مسجد قبا نخستین مسجدی است که در صدر اسلام بنا شد. وقتی پیامبر اکرم‌(ص) از مکه به شهر یثرب یا همان مدینه مهاجرت کرد، نرسیده به مدینه یا تقریباً حومه شهر مدینه، در آن روزگار، در منطقه‌ای به نام قبا توقفی داشت.همان روز رسول خدا‌ص مسجدی در آن‌جا تأسیس کرد که به نام منطقه شهرت یافت. حضرت محمد‌ص همچون دیگر کارهای اجتماعی، در ساخت این مسجد شرکت داشت و مانند بقیه کار می‌کرد. بعدها نیز معمولاً هفته‌ای یک روز پیامبر‌ص به مسجد قبا می‌رفت و در آن‌جا نماز می‌خواند.از همان زمان مسلمانان با توجه به اهمیتی که حضرت محمد‌ص برای مسجد قبا قایل بود، به این مسجد اهمیت می‌دادند. مسجد قبا بارها بازسازی شد. نخستین بار در روزگار خلیفه سوم، بار دیگر در دوره عمر بن عبدالعزیز که آن را توسعه داد و رواق‌ها و گل‌دسته‌ای برایش ساخت. پس از آن هم بارها این مسجد بازسازی شد که آخرین بار در سال 1405 هجری بود. در این سال از چهار طرف بر مساحت مسجد افزوده و به جای ساختمان قدیمی آن، بنایی بزرگ‌تر براساس معماری بنای قبلی ساخته شد.در این بازسازی به‌جای یک گلدسته پیشین، در چهار طرف مسجد چهار گلدسته به بلندی 47 متر قرار گرفت. حالا دو رواق شمالی و جنوبی با یک محوطه روباز میان آنها برای مسجد ساخته شده. این دو رواق از غرب و شرق به دو رواق طولانی متصل‌اند و روی مسجد هم با مجموعه‌ای گنبد بزرگ و کوچک پوشیده می‌شود؛ شش گنبد بزرگ با قطر 12 متر و 56 گنبد کوچک شش‌متری بخشی از سقف مسجد متحرک است و مساحت شبستان آن به 5035 متر مربع می‌رسد. این مسجد حالا کتابخانه و مرکز خرید و… هم دارد.
دقت شود:
« اولین مسجدی که در اسلام ساخته شد مسجد قبا است » .
مسجد الحرام و مسجد الاقصی مربوط به پیش از اسلام است . در قرآن آمده است که اولین خانه ای که در کره زمین برای مردم ساخته شد خانه خدا در مکه است . این خانه پیش از اسلام است و مسجد قبا به پس از اسلام مربوط است . جمله درست در باره مسجد قبا چنین است : « اولین مسجدی که در میان مسلمانان ساخته شد مسجد قباست » و اگر بگوییم : « اولین مسجدی که ساخته شد مسجد قبا است » جمله نادرستی را بر زبان آورده ایم .