قرآن کتاب هدایت بشریت تا قیامت است. فضای کلی آیات قرآن، فضایی کاملا جدی، قاطع، هشدارآمیز، بیان کننده حق و باطل، نشان دهنده صراط مستقیم، مباحث مختلف قبر،قیامت، برزخ، عوالم و دنیاهای پیش روی انسان، مسائل اساسی دین از نبوت و امامت گرفته تا جزیی ترین دستور دین در آن بیان شده است. خواندن و تلاوت کردن آن، با صدای حزین بخاطر تأثیرگذاری تمامتر آیات و اثرپذیری کاملتر ما مخاطبین قرآن است. خواندن مطالب مهم واساسی با صورت حزین ماندگاری و اثرگذاری آنرا در ذهن بیشتر خواهد کرد. بنابراین، در روایات سفارش به قرائت قرآن با صدای حزین و غمگین شده است؛ زیرا قرآن کریم، کتاب جدّیت(1) است و شوخى بر نمی‌دارد و یادآور مسئولیت خطیر انسانى و هشدار دهنده عاقبت خوب و بد زندگى بر اساس افکار غلط و روحیّات فاسد یا سالم می‌باشد و پیوسته حقایق زندگى دنیا و آخرت را به ما گوشزد می‌نمایند.از این‌رو، فضاى نزول قرآن با حزن آمیخته بوده است و اساساً هر چیزی که جدّى است و عمیق و گویاى حقیقت باشد، در هاله‌اى از حُزن و اندوه قرار دارد و بر عکس، هر آنچه سطحى است و سرگرم کننده است، با سرور و شادمانى همراه می‌باشد. با این توجه است که قرآن پیوسته ما را هشدار می‌دهد و به جدیت و حُزن می‌کشاند. وقتى قرآن، طبیب حاذق روح و قلب آدمی می‌باشد، طبیعى است که حال و هواى قرائت کننده در برابر قرآن با ناله و زارى و اضطراب و بی‌قرارى همراه گردد و با دو بال بیم و امید یا خوف و رجاء و با حال حزین در فضاى قرآن سیر نماید.پیامبر اکرم(صل الله علیه و آله) فرمود: «به راستی قرآن همراه با حُزن نازل شده است. بنابر این، هنگامی که قرآن می‌خوانید گریه کنید. و اگر گریه نکردید، حالت گریه بر خود گیرید» (2) و «نیکوترین مردمان در قرائت قرآن کسی است که به هنگام قرائت آن، صدایش را حزن‌انگیز کند» (3)
امام صادق(علیه السلام) می‌فرماید: «همانا قرآن همراه با حزن و اندوه فرود آمده است. پس آن‌را همراه با حزن و اندوه بخوانید».(4)
همچنین روایت شده است که «هنگامی که امام کاظم(علیه السلام) قرآن می‌خواند، صدایش را حزن‌انگیز می‌کرد و می‌گریست و شنوندگان تلاوتش نیز می‌گریستند».(5)
در پایان می توان چنین نتیجه گرفت که، تلاوت قرآن با صدای حزین، باعث افزایش معنویت قاری و مستمع قرآن خواهد شد از سویی، و از سوی دیگر، هم باعث تأثیرگذاری قرآن و اثرپذیری مستمع و تلاوت کننده را خیلی بیشتر فراهم خواهد کرد. همچنین می توان نتیجه گرفت که این نوع تلاوت انسان را برای تدبر و تفکر در آیات قرآن هم سوق خواهد داد.
پاورقی:
(1) «إِنَّهُ لَقَوْلٌ فَصْلٌ وَ ما هُوَ بِالْهَزْلِ»؛ در حقیقت، قرآن گفتارى قاطع و روشنگر است؛ و آن شوخى نیست. سوره طارق، آیات 13 و 14.
(2) إِنَّ الْقُرْآنَ نَزَلَ بِالْحُزْنِ فَإِذَا قَرَأْتُمُوهُ فَابْکُوا فَإِنْ لَمْ تَبْکُوا فَتَبَاکَوْا»؛ شعیری، محمد بن محمد، جامع الأخبار، ص 49، مطبعة حیدریة، نجف، چاپ اول، بی‌تا؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 89، ص 191.
(3) «إنّ أحْسَنُ النَّاسِ قِرَاءَةً مَنْ قَرَأ القُرْآنَ یَتَحَزَّنُ فیه»؛ قادری هندی، علاء الدین علی بن حسام الدین، کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال، محقق: بکری حیانی، صفوة السقا، ج 1، ص 602.
(4) إِنَّ الْقُرْآنَ نَزَلَ بِالْحُزْنِ فَاقْرَءُوهُ بِالْحُزْنِ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 2، ص 614.
(5) «وَ کَانَ إِذَا قَرَأَ یَحْزَنُ وَ یَبْکِی وَ یُبْکِی السَّامِعِین »؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، محقق و مصحح: رسولی محلاتی، هاشم، ج 2، ص 230.