جواز ساختن آرامگاه برای معصومان و علما و شهدا و صالحان از برخی روایات که دلالت بر لزوم تعظیم قبور ایشان دارد(عروة الوثقى ، ج 1، ص 446.) و همچنین از سیره مسلمانان و اجماع علما و آیات قرآن استفاده می شود.( وسائل الشیعة، ج3، ص 210.) درباره روایاتی که دلالت بر تعظیم قبور ایشان دارد، برخی از روایات، دلالت بر لزوم تعظیم قبور و زیارت قبور ایشان دارند. لازمه تعظیم قبور ایشان، ساخت و ساز در آن جاست. برخی از روایات بر خصوص ساختن بنا بر روی قبور ایشان دلالت دارند مانند روایت «ابی عامر واعظ» که در وسائل الشیعه(همان، ج‌، ص 382؛ باب استحباب عمارة مشهد أمیر المؤمنین (ع) و مشاهد الأئمة (ع) و تعاهدها و کثرة زیارتها.) نقل شده است. نیز روایات عامی نیز داریم که موافق این حدیث هستند، چنان که در روایات متعددی وارد شده که در هنگام رؤیت گنبد فلان امام، فلان دعا را بخوانید. جلوی در و زیر گنبد و … فلان عمل را انجام دهید. این روایات بیانگر جواز ساخت گنبد و در و دیوار بر مزار ایشان می باشد.سنت معصومان هم که یکی از منابع فقه می باشد، منحصر در قول معصوم نیست، بلکه شامل فعل و تقریر معصوم نیز می باشد. خداوند متعال در قرآن کریم فرموده که:
«… وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوب ؛(حج(22) آیه 32.)
هر کس شعائر الهى را بزرگ دارد، این کار نشانه تقواى دل هاست.»
طبق مفاد این آیه که دلالت عام بر مطلوبیت تعظیم شعائر دارد، ساختن بنا بر قبور اهل بیت و شهدا و ..از آن جا که تعظیم بهترین بندگان خداست، این کار مستلزم تعظیم شعائر و نمادهای الهی نیز می باشد، امر مطلوبی است. یکی از دلایل اینکه ایشان نماد و شعائر الهی هستند،همین است که می بینیم در طول تاریخ ستمکاران زمان به دنبال تخریب قبور ایشان و محو آثار ایشان بوده اند.
خداوند متعال درباره اصحاب کهف می فرماید:
« قالَ الَّذینَ غَلَبُوا عَلى أَمْرِهِمْ لَنَتَّخِذَنَّ عَلَیْهِمْ مَسْجِدا؛ (کهف(18) آیه 21.)
کسانى که بر کارشان غلبه یافتند گفتند: «حتماً بر ایشان مسجدی بنا خواهیم کرد.»
قرآن کریم در این آیه موضوع ساختن آرامگاه و مسجد در کنار قبور اصحاب کهف را با لحن موافقى آورده ، این نشان مى دهد که ساختن معبد به احترام قبور بزرگان دین نه تنها حرام نیست ، بلکه کار خوب و شایسته اى است.( مرحوم آیت الله اشتهاردی در کتاب «مدارک العروه» جلد 9 از صفحه 41 به بعد بحث ساختن بنا بر روی قبور را به صورت تفصیلی مطرح کرده اند که برای مطالعه تفصیلی می توانید به این کتاب مراجعه نمائید.)
البته در باره اینکه پیامبر(ص) چرا بر مزار کسانی چون حمزه بنایی نساختند باید علاوه بر مطالبی که ذکر شد، فضای تاریخی آن زمان را نیز مد نظر دانست که پیامبر گرامی اسلام در چه تاریخی عموی حمایتگرشان را از دست دادند. نیازمندی های مهم مهاجران و مسلمانان در مدینه ضرورتی برای ساختن مقبره نمی گذاشت. نیازمندی های مهم تر و بیش تر داشتند که در اولویت قرار داشت .
حضرت تمام این مدت نیز به دفاع از هجوم دشمنان و جنگ مشغول بودند که باز فرصت برای چنین کارهای باقی نمی گذاشت علاوه بر اینکه امکان داشت کفار و مشرکان که از هر سو در پی نابودی اسلام و نشانه های آن بودند به فکر تخریب و اهانت به این مکانها باشند.
نکته مهم که نباید مورد غفلت قرار گیرد. آن که پیامبر خود به زیارت اموات خویش می‌رفته و امر به زیارت می‌نمود و فرمود: « زوروا القبور فانها تذکرکم الاخره ».
حتی به زیارت خویش ترغیب نموده : هر کس مرا پس از مرگم زیارت کند ، مانند(فتح الباری، ابن حجر، ج 3، ص 118، دار المعرفه، بیروت- لبنان؛سنن ابن ماجه، ج 1، ص 500، ناشر دار الفکر للطباعه و النشر و التوضع؛منتهی المطلب، علامه حلی، ج 1، ص393چاپ سنگی،ذکری الشیعه فی احکام الشریعه، ج 2، ص 62، ناشر، موسسه ال البیت، قم، سال چاپ 1419.) این است که در حال حیاتم زیارت کرده . (مغنی، ابن قدامه، ج 3، ص 558، ناشر دار الکتاب العربی بیروت.)
ساخت مقبره و زیارتگاه برای معصومان و شخصیت‌های پاک از آن جهت امری پسندیده است که از یک سو موجب زنده نگاه داشتن یاد و نام آن هاست تا موجب شود مردم زندگینامه آن ها، رشادت ها، از خود گذشتگی‌ها و ویژگی های اخلاقی آنان را به یکدیگر بازگو کنند تا فراموش نشوند . از دگر سو این بزرگواران و پاکان را الگوی خویش و کیفیت زندگی آنان را سرمشق زندگی خود قرار دهند.اگر به زیارت آن ها نروند ،موجب به فراموشی سپردن آن ها می‌شود.
همان گونه که مشرکان درباره اصحاب کهف گفتند بر مزار آن ها بنایی بسازیم تا یاد آن ها از میان مردم فراموش شود، ولی افراد با ایمان گفتند حتما بر مزار آن ها عبادتگاهی خواهیم ساخت. تا یاد آن ها زنده بماند. (کهف(18)آیه21.)
بنابراین اگر چه پیامبر مقبره برای اموات خود نساختند. اما یاد و خاطره آن ها را همیشه گرامی می‌داشت و به دیگران بازگو می کرد.
در این بین وظیفه مسلمانان همانند مومنان زمان اصحاب کهف آن است که بر قبور این شخصیت‌های بزگوار اسلام عبادتگاهی بسازند تا مردم گرد قبور آن ها جمع شده ، علاوه بر زنده نگاه داشتن یاد و خاطره آن ها به عبادت خداوند و تقویت امور معنوی بپردازند
علاوه بر اینکه در زمان پیامبر (ص)، ساختن گنبد و بارگاه بر قبور و غیر قبور مرسوم نبود و اصولًا گنبدى هم وجود نداشت. به ویژه در جزیرة العرب که از جهان متمدن آن روز بسیار دور و از نظر معمارى نیز بسیار عقب مانده بودند. آنها بیشترین عمر خود را در سفر بودند و به همین دلیل در آن سرزمین ساختمان سازى پیشرفت کمى داشت. تا جایى که مهم ترین و عمده ترین معمارى آنها خیمه هایى بود که از موى شتر بافته مى شد!
سپاه اسلام نیز هنگام فتح شامات هرگز دست به تخریب قبور پیامبران نزدند و خادمان آنجا را بیرون نکردند. اصحاب پیامبر (ص) نیز هرگز نگفتند که ساختن بنا بر قبور کار گمراهان و شرک و حرام است! این خودنشان می دهد که پیامبر از این امر نهی نفرموده بوده که آنان نیز دست به قبور صالحان نزده بلکه آنان را احترام و تکریم بیشتری نمودند.