این صفت رذیله آثار نامطلوب بسیار زیادى در سراسر زندگى انسانها دارد که به بعضی از آنها اشاره می شود :
1 . به یقین یکى از عوامل قطعى شکست و زبونى و ذلّت است.
ملّت هاى بسیارى را در طول تاریخ مى شناسیم که با داشتن عِدّه و عُدّه فراوان سالها گرفتار زبونى و اسارت بودند، ولى به محض اینکه رهبرى شجاع و فرماندهى با شهامت پیدا کردند تمام توان آنها بسیج شد و به سرعت عقب ماندگى خود را جبران کردند و به اوج عزّت و عظمت رسیدند.
شجاعت پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) به هنگام هجرت و در میدان بدر و احد، و در میدان احزاب و در سایر غزوات یکى از مهمترین عوامل پیروزى و پیشرفت سریع اسلام بود.
به همین دلیل در احادیث اسلامى از امام على(علیه السلام) آمده است که فرمود: «اَلشُّجَاعَةُ عِزٌّ حَاضِرٌ وَ الْجُبْنُ ذُلٌّ ظَاهِرٌ; شجاعت عزّت حاضر است و جبن ذلّت آشکار»!
و در جاى دیگر فرمود: «الشُّجَاعَةُ نُصْرَةٌ حَاضِرَةٌ وَ فَضِیلَةٌ ظَاهِرَةٌ; شجاعت یارى حاضر و فضیلت آشکار است».(1)
2 . یکى دیگر از آثار منفى این رذیله اخلاقى این است که انسان را از کارهاى بزرگ بازمى دارد، زیرا کارهاى بزرگ همیشه با مشکلات بزرگ رو به روست، و انسانهایى را مى طلبد که بتوانند از سدّ مشکلات عبور کنند، و این کار از افراد ترسو ساخته نیست.
3 . افراد ترسو به فرض که در زندگى توفیقى نصیبشان شود ناچیز و محدود خواهد بود، و هرگز نمى توانند دست به کارهاى مهمّ فردی واجتماعى خواه جنبه انقلابى داشته باشد یا اصلاحى بزنند!
این مسئله تا آنجا پیش مى رود که در اسلام از مشورت مدیران موفّق جامعه در کارهاى مهم با افراد جبان و ترسو نهى شده است، چرا که آنها همیشه آیه یأس مى خوانند و مدیران را از انجام کارهاى مهم بازمى دارند!
امیرمؤمنان على(علیه السلام) به مالک اشتر دستور داد که افراد ترسو را در شوراى خود نپذیرد، چرا که آنها سبب تضعیف او مى شوند، لاَتَدْخُلَنَّ فِى مَشْوِرَتِکَ… جَبَاناً یُضَعِّفُکَ عَنِ الاُْمُورِ.(2)
و در جاى دیگر آمده است: «وَ یُعَظِّمُ عَلَیْکَ مَا لَیْسَ بِعَظِیم; و موضوعات کوچک را در نظر تو بزرگ نشان مى دهند».
* * *
1- هر دو حدیث در شرح فارسى غرر و درر آمدى جلد 7 صفحه 171 آمده است.
2- نهج البلاغه، نامه 53.