قطعا مسیحیت اصیل دین حضرت عیسی (ع ) دینی توحیدی است و از شرک و تثلیث مبرا است؛ مسیحیت به جای مانده – چه قبل از اسلام و چه پس از آن – آلوده به اندیشه تثلیث بوده است. مسیحیت، از یک سو خداوند را واحد می داند و از سوی دیگر، برای ذات او سه» اقنوم (جلوه وجود) قائل است: 1- خدای پدر، که خالق جهان است.2- خدای پسر، که همان مسیح است. 3- خدای روح القدس، که خدای فعال است و در دل های بندگان حیات می دمد. مسیحیت پس از اسلام، سعی کرده است خود را از شرک و تثلیث پاک و پیراسته معرفی کند و برای سه گانگی – در عین یگانگی خدا – توجیهاتی بیاورد. اما این توجیهات هرگز شرک را از عقاید آنان نزدوده است. بخشی از این توجیهات، به یگانگی ذات و سه گانگی در خاصیت و آثار اشاره دارد و بخشی از آنها، وحدت را در وحدت هر یک از سه خدا می داند و… از آنجا که این توجیهات راه به جایی نمی برد، در نهایت می گویند: راز سه گانگی خداوند، با عقل توجیه نمی شود و قابل فهم نیست. با الفاظ بشری نیز قابل بیان نیست و فقط باید به آن ایمان آورد. اما این ادعا (غیرقابل توجیه عقلی بودن تثلیث ) در کنار اعتراف به وحدانیت خداوند، زمانی می تواند شائبه شرک را بزداید که اعتراف به وحدانیت خداوند. به معنای وحدانیت او در الوهیت، خالقیت، ربوبیت و… باشد؛ به گونه ای که هیچ موجود دیگری – به طور مستقل از خداوند یکتا – الوهیت، خالقیت و ربوبیت نداشته باشد. در حالی که مسیحیت هرگز حاضر نیست الوهیت مستقل خدایان سه گانه خویش را انکار کند. گرچه برخی از متفکران مسیحی، این توجیه را پذیرفته و سه اقنوم را مظاهر یک خدا می دانند. اما این توجیه هرگز از سوی ارباب کلیسا پذیرفته نشده است و در واقع عقیده این متفکران، خارج از عقیده عام مسیحیت است.
برای مطالعه بیشتر ر.ک:
– اسلام شناسی، دین تطبیقی، دکتر منوچهر خدایار محبی، انتشارات توس؛
– کلام مسیحی، توماس میشل، حسین توفیقی، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب؛
– تحقیقی در دین مسیحی، جلال الدین آشتیانی، نشر نقاش؛
– سر التثلیث و التوحید، قمص فلیمون الانبا بیشوی، دار نوبار؛
– مقارنه الادیان (المسیحیه ) احمد شلبی، مکتبه لنهضه المصریه؛
– حقیقت مسیحیت، موئسسه در راه حق.
مسیحیان در مناظرات خود با مسلمانان سعی می کنند اندیشه تثلیث را با برخی از مسائل کلامی آنان مقایسه و تشبیه کنند (برای نمونه ر.ک : کلام مسیحی، توماس میشل، حسین توفیقی) اما پاسخ مسلمانان با پاسخ مسیحیان به آن متفاوت است. مسلمانان درباره آیاتی که موهم تجسیم است، موضعی روشن و صریح دارند؛ به گونه ای که در تفسیر آنها، توحید در تمام مظاهر آن نمایان است؛ ولی مسیحیان در برخورد با آنچه در کتاب مقدسشان مفید تجسیم و شرک است، برخوردی این چنین ندارند.
از یک سو ادعای توحید می کنند و از سوی دیگر در تفسیر و توجیه آن امور، لوازم توحید را نمی پذیرند. عبارت «یدالله» نیز چنان که گفته شد، تعبیری کنایی است و به معنای «قدرت» می باشد؛ در حالی که مسیحیان »خدای پسر« یا »پسر خدا« بودن را کنایه ندانسته و معنای حقیقی می دانند. مسلمانان حضرت مسیح (ع ) را بنده , مخلوق و پیامبر خدا می دانند; ولی مسیحیان حقیقت او را خدا می دانند (خدای پسر – پسر خدا). البته اگر چنین اعتقادی نداشته باشند و برای آن حضرت هیچ شأن الوهی قائل نباشند، با مسلمانان در توحید هم آوا خواهند بود؛ در حالی که برخی از مسیحیان مانند «ویلیام زروت» اسپانیایی – که دست از انگاره تثلیث برداشت و به توحید گرایید – از جامعه مسیحی طرد و مرتد معرفی گردید و اعدام شد.
کتاب «پسر خدا درعهدین و قرآن»، عبدالرحیم سلیمانی اردستانی و کتاب «در آمدی بر تاریخ و کلام مسیحیت»، محمد رضا زیبایی نژاد، انتشارات اشراق، چاپ اول 1375 در این مورد از منابع قابل استفاده هستند.
همچنین کتاب «مسیحیت و بدعت ها»، تألیف جوان ا. گریدی، ترجمه: عبدالرحیم سلیمانی اردستانی، مؤسسه فرهنگی طه، قم، چاپ اول 1377 نیز کتاب مناسبی در جهت شناخت مسیحیت است.