پذیرش مقرری و هدیه معاویه توسط امام حسن(ع) و امام حسین(ع)

در باره پذیرش منابع مالی و هدایا و یا دریافت مقرری امام حسن و امام حسین ع از معاویه .
در برخی از منابع تاریخی در باره صلح امام حسن(ع) با معاویه آمده است :
یکی از مسائلی که مورخ مشهور، طبری آن را نقل کرده است به مسائل مالی برمی گردد؛ بر اساس آن امام حسن(علیه السلام) از معاویه تعهد گرفته بود که بیت‌المال کوفه را که در آن وقت، 5 میلیون درهم بود به همراه خراج دارابگرد( بخشی از فارس) متعلق به امام مجتبی(ع) باشد.
-بیت‌المال کوفه که موجودی آن پنج میلیون درهم است مستثنی است و تسلیم حکومت نمی‌شود و معاویه باید دو میلیون درهم برای حسن بفرستد و بنی هاشم را از بخشش‌ها و هدیه‌ها بر بنی امیه امتیاز دهد و یک میلیون درهم در میان بازماندگان شهدای که در کنار امیرالمؤمنین در جنگ‌های جمل و صفین کشته شده‌اند تقسیم کند و این‌ها همه باید از محل خراج دارابگرد تادیه شود.
در باره پذیرش منابع مالی و هدایا و یا دریافت مقرری امام حسن(ع) و امام حسین(ع) از معاویه به چند نکته باید توجه کرد :
1. متن معاهده و پیمان نامه صلح امام حسن با معاویه در منابع تاریخی متفاوت است و شرایط مالی در برخی از منابع وجود ندارد .
2. بر فرض وجود چنین مفاد مالی در صلح نامه بین امام حسن و معاویه ، این مبلغ متعلق به بیت المال و سهم کوفیان از بیت المال بود که باید در بین کوفیان بخصوص کشته شدکان جنگ و بازماندگان جنگ و فقرای کوفه تقسیم می شد .
3. به علت رقابت شام و شامیان با کوفیان و جنگ شامیان با کوفیان گنجاندن چنین بندی برای تامین مال کوفیان عاقلانه و پیش بینی خوبی بود که معاویه نتواند سهم کوفیان از بیت المال را قطع کند .
مفاد مالی صلح نامه هم از جمله مفادی بودند که تدبیر آنها را اقتضا می کرد؛ حضرت امام حسن(علیه السلام) می داند که معاویه فردا برای هواداران امیرالمومنین(علیه السلام) هیچ حقی از بیت المال، قائل نخواهد بود و امام که دیگر حکومتی در دست ندارد تا خراج ها و مالیات‌ ها دستش بیاید؛ لذا جا دارد که از معاویه این تعهدات را بگیرد تا بتواند متکفل خانواده شهدا و رزمندگانی باشد که با امیرالمومنین(ع) همراه بودند و اینک از هرگونه حقی محرومند. این تدبیر خوبی است.
4. ما هیچ سندی نداریم که نشان دهد معاویه به تعهدات خویش از جمله تعهد مالی عمل کرده باشد بلکه اسناد فراوانی وجود دارد که نشان می دهد معاویه به هیچ یک از شروطی را که زیر آنها را امضا کرده بود عمل نکرد.
6. پذیرفتن مقرری اگر اثبات شود از بیت المال و سهم هر مسلمان از بیت المال حکومت اسلامی بوده است .
7. پذیرفتن هدایای معاویه از سوی امام حسین علیه السلام ، هنگامی تأیید حکومت معاویه به شمار می آمد که امام در مقابل جنایات او سکوت کند ؛ ولی از آن جا که امام علیه السلام با صراحت ، از معاویه انتقاد می کرد ، پذیرش هدیه او ، باعث تأیید حکومتش نبود ،
چنان که در حدیثی از امام باقر علیه السلام می خوانیم :
إنَّ الحَسَنَ وَ الحُسَینَ علیهماالسلام کانا یغمِزانِ مُعاوِیةَ وَ یقولانِ فیهِ وَ یقبَلانِ جَوائِزَهُ .
حسن و حسین علیهماالسلام از معاویه عیب می گرفتند و از او انتقاد می کردند ؛ ولی عطایایش را می پذیرفتند .
پذیرفتن هدایای معاویه اگر تأیید حکومت وی محسوب شود عیب است اما امام حسن و امام حسین گاهی
هدایای معاویه را نمی پذیرفتند ، چنان که در جریان آمدن معاویه به مکّه و ارسال اموال و هدایای فراوان برای امام حسین علیه السلام ، ایشان از پذیرفتن آنها خودداری کرد .
8. بر فرض پذیرفتن هدایا ،مصلحت و حکمتی در پذیرفتن هدایای معاویه بود . و آن مصلحت تأمین نیاز جمعی از مستمندان کوفه دلیل پذیرش هدایا بود زیرا امام حسن و امام حسین علیهماالسلام آن هدایا را به مصرف زندگی شخصی خود نمی رساندند و همه را صرف نیازمندان می کردند .
منابع جهت مطالعه بیشتر :
برای آگاهی در زمینه صلح امام حسن(ع) به کتاب های زیر رجوع کنید:
– زندگانی امام حسن(علیه السلام)، نوشته باقر شریف قریشی، ترجمه فخرالدین رازی، چاپ اول، سال ۱۳۷۶، مؤسسه بعثت، تهران؛
– صلح امام حسن(علیه السلام) نوشته شیخ راضی آل یاسین، ترجمه آیت الله خامنه ای، چاپ ۱۲؛
– تاریخ زندگی امام حسن و امام حسین(علیهما السلام)، از انتشارات مرکز تحقیقات سپاه.
– مجموعه آثار شهید مطهری ج۱۴ (صلح امام حسن(ع)) صفحه۶۴۸ الی ۶۴۹.
– سیری در سیره ائمه اطهار، شهید مرتضی مطهری
– حقایق پنهان از زندگانی امام حسن (علیه السلام)، احمد زمانی.
– زندگانی امام حسن مجتبی (علیه السلام)، سید هاشم رسولی محلاتی.
-حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، رسول جعفریان
– حیاة الامام الحسین بن علی، شریف قرشی، ج2،
-سیره پیشوایان، استاد مهدی پیشوایی