چالش‌های قانون‌گذاری صنعت خودرو/تصمیم جدی اروپا به احیای برجام/چاله جنگ اوکراین و چاه فنلاند و سوئد!

به گزارش «تابناک» روزنامه‌های امروز دوشنبه ۲۶ اردیبهشت ماه در حالی چاپ و منتشر شد که واریز یارانه ۳۰۰ هزارتومانی برای جاماندگان، گروکشی دوباره آژانس در مذاکرات وین، وضعیت بازار ارز‌های دیجیتال و برزخ رمزارزها، اوج گیری برخورد با متخلفان بازار و تغییر ساختار نیرو‌های انتظامی کل کشور از ناجا به فراجا در صفحات نخست روزنامه‌های امروز برجسته شده است.

در ادامه تعدادی از یادداشت‌ها و سرمقاله‌های منتشره در روزنامه‌های امروز را مرور می‌کنیم:

چالش‌های قانون‌گذاری صنعت خودرو

امیرحسین اقبالی طی یادداشتی در شماره امروز وطن امروز با عنوان چالش‌های قانون‌گذاری صنعت خودرو نوشت: با توجه به شرایط اقتصادی حاکم و اثربخشی دولت‌ها، جایگاه دولت در اقتصاد طی دوره‌های مختلف شکل گرفته و هر یک موجبات تشدید یا تحدید مداخلات اقتصادی دولت در دوران بعد را فراهم کرده است تا آنکه در نیمه دوم دهه ۱۹۹۰ رابطه مکمل دولت و بازار در راستای تسریع رشد اقتصادی و نیل به سایر اهداف با رویکرد توسعه‌گرایی و تسهیل‌گری مطرح شد. با توجه به وجود رابطه تنگاتنگ فی‌مابین تنظیم مقررات و رقابت در اقتصاد امروز، تنظیم‌گری به یکی از ابزار‌های کلیدی مداخلاتی دولت در اقتصاد، با هدف رشد و توسعه اقتصادی تبدیل شده است.
با بررسی ۲۰ قانون و ۵۱ آیین‌نامه، تصویب‌نامه و مقرره مرتبط با صنعت خودرو تاکنون ۲۳ نهاد تنظیم‌گر در حوزه سیاست‌گذاری، کنترل و نظارت در طول چرخه عمر خودرو شناسایی شده است. تعدد و تکثر نهاد‌های متولی قانون‌گذاری موجب ضعف انسجام سیاستی و در نتیجه کارایی پایین عملکرد نهاد‌های مربوط در حوزه اجرا و نظارت بر عملکرد نهاد‌های فعال در صنعت خودرو شده است. توزیع پراکنده ابزار‌های تنظیم‌گری بین ۲۳ نهاد مختلف و ایجاد ناهماهنگی بین‌نهادی، توأم با کمرنگ شدن نقش نهاد توسعه‌ای (سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران) با خصوصی‌سازی موجب بروز مشکل در حکمرانی و تشدید عدم انسجام و یکپارچگی نهاد‌های تنظیم‌گر شده است.
با توجه به تبیین لزوم قانون‌گذاری و تنظیم‌گری در حوزه خودرو، باید به دلایل اعمال و معیار‌های نهاد‌های تنظیم‌گر و شیوه‌های تامین مالی آن‌ها نیز پرداخت. از دلایل اعمال قانون‌گذاری در حوزه خودرو می‌توان به تداوم و در دسترس بودن خدمات، پیشگیری از رفتار ضدرقابتی و قیمت‌گذاری سلطه‌گرانه و ممانعت از کسب سود‌های بادآورده و غیرمترقبه اشاره کرد. عواملی، چون برخورداری از پشتوانه قانونی و تعیین حوزه نفوذ، اختیارات مقررات‌گذاری در قوانین و اسناد بالادستی، برخورداری از قدرت تصمیم‌گیری نهایی و عدم نیاز به دریافت تاییدیه از دیگر نهاد‌های دولتی، برخورداری از حداقل اختیار قانونی برای تعیین تعرفه‌ها و استاندارد‌های کیفیت خدمات فنی و مصرفی، پاسخگو بودن و اعمال همه نظارت‌های مالی و مدیریتی بر سازمان مقررات‌گذار مانند سایر نهاد‌های دولتی، انطباق فرآیند تصمیم‌گیری با انصاف و عدل و در راستای جذب سرمایه‌گذار خارجی و حمایت از حقوق مصرف‌کننده در کوتاه‌مدت و بلندمدت از معیار‌های مدنظر نهاد تنظیم‌گر است. همچنین استفاده از منابع عمومی و کسب درآمد از طریق صدور مجوزها، تعرفه‌ها و جرایم، ۲ شیوه عمده تامین مالی نهاد‌های تنظیم‌گر است.
با ایجاد هماهنگی بین نهاد‌های قانون‌گذاری و تنظیم‌گری می‌توان در حلقه تولید، حوزه‌های موضوعی مغفول از جمله طراحی و تحقیق و توسعه، برندسازی، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و مشارکت‌های بین‌المللی، در حلقه واردات، تعمیق ساخت داخل در قطعه‌سازی و انتقال دانش فنی به داخل و در حلقه مصرف نیز بازاریابی و اعطای حق انتخاب به مصرف‌کننده با آزادسازی بازار را حل کرد. تمرکز بالای نظام تنظیم‌گری بر حوزه قیمت‌گذاری در ایران برخلاف تجربه کشور‌های منتخب همچون ترکیه، هند و چین در واگذاری فرآیند قیمت‌گذاری به مکانیزم بازار در راستای شکل‌گیری رقابت در بازار و ارتقای کیفیت و توان رقابت تولیدات داخلی، چندان در تعمیق ساخت داخل موفق نبوده و ابزار تعرفه عمدتا به‌عنوان ابزاری برای کسب درآمد دولت از صنعت خودرو مورد استفاده قرار گرفته است. تامین درآمد‌های دولت با تمرکز بر ابزار مالیات و هدایت نرخ تعرفه ابزاری در جهت تعمیق ساخت داخل و انتقال تکنولوژی به کشور در سایه اهتمام جدی به نهاد‌های قانون‌گذاری و ایجاد هماهنگی بین آن‌ها ممکن و میسر خواهد بود.

چاله جنگ اوکراین و چاه فنلاند و سوئد!

نبی شریفی طی یادداشتی در شماره امروز خراسان با عنوان چاله جنگ اوکراین و چاه فنلاند و سوئد! نوشت: ولادیمیر پوتین، سال هاست که برای تعریف تهدیدات امنیتی کشورش یک جمله را تکرار می‌کند. این که ناتو همواره حلقه محاصره‌اش را به دور روسیه تنگ‌تر می‌کند و حوزه حائل برای امنیت کشورش در حال نابودی است. جنگ مسکو علیه اوکراین نیز، در راستای همین تعریف پوتین از امنیت آغاز شد. اما با طولانی شدن جنگ به نظر می‌رسد اوضاع آن طور که ساکن کاخ کرملین می‌خواست پیش نمی‌رود هر چند برخی نیز معتقدند پوتین همین الان هم به رغم دادن هزینه‌های بسیار توانسته بخش‌هایی از اهداف خود از جمله جدا کردن شرق اوکراین را به دست آورد، اما قطعا این تمام آن چیزی نیست که او می‌خواسته.
حالا، اما چالش جدیدی پیش روی پوتین قرار گرفته است. چالش جدید روسیه این است که از اوکراین به عنوان عضو سی و یکم پیمان آتلانتیک شمالی جلوگیری کرد؛ اما گسترش دامنه جنگ و فرسایشی شدن آن تلاش دولت‌های هلسینکی و استکهلم را برای عضویت در ناتو در پی داشته است. اکنون سوال این است که این اقدام شعله‌های جنگ را گسترش خواهد داد؟ دیروز، دولت فنلاند به طور رسمی اعلام کرد که هلسینکی درخواست عضویت در پیمان ناتو را خواهد داد. این خبر بدی برای روسیه محسوب می‌شود. نزدیک‌ترین شرح به واقعیت فعلی فنلاند را که مرزی مشترک به طول ۱۳۴۰ کیلومتر با روسیه دارد، الکساندر استاب که در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ نخست وزیر این کشور بود، بیان کرده است. او می‌گوید: «فنلاند مدت‌ها میان آرمان گرایی و واقع گرایی سرگردان بوده است. آرمان همکاری و نزدیکی با روسیه که همسایه و هم‌مرز ماست و مواجهه با این واقعیت سخت که فنلاند در صورت تهاجم احتمالی روسیه باید ارتشی قوی برای خود فراهم کند.» جدای از این، فنلاندی‌ها که میزان حمایت شان از عضویت در ناتو طی شش ماه گذشته از ۲۵ درصد به حدود ۷۶ درصد رسیده، خاطره خوبی از جنگ و اشغال سرزمین شان توسط روسیه ندارند. ژوزف استالین، رهبر اتحاد جماهیر شوروی، در نوامبر ۱۹۳۹، سه ماه پس از آغاز جنگ جهانی دوم در درگیری‌های نظامی با فنلاند، موسوم به «جنگ زمستان»، تلاش کرده بود که این کشور را اشغال کند. در این جنگ شوروی بخش‌هایی از شرق و شمال فنلاند را تصرف و ۱۲ مارس ۱۹۴۰ با این کشور پیمان صلح امضا کرد. در این پیمان مناطق کارلیا، سالا و ریباچی از فنلاند به شوروی واگذار شد. اکنون، هلسینکی که الحاق شبه جزیره کریمه، جنگ در مناطق شرقی اوکراین، اشغال بخشی از اراضی گرجستان و مولداوی را می‌بیند، نگران آینده خود و تکرار گذشته است. در این میان یک نکته درباره شرایط امنیتی و نظامی فنلاند حائز اهمیت است. این کشور با این که طی دهه‌های گذشته به عنوان الگویی برای روابط بدون تنش با روسیه شناخته می‌شد، اما همواره از نیروی نظامی قوی برخوردار بوده است. دیروز، ساعاتی پس از اعلامیه دولت فنلاند، حزب حاکم سوئد با نامزدی این کشور برای عضویت در ناتو موافقت کرد.
دولت استکهلم در حالی درخواست عضویتش را رسما اعلام کرده که در موضعی قابل تامل مطرح کرد، در صورت عضویت در ناتو، با استقرار تسلیحات هسته‌ای و پایگاه نظامی در خاک خود مخالفت خواهد کرد. با این حال، سوئد خطر حمله نظامی روسیه را جدی می‌داند و نمی‌خواهد از عضویت در ناتو چشم‌پوشی کند. استکهلم حدود دو سده مستقیما در هیچ جنگی درگیر نبوده است. همین بی طرفی باعث شد که این کشور از جنگ جهانی در امان بماند. اما اکنون درخواست عضویتش در ناتو، روسیه را شوکه یا خشمگین کرده است. به رغم سابقه طولانی استکهلم به عدم تعهد نظامی، این کشور برای اولین بار از زمان جنگ جهانی دوم به کشوری که در حال جنگ است (اوکراین) سلاح ارسال کرده و بیش از نیمی از مردم این کشور خواستار پیوستن به ناتو هستند. در حالی که ولادیمیر پوتین این تصمیم دولت‌های فنلاند و سوئد را «اشتباه» خوانده و وزارت خارجه کشورش از مقابله به مثل با این تهدید امنیتی سخن گفته، به نظر می‌رسد مسکو حداقل در شرایط فعلی قدرت مانور جدی در مقابله با این دو دولت نداشته باشد. چند دلیل برای تفاوت موضع گیری مسکو در قبال کی یف و تفاوت آن با اقدامات هلسینکی و استکهلم وجود دارد. ابتدا این که این دو دولت به دلیل عضویت در اتحادیه اروپا از حمایت ویژه‌تر کشور‌های اروپایی برخوردارند.

تصمیم جدی اروپا به احیای برجام

امید فراغت روزنامه‌نگار طی یادداشتی در شماره امروز آرمان ملی با عنوان تصمیم جدی اروپا به احیای برجام نوشت: سفر انریکه مو‌را به ایران تلاش دوم اتحادیه اروپا در دو ماه گذشته برای پیدا کردن راه‌حل است تا برجام از بن‌بست خارج شود و به اصطلاح توافقی شکل بگیرد. از زمانی که طرف‌های برجام به پایتخت‌های کشورشان رفتند تحرکات گوناگونی انجام شده تا مذاکرات از بن‌بست خارج شود البته تا به این لحظه نتیجه‌ای حاصل نشده است با توجه به تهاجم نظامی روسیه به اوکراین، عدم حصول نتیجه در خصوص برجام برای تمامی طرف‌های مذاکره زیان‌بار خواهد بود با توجه به این‌که تهاجم نظامی روسیه به اوکراین مناسبات سیاسی و امنیتی دنیا را دگرگون کرده است بر همین اساس اتحادیه اروپا تصمیم جدی به احیای برجام دارد البته آمریکا نیز مثل اروپا چنین خواسته‌ای دارد. بنابراین سفر انریکه‌مو‌را به تعبیری با چراغ سبز نشان دادن ایران صورت پذیرفته است و مهم‌تر از آن سفر یک روزه شیخ تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر به ایران قاعدتا در راستای احیای برجام بود. بنابراین آن‌چه واضح و مبرهن است این‌که ایران به درستی متوجه شده است برای برون رفت از مشکلات اقتصادی به دنبال احیای برجام است چرا که منافع سیاست در مذاکره و با در دست گرفتن ابتکار عمل شکل می‌گیرد. همان‌طور که می‌دانید دستیابی غربی‌ها به نفت و گاز ایران از طریق توافق هسته‌ای بهتر و راحت‌تر از دستیابی آن‌ها به نفت و گاز روسیه است با توجه به این‌که جنگ روسیه و اوکراین باعث بالا رفتن قیمت نفت شد آمریکا و اروپایی‌ها تلاش کردند کشور‌های امارات و عربستان را تحت فشار قرار دهند تا تولید نفت‌شان را افزایش داده و قیمت نفت کاهش پیدا کند، اما این فشار‌ها نتیجه نداد و آمریکا و اروپا با مخالفت ابوظبی و ریاض مواجه شدند. بنابراین نفت و گاز ایران یکی از ابزار‌ها و فرصت‌های مهم در مذاکرات برجام است البته با توجه به مذاکراتی که بین ایران و عربستان با میانجیگری عراق در حال انجام است باید این دوراندیشی یعنی مذاکره ایران و عربستان را در راستای نگرانی عربستان، امارات نسبت به عدم وجود تضمین در توافق هسته‌ای در خصوص تهدیدات امنیتی در منطقه به حساب آورد. مسئولان باید متوجه باشند بازار انرژی برای ایران یک فرصت ارزشمند است وقتی اوضاع کنونی جهان فرصتی اینچنینی ایجاد کرده است ایران باید بدون درنگ از این فرصت استثنایی در راستای منافع ملی یا همان منافع ملت استفاده کند. اما راقم سطور بر این نظر است مشکل اصلی دیپلماسی ایران در مذاکرات، صرف‌نظر از این‌که چه وقت و چگونه به انجام می‌رسد نه دیپلمات‌های ایرانی و نه تحولات ناشی از حمله روسیه به اوکراین و نه حتی رویکرد نگاه به شرق در سیاست‌خارجی‌ست بلکه مشکل خود تحریمی‌ست!