نوشته «شانگ چینگ» در یک سال «جن ـ چن» یعنی بیست و نهمین سال از دوره شصت ساله، لی هونگ (موعود آخرالزمان دائویی) ظهور خواهد کرد تا جهانی نو برپا کند که در آن برگزیدگان تحت حکومت «قدیس آخرالزمان بزیند» موعود باوری در قرنهای هفتم تا دهم میلادی و در عصر خاندان تانگ توسعه یافت و هم اینک نیز یکی از باورهای پیروان آیین دائو می باشد.
ژاپن و موعودباوری
شینتو (طریقه خدایان) آیین باستانی مردم ژاپن است. در این آیین، الهه خورشید به عنوان نگهبان سرزمین اجدادی شمرده می‌شود و خاندان سلطنتی از نسل این خدا و تجسم وی به حساب می آید. با ورود آیین بودا در سال 552 م. عناصر بسیاری از مکتب بودا به شینتو راه یافت. قرنها بعد مظاهر بودایی از شینتو زدوده شد و هم اینک انجام این آیین در ژاپن اختیاری است. در هر حال با تضعیف اعتبار باورهای شینتویی و تماسهای فرهنگی ـ اقتصادى ژاپن با غرب، شماری از مذاهب منجی باور سر برآوردند که از جمله آن می‌توان به دو نهضت «کورزومیکو» و «تریکیو» در قرن نوزدهم میلادی اشاره کرد.
یونانیان باستان
در فرهنگ و اندیشه یونان باستان نیز به حکومت جهانی مردمی برمی خوریم که خواهد آمد و تمام بشریت از وی نفع خواهند برد. وی که پس از جنگ‌ها و درگیری‌ها صلح و آرامش را برقرار می سازد بر همه جهان تا ابد حکم خواهد راند. همچنین در جای دیگر این باورها نوید آمدن پادشاهی را از مشرق زمین می‌دهند، کسی که از شرق قیام خواهد کرد و صلح را برای همه بشریت به ارمغان می آورد.
ادیان سرخپوستى
از شناخت آیین های موجود در میان سرخپوستان، زمان چندانی نمی گذرد. در هر حال اندیشه موعود در میان سرخپوستان با هجوم اروپائیان به قاره آمریکا رابطه ای تنگاتنگ دارد. وجود تمدن مایاها و قبیله های قدرتمند در پیشینه تاریخی سرخپوستان، دستمایه های این اندیشه گردیده است. برای نمونه می توان به نهضت «تاکوی انکوی» که سیزده سال پس از غلبه اسپانیا با هدف اخراج سفیدپوستان و در واکنش به برتری یافتن خدای مسیحی روی داد، اشاره کرد. هر چند این نهضت چندان دوام نیاورد اما چراغ انتظار را دل مردمان سرخپوست روشن نگاه داشت. همچنین در ادبیات اخیر سرخپوستی به چهره موعودوار دیگری که با نام انیکاری برمی‌خوریم. وی که به صورت پسر خورشید و زنی وحشی اسطوره پردازی و نمایانده می‌شود، خاطره‌ای کمرنگ از پادشاهی باستانی است که پس از سالیان دراز، زنده می‌شود تا حقوق از دست رفته سرخپوستان را بازپس گیرد.
آفریقائیان
«اطلاع ما از موعود باوری ادیان آفریقایی محدود به مسیح‌گرایی رواج یافته در دو قرن اخیر است. نهضت‌های جدید با چهره‌هایی که «مسیح جدید» تلقی می‌شدند شکل گرفتند. در جنوب زیمبابوه دو چهره از اهمیت بیشتری برخوردارند. «مای کازاوجان باتیسیت»… در آفریقای جنوبی نیز می‌توان به «عیسایه شبه» اشاره کرد. برخی از این نهضت‌ها جنبه پیامبرانه دارد…. بدان معنا که سررسید وعده‌ای از گذشته‌ها تلقی می شوند که نوید آمدن مسیحا دمی را می‌داده است. همچنین در این باورها از هزاره‌گرایی نیز اثری می‌توان سراغ گرفت. بیشتر این نهضت‌ها نوید عصر آزادی و بهره‌مندی از فرصت‌های زندگی و استقلال و خوب زندگی را می‌دهند. »
پدیدآورنده: علی اقلید نژاد
