در این آیات، خداوند در قرآن مجید برای دلداری پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) و مؤمنان در برابر تهدید مشرکان بهان جو، به تاریخ اقوام گذشته و سرگذشت شوم آنها اشاره و به طور خاص بر روی شش قوم فرعونیان، قوم نوح، قوم عاد، ثمود، اصحاب الرس و قوم لوط تأکید شده است و آنان و همه مردم در طول تاریخ را برای گرفتن درسهای عبرت از سرگذشت این اقوام، هشدار می دهد.بنابراین در همین ابتدای سخن باید بدانیم بیان سرنوشت و عاقبت اقوام گذشته در قرآن، اهداف مهمی از جمله عبرت آموزی دارد. و باید مراقب بود که اگر ما نیز به سرنوشت آنان مبتلا شویم عذاب های خداوند در انتظار ماست.واژه ای «رس» سامی است و در زبان عبری به معنای شکستن و شکافتن به کار می‌رفته است. در زبان عربی به معانی شکافتن، حفر کردن، چاه و معدن بکار رفته است که بنابر اقوال مختلف، مفهوم این واژه در ترکیب قرآنی به معنای چاه است.همچنین واژه «رس» در اصل به معنی اثر مختصر است مثلا گفته میشود رس الحدیث فی نفسی (کمی از گفتار او را به خاطر دارم) یا گفته میشود وجد رسا من حمی (اثر مختصر از تب در خود یافت).نامیدن این قوم به «اصحاب الرس» یا به خاطر آنست که اثر بسیار کمی از آنها بجای مانده یا به جهت آنست که آنها چاههای آب فراوان داشتند، و یا به خاطر بلعیده شدن توسط چاه هایشان است که هلاک و نابود شدند.در قرآن در دو آیه زیر به اصحاب الرّس اشاره شده است:1.کَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَأَصْحَابُ الرَّسِّ وَثَمُودُ… سوره ق آیه 12.
2. وَعَادًا وَثَمُودَ وَأَصْحَابَ الرَّسِّ وَقُرُونًا بَیْنَ ذَلِکَ کَثِیرًا… سوره فرقان آیه 38.
در روایات و تفاسیر واردشده است که اصحاب الرس پیامبر خود را کشتند و او را در چاه انداختند. و زنان شان همجنسگرا بودند که خداوند به خاطر چنین گناهانی آنان را با عذاب دردناکی هلاک نمود. در روایتی از امام صادق (علیه السلام) درباره زنان بدکار اصحاب الرس، فرمودند: آنها دوزخی هستند، و در روایت دیگری حد عمل زشت آنان را حد زنا دانسته اند.(1)
عذاب قوم رس هم این بود که در همان روز که عید بزرگ بر پا کردند و همه جمع می شدند، باد تندشدید و سرخ رنگی شروع به وزیدن گرفت و چنان آن‌ها را بلند می‌کرد و به یک‌دیگر می‌زد که هر دو هلاک می‌شدند . زمین را زیر پای آنان مانند آهن سرخ می‌شده است و تندبادِ سختِ آتشین مانند قبه حمراء‌ بالای آن‌ها خیمه زده و آن‌ها را فروگرفت و بدن‌های آن‌ها مانند آهن در آتش آب شده و به‌کلی از بین رفتند.(2)
برای مطالعه بیشتر به تفسیر نمونه جلد 15 از صفحه 88 به به بعد ذیل آیات سوره فرقان مراجعه کنید.
پاورقی:
(1) تفسیر علی بن ابراهیم قمی، ج۲، ص۱۱۳- ۱۱۴.
(2) شیخ صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۱۸۴ و تفسیر المیزان، جلد 15، ص 219.