باسلام واحترام حضورپرسشگرگرامی؛پیامبر (صلی الله علیه وآله) جوانی را در لحظه ی مرگ دید که زبانش بسته شده و قادر به گفتن ” لا اله الّا الله” نیست. رسول خدا از زنی که در کنار جوان بود، پرسید: این جوان، مادر دارد؟ آن زن گفت: بله، من مادرش هستم، شش سال است که با او سخن نگفته ام پیامبر فرمود: آیا از او راضی هستی؟ گفت: نه. رسول خدا فرمود: به خاطر من از او راضی باش! و به احترام پیامبر راضی شد. همینکه مادر از دست او راضی شد، توانست کلمه ی ” لا اله الا الله” را بر زبان جاری سازد./ بحار الانوار ج 71 ص 75 ؛ احترام وتکریم/ اکبری/صفحه: 76 شکر پدر و مادر مانند شکر خدا، واجب است ” ان اشکر…” تفسیر ” وصینا” است یعنی انسان را به شکر خود و به شکر پدر و مادرش سفارش کرده ایم. دو جمله ی ” حَمَلَتْهُ امه وهناً علی وهن- فصاله فی عامین” توجیه وجوب شکر مادر است معنی جمله اول آن است که هر قدر بچه در شکم مادر بزرگ می شود بر ضعف او افزوده می گردد، جمله ی دوم حاکی از آنست که نه تنها مادر زحمت بچه را در شکم متحمل می شود، بلکه بعد از تولد نیز حدود دو سال شیره ی جان مادر را می خورد، علی هذا شکرش واجب است.
از حضرت صادق (علیه السلام) نقل کرده: مردی پیش رسول خدا (صلی الله علیه وآله) آمد و گفت: یا رسول الله به کدام کس نیکی کنم؟ فرمود: به مادرت. گفت: بعد به کدام کس، فرمود: به مادرت. گفت: بعد به کدام کس؟ فرمود: به مادرت گفت: بعد به کدام کس؟ فرمود: به پدرت./ تفسیراحسن الحدیث / جلد: 8 / صفحه: 249
دوست عزیز! دختر هم مانند پسر وظیفه دارد به والدین رسیدگی کند اما اگر شوهر اجازه خروج از منزل را ندهد یا اجازه بردن والدین به منزل شخصی خود را ندهد نمی تواند این کار را انجام دهد .فرزندان همیشه باید به والدین خود احترام قایل باشند و در خدمت آنها بکوشند و پسران در تمام زمانه ها موظف به خدمت پدر و مادر هستند چه قبل از ازدواج و چه بعد از ازدواج ، اما دختران زمانی که ازدواج کردند فقط موظف به اطاعت از شوهر هستند نه والدین ، چرا که پس از ازدواج اطاعت از شوهر واجب می گردد مگر در مواردی که در مسیر معصیت الله و رسول باشد.
برای روشن شدن جواب شما باید مسائلی مطرح شود:
قرآن کریم در سوره ی اسراء آیه ی 23می فرماید:« وقضی ربک الا تعبدوا الا ایاه وبا الوالدین احسا نا » « پروردگارت مقررداشت که جزاو را نپرستید و به پدرومادرخود نیکی کنید »
دراحادیث،درمورد احسان به والدین بسیار سفارش شده و ازآزردن آنان نکوهش شده است :
پاداش نگاه مهربان به پدر و مادر،حج مقبول است. و رضایت آن دو رضای الهی وخشم آنان خشم خداست. احسان به آن ها عمر را طولانی می کند و سبب می شود که فرزندان نیز به ما احسان کنند.
در احادیث آمده است : حتی اگر تو را زدند،تو«اُف»نگو،خیره نگاه مکن، دست بلند مکن،جلوتر از آنان راه مرو،آنان را به نام صدا مزن،کاری انجام مده که مردم به آنان دشنام بدهند،پیش از آنان منشین وپیش از آن که از تو چیزی بخواهند به آنان کمک کن. /تفسیر نور الثقلین.
مردی مادرش را به دوش گرفته بود و او را طواف می داد، پیامبر را در همان حالت دید،پرسید: آیا حق مادرم را ادا کردم؟ پیامبر فرمودند: حتی حق یکی از ناله های زمان زایمان را ادا نکردی. تفسیر نمونه
بنابراین تاکیدات، باید بنده و شما وظیفه ی مهم خویش را نسبت به آنان انجام دهیم واگر انسان برنامه ریزی داشته باشد همه ی کارهای خود را می تواند به صورت صحیح انجام دهد و باید بدانیم هر کاری که برای خدا باشد ضامن سعادت دنیا و آخرت ماست.
***حقوق والدین:
از آیات قرآن و روایات این گونه استفاده می شود که پس از عبادت خدا، باید از پدر و مادر اطاعت کرد و فرزندان موظفند آنچه را که آنان می خواهند قبل از آنکه بر زبان بیاورند، فراهم کنند. در فقه اسلامی وارد شده است که اگر پدر مسلمان نباشد، فرزندان باید حرمت و احترام او را مانند پدری که مسلمان است، نگه داری کنند وتنها در یک صورت است که فرزندان می توانند از اطاعت دستور پدر، سرپیچی نمایند، و آن وقتی است که پدر از فرزند انجام کار حرامی را تقاضا کند. به عنوان مثال پدر به پسر خود بگوید که با فلان شخص به قمار کردن بپردازد و یا از مشروبات الکلی استفاده کند. ناگفته نماند که در این گونه موارد هم رعایت احترام و حرمت پدر لازم است، منتهی بر اساس “لاطاعة لمخلوق فی معصیت الله”[لَا طَاعَةَ لِمَخْلُوقٍ فِی مَعْصِیَةِ الْخَالِق – من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 621] فرزند از دستور وی سرپیچی می کند. به طور فشرده وقتی دستور و فرمانی در ارتباط با مخالفت خدا باشد، حرام و اجرای آن ممنوع است، گرچه از جانب پدر صادر شده باشد./ جوان و تشکیل خانواده / استادان طرح جامع آموزش خانواده/ صفحه: 93- 94
وَ وَصَّیْنَا الْاِنْسانَ بِوالِدَیْهِ حَمَلَتْهُ اُمُّهُ وَهْناً عَلی وَهْنٍ
” ما به انسان درباره ی پدر و مادرش سفارش کردیم” آنگاه به زحمات فوق العاده مادر اشاره کرده و می گوید:” مادرش او را حمل کرد در حالی که هر روز ضعف و سستی تازه ای بر ضعف او افزوده می شود.”
تجربه نشان داد، که مادران در دوران بارداری گرفتار وهن و سستی می شوند، چرا که شیره جان و مغز استخوانشان را به پرورش جنین خود اختصاص می دهند، و از تمام مواد حیاتی وجود خود بهترینش را تقدیم او می دارند. به همین دلیل، مادران در دوران بارداری گرفتار کمبود انواع ویتامینها می شوند که اگر جبران نگردد ناراحتیهائی برای آنها بوجود می آورد، حتی این مطلب در دوران رضاع و شیردادن نیز ادامه می یابد، چرا که شیر، شیره جان مادر است.
وَ فِصالُهُ فی عامَیْنِ اَنِ اشْکُرْلی وَ لَوالِدَیْکَ اِلَیَّ الْمَصیرُ.
پایان دوران شیرخوارگی او دو سال است، که شکر برای من و برای پدر و مادرت بجا آور که بازگشت همه ی شما به سوی من است.
به هر حال مادر در این 33 ماه ( دوران حمل و دوران شیرخوارگی) بزرگترین فداکاری را هم از نظر روحی و عاطفی، و هم از نظر جسمی، و هم از جهت خدمات در مورد فرزندش انجام می دهد. جالب اینکه در آغاز توصیه درباره هر دو می کند ولی به هنگام بیان زحمات و خدمات تکیه روی زحمات مادر می نماید تا انسان را متوجه ایثارگریها و حق عظیم او می سازد.
” اَنِ اشْکُرْلی وَ لِوالِدَیْکَ”
شکر مرا بجا آور که خالق و منعم اصلی توام و چنین پدر و مادر مهربانی به تو داده ام و هم شکر پدر و مادرت را که واسطه این فیض و عهده دار انتقال نعمتهای من به تو می باشند. چقدر جالب و پرمعنی است که شکر پدر و مادر درست در کنار شکر خدا قرار گرفته است.
وَ اِنْ جاهَداکَ عَلی اَنْ تُشْرِکَ بی ما لَیْسَ لَکَ فَلا تُطِعْهُما
” هر گاه آندو ” تلاش و کوشش کنند که چیزی را شریک من قرار دهی که از آن (حداقل) آگاهی نداری، از آنها اطاعت مکن”. هرگز نباید رابطه ی انسان و پدر و مادرش، مقدم بر رابطه او با خدا باشد، و هرگز نباید عواطف خویشاوندی حاکم بر اعتقاد مکتبی او گردد.( پاورقی: لقمان آیه:15)
” جاهداکَ” اشاره به اینکه پدر و مادر گاه به گمان اینکه سعادت فرزند را می خواهند تلاش و کوشش می کنند که او را به عقیده انحرافی خود بکشانند، و این در مورد همه ی پدران و مادران دیده می شود. وظیفه ی فرزندان این است که هرگز در برابر این فشارها تسلیم نشوند، و استقلال فکری خود را حفظ کرده، عقیده توحید را با هیچ چیز عوض نکنند.
وَ صاحِبْهُما فِی الدُّنْیا مَعْرُوفاً…
با آنها در دنیا به طرز شایسته ای رفتار کن.
از نظر دنیا و زندگی مادی با آنها مهر و محبت و ملاطفت کن، و از نظر اعتقاد و برنامه های مذهبی، تسلیم افکار و پیشنهادهای آنها نباش، این درست نقطه اصلی اعتدال است که حقوق خدا و پدر و مادر، در آن جمع است.
وَاتَّبِعْ سَبیلَ مَنْ اَنابَ اِلَیَّ ثُمَّ اِلَیَّ مَرْجِعُکُمْ فَاُنَبِّئُکُمْ بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ
” راه کسانی را پیروی کن که به سوی من بازگشته اند، ( راه پیامبر و مؤمنان راستین) بازگشت همه ی شما به سوی من است و من شما را از آنچه در دنیا عمل می کردید آگاه می سازم.”/ تفسیر نمونه /آیت الله مکارم شیرازی /جلد: 17/ صفحه: 39- 43
معمربن خلاد از حضرت رضا (علیه السلام) می پرسد: به پدر و مادرم دعا کنم هر چند که حق را نمی دانند؟ فرمود: برای آنها دعا کن و از جانب آنها صدقه بده و اگر زنده باشند و مذهب حق را ندانند با آنها مدارا کن زیرا که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: خدا مرا با رحمت مبعوث کرده نه با عقوق./تفسیر احسن الحدیث / جلد: 8 /صفحه: 251
“سید قطب” در تفسیر ” فی ظلال القرآن” حدیثی به این مضمون از پیامبر نقل می کند که: ” مردی مشغول طواف بود و مادرش را بر دوش گرفته طواف می داد، پیامبر(صلی الله علیه وآله) را در همان حال مشاهده کرد. عرض کرد: آیا حق مارم را با این کار انجام دادم، فرمود: نه حتی جبران یکی از ناله های او را به هنگام وضع حمل نمی کند”
امام علی(علیه السلام) فرمود: ” قُمْ مِنْ مَجْلِسِکَ لِأبیکَ و مُعَلِّمِکَ وَ اِنْ کُنْتَ أمیراً”؛”در برابر پدر، مادر و معلّمت بایست، گرچه امیر باشی”
“… فَلا تَقُلْ لَهُما اُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَولاً کَریماً”؛” به پدر و مادر کوچکترین بی احترامی مکن و بر سر آنان فریاد مزن و به آنان گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه بگو” س اسراء 23
موفق ومؤید باشید.